Probiotyki a zdrowie intymne

Intymne okolice ciała kobiety są szczególnie narażone na infekcje. Nie znaczy to jednak, że przed przykrymi dolegliwościami nie można się uchronić.

Środowisko pochwy stanowi niezwykle złożony ekosystem, w skład którego wchodzą bakterie tlenowe, beztlenowe i grzyby. 96 proc. prawidłowej flory bakteryjnej pochwy stanowią bakterie z rodzaju Lactobacillus. Te Gram-dodatnie pałeczki wytwarzają kwas mlekowy, co pozwala utrzymać kwaśne pH i zapobiega kolonizacji patogenów.

Naturalna flora bakteryjna

Niskie pH pochwy pozwala na produkowanie nadtlenku wodoru i tzw. bakteriocyn przez Lactobacillus sp. Nadtlenenk wodoru niszczy drobnoustroje nieposiadające enzymów chroniących przed jego toksycznym działaniem, np. Escherichia coli czy Staphylococcus aureus. Bakteriocyny to natomiast substancje peptydowe redukujące liczbę patogenów – działają bakteriostatycznie i bakteriobójczo. Pałeczki kwasu mlekowego stymulują także biosyntezę immunoglobulin, a dzięki swoim zdolnościom koagregacji skutecznie kolonizują środowisko pochwy i odbytu, tworząc naturalny biofilm chroniący przed inwazją flory patogennej.

Infekcje dróg moczowo-płciowych

Objawy sygnalizujące poważne infekcje dróg rodnych to zazwyczaj zaczerwienienie, pieczenie i swędzenie zewnętrznych narządów płciowych, zmiany w wyglądzie i zapachu śluzu pochwowego, ból i parcie na mocz. Na zakażenia szczególnie narażone są kobiety aktywne seksualnie – ze względu na ryzyko przeniesienia bakterii ze skóry krocza i odbytu do pochwy. U kobiet w ciąży rozwojowi infekcji sprzyjają zmiany hormonalne powodujące przesunięcie odczynu pH w kierunku zasadowym. Również panie w okresie klimakterium, u których deficyt estrogenów jest przyczyną zmian w budowie i funkcjach narządów rodnych, powinny możliwie wcześnie reagować na pojawiające się stany zapalne. Zakażenie dróg moczowych u kobiet jest zazwyczaj wywołane przez pałeczki jelitowe Escherichia coli pochodzące z jelita grubego. Do najczęściej występujących chorób intymnych należą: bakteryjne lub rzęsistkowe zapalenie pochwy oraz drożdżyca.

Doustnie czy dopochwowo?

Preparaty probiotyczne – doustne lub dopochwowe – przywracają równowagę w biocenozie pochwy oraz dróg moczowych. Według definicji WHO i FAO powinny zawierać „żywe organizmy, które podane we właściwych ilościach wywierają korzystny wpływ na zdrowie gospodarza”. Aby dany preparat mógł być zaliczony do tej grupy, musi być znana dokładna nazwa rodzaju i szczepu wykorzystanych bakterii wraz z numerem, należy także przeprowadzić badania in vitro pod kątem skuteczności klinicznej i bezpieczeństwa stosowania. Najskuteczniejsze są szczepy bakterii pochodzące od człowieka, gdyż wykazują one największą zdolność adherencji do nabłonka pochwy (m.in. Lactobacillus reuteri, Lactobacillus rhamnosus, Bifidobacterium, Sacharomyces boulardii i cerevisiae).
Mechanizm działania probiotyków doustnych przypomina proces kolonizacji pochwy przez patogeny. Preparaty te zwiększają liczebność populacji szczepów Lactobacillus naturalnie występujących w przewodzie pokarmowym i przedostających się z odbytu do pochwy. Dzięki temu ograniczają możliwości patogenów do przemieszczania się. Odpowiedni rodzaj pałeczek kwasu mlekowego zasiedla więc pochwę i cewkę moczową od strony przewodu pokarmowego, posiada wysoką zdolność do adherencji do komórek ich nabłonka, a poprzez konkurencję w dostępie do składników odżywczych hamuje inwazję flory patogennej. Istotne jest również, by probiotyk wykazywał wysoką oporność na antybiotyki, szczególnie te najczęściej przepisywane przez lekarzy. Probiotyki podawane doustnie wspomagają organizm podczas procesu leczenia. Można je stosować w trakcie miesiączki, a także w miarę potrzeb regulować dawki kolonii bakteryjnej. Preparaty doustne powinny być stosowane w stanach przewlekłych lub profilaktycznie. Środki aplikowane dopochwowo działają szybciej, co jest szczególnie istotne w przypadku ostrych stanów zapalnych. Niemniej jednak ich dobroczynny wpływ na organizm trwa krócej – ze względu na brak jelitowego rezerwuaru probiotyku.

Probiotyki w ginekologii i położnictwie

Stosowanie preparatów probiotycznych zaleca się w celu przywrócenia prawidłowej flory bakteryjnej układu moczowo-płciowego w trakcie kuracji antybiotykowych i po ich zakończeniu, w leczeniu i profilaktyce objawowej i bezobjawowej waginozy bakteryjnej u dziewcząt, kobiet miesiączkujących, ciężarnych i po menopauzie oraz zakażeń układu moczowo-płciowego bez względu na rodzaj drobnoustrojów. Jest to szczególnie istotne w przypadku infekcji wtórnych i nawracających oraz obniżonej odporności. Stosowanie probiotyków jest również wskazane przy zaburzeniach ekosystemu pochwy u kobiet w okresie połogu, jako przygotowanie do operacji uroginekologicznych i po nich, a także w okresie okołomenopauzalnym, kiedy zmiany w ekosystemie pochwy usposabiają do infekcji.
Preparaty probiotyczne cechuje bezpieczeństwo stosowania – nie wywołują istotnych działań niepożądanych. Jednak pacjenci z deficytami odporności powinni skonsultować z lekarzem zasadność stosowania probiotyków. Należy też pamiętać, że zażywanie ich w nadmiernych ilościach może spowodować efekt przeczyszczający.

Wskazania do stosowania probiotyków:

choroby ustrojowe przebiegające z upośledzeniem
odpowiedzi immunologicznej (cukrzyca, choroby nerek, wątroby, niedokrwistość, awitaminozy),
nawracające infekcje dróg moczowo-płciowych,
długotrwałe stosowanie antykoncepcji hormonalnej,
częste podróże, korzystanie z publicznych basenów, jacuzzi,
leczenie chemioterapeutykami lub promieniowaniem.

Profilaktyka infekcji

Aby utrzymać właściwą higienę intymną, która jest podstawowym elementem profilaktyki infekcji, należy:
codziennie myć narządy płciowo-moczowe, najlepiej pod prysznicem, płynem do higieny intymnej o pH zbliżonym do odczynu pochwy, nie używać do higieny gąbek czy myjek, które są siedliskiem drobnoustrojów, unikać irygacji pochwy, jeśli nie ma do tego medycznych wskazań, unikać kolorowych, perfumowanych wkładek, które mogą podrażniać delikatną skórę okolic intymnych, podczas miesiączki często zmieniać podpaski, nosić bawełnianą, przewiewną bieliznę.