Wspomaganie odporności

Warto uświadamiać pacjentom, że preparaty probiotyczne nie tylko zapobiegają poantybiotykowym zaburzeniom gastrycznym, lecz także działają immunostymulująco, co skraca czas trwania infekcji.
Bakterie probiotyczne stanowią integralną część mikroflory jelitowej. Zalicza się do nich różne gatunki pałeczek kwasu mlekowego (lactic acid bacteria – LAB): Lactobacillus oraz Bifidobacterium. Wpływają one immunostymulująco na ludzki organizm poprzez bezpośrednie i pośrednie wzmacnianie mechanizmów odporności wrodzonej oraz nabytej. Szczepem zaliczanym do organizmów probiotycznych jest również Saccharomyces boulardi, który wzbudza wątpliwości lekarzy i farmaceutów. Badania genetyczne wykazały bowiem brak stabilności genotypu tych drożdży.  Ich działanie probiotyczne stwierdzono u osób z „silniejszą” odpornością, paradoksalnie mogą jednak powodować zwiększenie podatności na zakażenie Candida spp. Zdaniem wielu farmaceutów i lekarzy nie powinno się ich zatem polecać osobom z grzybicami układowymi.

Działanie gatunków probiotycznych

Niezwykle istotnym elementem układu immunologicznego jest śluzówkowy układ limfoidalny (MALT – mucosa-associated lymphoid tissue). Obejmuje on struktury rozproszonych grudek chłonnych występujących w błonach śluzowych układów: pokarmowego, oddechowego i moczowo-płciowego oraz zorganizowane skupiska grudek chłonnych (tzw. kępki Peyera) występujących w dalszym odcinku jelita cienkiego. Kępki Peyera stanowią główną składową tkanki limfoidalnej związanej z przewodem pokarmowym (GALT – gut-associated lymphoid tissue). Po wniknięciu antygenu do organizmu bakterie probiotyczne wykazują aktywne działanie w obrębie MALT: indukują migrację komórek układu odpornościowego z GALT (działanie bezpośrednie) oraz pobudzają wydzielanie cząsteczek sygnałowych (cytokin) w śluzówce jelita (działanie bezpośrednie). Za pośrednictwem śluzówkowego układu odpornościowego bakterie probiotyczne przekazują informacje „na obwód”. Dzięki temu możliwa jest indukcja odpowiedzi immunologicznej i szybkie zwalczenie infekcji.

Wzmacnianie odporności wrodzonej

Bakterie probiotyczne wzmagają aktywność fagocytarną makrofagów i granulocytów oraz zwiększają ich liczbę. Przyczyniają się też do zwiększenia liczebności enzymów lizosomalnych w ich wnętrzu. Mechanizm tego zjawiska jest kilkuskładnikowy. Szczepy probiotyczne zwiększają produkcję cytokin w śródbłonku jelit (np. IL-1, IL-6, TNF-α), pobudzają immunoglobuliny klasy IgG do działania opsonizacyjnego oraz zwiększają ekspresję niektórych receptorów błonowych na powierzchni komórek fagocytujących.
Probiotyki mają również zdolność do zwiększania liczebności i cytotoksyczności komórek limfocytarnych NK. Dzieje się to za sprawą cytokin IL-1, IL-4 oraz IFN-α. Dzięki temu naturalnie wzrasta eliminacja komórek zakażonych przez wirusy lub bakterie. Cytotoksyczność komórek NK polega na zdolności do uwalniania ziarnistości cytoplazmatycznych zawierających substancje powodujące śmierć komórki docelowej.

Wzmacnianie odporności nabytej

Odpowiedź swoista układu immunologicznego na antygeny, indukowana probiotycznymi szczepami bakterii, rozpoczyna się w GALT. Probiotyki zwiększają zdolność do prezentacji antygenu poprzez monocyty – indukują ekspresję receptorów błonowych na ich powierzchni. Zwiększają również liczebność populacji limfocytów B. Ponadto indukują produkcję IL-6, co powoduje wzmożone różnicowanie limfocytów B do plazmocytów wytwarzających przeciwciała.

Preparaty z apteki

Warto przypomnieć pacjentom, że preparaty probiotyczne dostępne w aptece są bezpieczniejsze aniżeli produkty mleczne, gdyż nie wchodzą w interakcje z antybiotykami, np. tetracyklinami. Ponadto są bardziej odpowiednie dla osób z nietolerancją laktozy, ponieważ – w przeciwieństwie do produktów mlecznych – nie powodują zaburzeń trawiennych.