Wydatki na ochronę zdrowia w Polsce

Jedno jest pewne: potrzeby zdrowotne społeczeństwa są zawsze większe niż możliwości ich finansowania przez państwo.

W każdym kraju funkcjonowanie systemów opieki zdrowotnej budzi wśród społeczeństwa wiele emocji. Często dyskutuje się na temat wysokości wydatków państwa przeznaczanych na ten cel. Czy są one wystarczające? Czy są w odpowiedni sposób rozdysponowane? Na czym można zaoszczędzić, a na co powinny zostać przeznaczone większe środki? Niestety nie ma jednoznacznych odpowiedzi na te i podobne pytania. Jedno jest pewne: potrzeby zdrowotne są zawsze większe niż możliwości ich finansowania.

Zobaczmy, jak kształtują się wydatki na opiekę zdrowotną w Polsce i jakie zmiany w ich strukturze obserwuje się od kilku lat.

Wzrost nakładów
Na całym świecie, także w Polsce, obserwuje się wzrost nakładów na ochronę zdrowia. Po raz pierwszy odnotowano to w Stanach Zjednoczonych w połowie lat 60. Kilkanaście lat później tendencja ta pojawiła się także w europejskich krajach rozwiniętych. W tamtym czasie ochrona zdrowia w Polsce funkcjonowała na zupełnie innych zasadach. Zmieniło się to dopiero po 1989 roku. Po wprowadzeniu reform system ochrony zdrowia upodobnił się do innych, obowiązujących w państwach rozwiniętych.

Z analizy danych (patrz tabela) wynika, że wysokość publicznych wydatków na ochronę zdrowia w latach 1999, 2002, 2003 oraz 2004 rosła, ale ich udział w stosunku do PKB dość znacząco spadł. Struktura wydatków publicznych zmieniała się do 2003 roku, kiedy to odnotowano spadek wydatków z budżetu, a wzrost z funduszu ubezpieczeń społecznych. W 2004 roku tendencja ta odwróciła się i wzrósł udział wydatków finansowanych z budżetu, natomiast spadł – z funduszu społecznego. W analizowanym okresie wzrósł udział wydatków prywatnych.

Tendencja do obniżania wydatków na zdrowie ponoszonych przez państwo i wzrost wydatków ze źródeł prywatnych zobrazowane są na wykresie, gdzie porównano strukturę wydatków na ochronę zdrowia według źródeł finansowania w latach 1999 i 2003.

Udział wydatków rządowych (nieuwzględniających wydatków na ubezpieczenia społeczne) spadł w ciągu czterech lat o prawie 4 proc. Spadkowi temu towarzyszył wspomniany wcześniej wzrost finansowania z funduszy ubezpieczeń społecznych o 2,6 proc. W analizowanych latach finansowanie ochrony zdrowia ze źródeł prywatnych wzrosło z poziomu 28,8 proc. do 30 proc. Największy przyrost wydatków miał miejsce w przedsiębiorstwach.

Budżet i NFZ
Interesujące może być prześledzenie szczegółowej struktury publicznych wydatków na ochronę zdrowia z dwóch zasadniczych źródeł – z budżetu i Narodowego Funduszu Zdrowia.

Z wydatków budżetowych przeznaczanych na ochronę zdrowia w 2005 roku najwięcej przeznaczono na składki na ubezpieczenia zdrowotne oraz świadczenia dla osób nieobjętych obowiązkiem ubezpieczenia zdrowotnego – stanowiły one 18,18 proc. wszystkich wydatków i były nieco wyższe niż w roku 2004 (17,87 proc.). Na Państwową Inspekcję Sanitarną przeznaczono w 2005 roku 17,80 proc. wydatków budżetowych (w 2004 r. było to 17,09 proc.), a 14,01 proc. na programy polityki zdrowotnej (rok wcześniej było to 14,53 proc.).

Kolejną istotną pozycją na ochronę zdrowia w budżecie są wydatki na świadczenia wysoko specjalistyczne – 10,09 proc. (w 2004 r. 12,67 proc.). Na szpitale ogólne przeznaczono w 2005 roku 8,19 proc. wydatków budżetowych, zdecydowanie mniej niż rok wcześniej – 10,32 proc.

Wydatki ponoszone przez Narodowy Fundusz Zdrowia przeznaczane są na pierwszym miejscu na lecznictwo szpitalne; stanowiły one 44,15 proc. wszystkich poniesionych kosztów (w 2004 r. 43,43 proc.). Koszty refundacji leków poniesione przez NFZ wyniosły 19,16 proc., mniej niż w 2004 roku – 20,07 proc. Podstawowa opieka zdrowotna stanowiła w 2005 roku 10,97 proc. kosztów NFZ, a ambulatoryjna opieka specjalistyczna – 7,09 proc. W porównaniu do roku 2004 NFZ wydał mniej na opiekę podstawową (2004 r. – 11,51 proc.), a więcej na specjalistyczną (2004 r. – 6,67 proc.).

Warto porównać kształtowanie się wydatków na ochronę zdrowia w Polsce i w innych państwach. W następnym wydaniu „Managera Apteki” przedstawione zostaną dane ukazujące wielkość wydatków na zdrowie w państwach OECD. Przybliżona zostanie także tematyka wydatków prywatnych.

#Publiczne i prywatne wydatki na ochronę zdrowia w Polsce w latach 1999, 2002, 2003 i 2004

Źródło: Narodowy rachunek zdrowia. Wydatki na ochronę zdrowia 1999, 2002, 2003, GUS, Warszawa 2006, s. 39 oraz www.stat.gov.pl: Podstawowe dane z zakresu ochrony zdrowia w 2005 r.
* Udział wydatków w PKB dla 2003 r. uległ zmianie w stosunku do danych zamieszczonych w poprzedniej edycji publikacji z powodu zmiany wartości PKB wynikającej z rewizji rachunków narodowych, polegającej na ich dalszym dostosowaniu do wymogów „ESA 1995”.

Źródło: Narodowy rachunek zdrowia. Wydatki na ochronę zdrowia 1999, 2002, 2003, GUS, Warszawa 2006, s. 41