Zapalenie oskrzeli

Ostre zapalenia oskrzeli są wywołane przez bakterie w około 10 proc. przypadków, natomiast przewlekłe – w ponad 60 proc. przypadków. Przed rozpoczęciem leczenia warto zlecić wykonanie posiewu bakteriologicznego oraz ustalić antybiogram.

Ostre zapalenie oskrzeli charakteryzuje się występowaniem kaszlu ze śluzowo-ropną wydzieliną. Występuje w przebiegu wirusowych infekcji układu oddechowego, takich jak grypa i przeziębienie.

Przewlekłe zapalenie oskrzeli, często współwystępujące z POChP, charakteryzuje się kaszlem ze śluzowo-ropną wydzieliną. Trwa on przynajmniej trzy miesiące w ciągu roku, jednak w większości przypadków utrzymuje się dłużej. Przewlekłe zapalenie oskrzeli często pojawia się na skutek uszkodzenia śluzówki drzewa oskrzelowego przez czynniki drażniące, takie jak: palenie tytoniu, zanieczyszczenie powietrza i ekspozycja na czynniki drażniące w zakładach pracy.

Zapalenie ostre
Zazwyczaj pojawia się na skutek działania wirusów, które atakują i niszczą nabłonek oskrzeli. Drażnienie receptorów kaszlowych prowadzi do uporczywego, najpierw suchego, a następnie wilgotnego (produktywnego) kaszlu. Dochodzi do zwiększenia produkcji śluzowo-ropnej wydzieliny, która jest następnie odksztuszana. Do innych charakterystycznych objawów zaliczamy: wodnistą wydzielinę z nosa, blokadę nosa, bóle gardła, nieznacznie podwyższoną temperaturę ciała, uczucie rozbicia.

Ponad 90 proc. przypadków ostrego zapalenia oskrzeli jest wywołane wirusami, takimi jak rhinowirusy, adenowirusy i wirusy grypy. Natomiast około 10 proc. przypadków ostrego zapalenia oskrzeli jest spowodowane przez bakterie, takie jak: Mycoplasma pneumoniae, Chlamydia pneumoniae i Bordetella pertussis.

Leczenie ostrego zapalenia oskrzeli jest objawowe. Niesterydowe leki przeciwzapalne, takie jak aspiryna, ketonal i ibuprofen, są zwykle stosowane w celu obniżenia temperatury i złagodzenia bólów gardła. Drożność nosa poprawiają leki stosowane zarówno miejscowo (Otrivin, Xylorin), jak i ogólnie (Sudafed i Disophrol). Stosowane są też leki upłynniające wydzielinę oraz ułatwiające jej wydalanie. Zaliczamy do nich m.in. Mucosolvan, Ambroxol i wykrztuśne leki roślinne (Pectosol).

W przypadku uporczywego kaszlu utrudniającego sen oraz wykonywanie codziennych czynności stosuje się różnego rodzaju leki przeciwkaszlowe (np. zawierające kodeinę).

Należy pamiętać, iż nadmierne używanie antybiotyków w ostrym zapaleniu oskrzeli prowadzi do lekooporności. Oporne na antybiotyki bakterie są przyczyną powikłań pod postacią zapalenia płuc. Antybiotyki powinny być stosowane jedynie w przypadkach, gdy w plwocinie barwionej metodą Grama występuje bardzo duża ilość bakterii.

Zapalenie przewlekłe
O przewlekłym zapaleniu oskrzeli mówimy wówczas, gdy kaszel z odkrztuszaniem wydzieliny trwa w ciągu roku trzy miesiące albo dłużej. Oprócz kaszlu pojawiają się inne objawy – przede wszystkim świsty w płucach oraz duszność (krótki oddech). Duszność ta nasila się głównie w czasie wysiłku fizycznego. Kaszel najbardziej nasila się rano. Plwocina ma zwykle zielonkawo-żółtą barwę. Czasami na jej powierzchni widoczne są strzępki krwi. Może pojawiać się ból w klatce piersiowej i uczucie zmęczenia.

Duże znaczenie diagnostyczne ma badanie spirometryczne. Jeżeli wskaźnik FEV1:FVC jest poniżej 0,7, możemy mówić o POChP. Na zdjęciu klatki piersiowej występuje wówczas hiperinflacja.

Przewlekłe zapalenie oskrzeli jest wywołane uszkodzeniem lub podrażnieniem drzewa oskrzelowego przez czynniki środowiskowe. Większość przypadków jest ściśle związana z paleniem tytoniu. Uszkodzenie śluzówki prowadzi do stanu zapalnego, obrzęku oraz nadmiernej produkcji śluzu wydzielanego przez komórki kubkowe. W zablokowanych przez śluz i obrzęk drogach oddechowych występuje skurcz mięśni gładkich. Pojawia się duszność.

Na przewlekłe zapalenie oskrzeli cierpi 5 proc. populacji. Dwa razy częściej chorują mężczyźni niż kobiety. Podobnie jak ostre zapalenie oskrzeli, zapalenie przewlekłe jest leczone objawowo. W przypadku stanu zapalnego i obrzęku dobre rezultaty przynosi terapia wziewnymi kortykosteroidami. Świsty w płucach oraz duszność leczymy środkami rozszerzającymi oskrzela. Zaliczamy do nich leki beta-adrenergiczne (Salbutamol, Serevent, Oxodil) oraz leki antycholinergiczne (Atrovent). Hypoksemię, charakteryzującą się zmniejszeniem zawartości tlenu we krwi, leczy się poprzez podawanie pacjentowi tlenu.

Zasadnicze znaczenie w terapii ma rzucenie palenia tytoniu i zmniejszenie ekspozycji na środki drażniące. W przebiegu przewlekłego zapalenia oskrzeli często dochodzi do zaostrzeń. W ponad 60 proc. przypadków wywołane są one infekcjami bakteryjnymi. W opanowaniu tych okresowych zaostrzeń pomocne jest wykonanie posiewu bakteriologicznego oraz ustalenie antybiogramu.

W wielu przypadkach stosuje się jednak antybiotyki beta-laktamowe, makrolidy oraz chinolony. Szczególnie skuteczne są tzw. „oddechowe” fluorochinolony, do których zaliczamy m.in. moksyfloksacynę. Jest ona skuteczna w walce z opornymi na penicylinę pneumokokami oraz innymi bakteriami wywołującymi zaostrzenia przewlekłego zapalenia oskrzeli.

Antybiotykoterapia
Antybiotyki są skuteczne tylko w przypadkach zakażeń bakteryjnych. W tym zakresie funkcjonują standardy kanadyjskie i brytyjskie, według których (w zależności od stopnia nasilenia choroby) lekami pierwszego rzutu są np. doksycyklina (antybiotyk z grupy tetracyklin) lub amoksycylina (antybiotyk należący do grupy aminopenicylin). W związku z szybko narastającą lekoopornością bakterii większą skuteczność wykazują antybiotyki o szerszym spektrum działania. Zaliczamy do nich m.in. preparaty z grupy ozalidów (np. azytromycyna, amoksycyklina/klawulanian) oraz z grupy fluorochinolonów (moksyfloksacyna). W jesienno-zimowych zaostrzeniach przewlekłego zapalenia oskrzeli w Polsce jako leki pierwszego rzutu rekomendowane są – w zależności od stopnia zaostrzenia choroby – amoksycyliny, zaś jako leki drugiego rzutu
np. Cefprozil, Cefiksym czy makrolidy. Spośród tych ostatnich najstarsza jest erytromycyna, natomiast preparaty nowszej generacji to np. azytromycyna, roksytromycyna czy moksyfloksacyna.

Budowa Cząsteczki MOKSYFLOKSACYNY

Moksyfloksacyna jest antybiotykiem o szerokim spektrum działania. Działa zarówno na bakterie Gram-dodatnie, jak i Gram-ujemne. Mechanizm jej działania polega na hamowaniu topoizomerazy II i IV typu. Są to enzymy konieczne do oddzielenia bakteryjnych DNA. Moksyfloksacyna hamuje podziały komórek bakteryjnych.