Wirtualny farmaceuta

Dzięki coraz szerszemu dostępowi do internetu pacjenci mają możliwość uzyskania on-line dyskretnej, fachowej i niezależnej porady farmaceuty. Ważne jest, aby ten kanał informacji był wiarygodny i bezpieczny.

W ostatnim czasie można było przeczytać informacje o pionierskim systemie brytyjskiej sieci aptecznej Boots umożliwiającym pacjentom uzyskanie porady farmaceuty on-line. Usługa ta nazywa się Live Pharmacist i powstała jako odpowiedź na rosnące zapotrzebowanie pacjentów na profesjonalne, wiarygodne porady farmaceutyczne. Potrzebę takiej usługi potwierdzono wynikami przeprowadzonej ankiety, w której ponad 40 proc. Brytyjczyków wyraziło chęć korzystania z tej formy kontaktu z farmaceutą. Internetowy serwis Boots funkcjonuje od poniedziałku do soboty w godzinach 8-24. Zasada jego działania jest bardzo prosta: pacjent po zarejestrowaniu się w systemie wysyła e-mail z pytaniem. Odpowiedź uzyskuje drogą telefoniczną.

Podobne usługi dostępne są w wielu krajach, w tym także w Polsce – możliwość zadania on-line pytania farmaceucie często jest dodatkową funkcją internetowej apteki. Ten kanał informacji sprowadza się z reguły do zapytań o cenę i dostępność leku w danej aptece.

Polskie odpowiedniki
W Polsce funkcjonują trzy serwisy poświęcone wyłącznie udzielaniu porad farmaceutycznych on-line. Są to: farmaceuta24.pl, e-aptekarz.pl i ZapytajFarmaceute.pl. Dwa pierwsze powielają swoją zawartość i są tworzone przez „fachowych farmaceutów”, choć nigdzie nie ma konkretnych informacji o autorach. Oba publikują też na swoich stronach pytania i odpowiedzi, co niewątpliwie wpływa na przewagę tych serwisów w wynikach wyszukiwania po słowach kluczowych. Koncepcja serwisu ZapytajFarmaceute.pl jest odmienna. Tu pacjent przesyła pytanie za pomocą formularza, a odpowiedź otrzymuje drogą e-mailową. W przeciwieństwie do ww. serwisów wiadomo, kto udziela odpowiedzi, ponieważ każda jest podpisana imieniem i nazwiskiem autora. W ten sposób budowana jest wiarygodność serwisu. Wzrasta zaufanie pacjenta do przesłanych informacji, gdyż farmaceuta, podając swoje nazwisko, bierze pełną odpowiedzialność za treść porady. Poza tym serwis ten jest sprzężony ze stroną LekBezpieczny.pl. Jeśli pacjent nie może znaleźć poszukiwanej przez siebie informacji na temat leku, jego pytanie jest przekierowywane do farmaceuty z serwisu ZapytajFarmaceute.pl.

Jak wiemy z praktyki aptekarskiej, porada, której udzielamy pacjentowi, powinna być dyskretna i indywidualna. System zaproponowany przez firmę Boots niewątpliwie daje taką możliwość. Natomiast publikacja pytań i odpowiedzi na stronie internetowej, w moim przekonaniu, nie daje pacjentowi komfortu pełnej dyskrecji. Ponadto niesie za sobą spore ryzyko dla pacjenta. Znalazłszy poradę dotyczącą podobnego jak jego schorzenia, może zastosować się do wskazań, które niekoniecznie są właściwe w jego przypadku.

O co pytają pacjenci?
Wirtualny farmaceuta, podobnie jak w aptece otwartej, musi wykazać się szeroką, multidyscyplinarną wiedzą. Oczywiście może się zdarzyć, że pytania przerosną jego kompetencje. Niemniej jednak możliwość spokojnego zastanowienia się, poszukania niezbędnych informacji pozwala farmaceucie przedstawić pełniejszą odpowiedź niż jest to możliwe podczas bezpośredniej rozmowy z pacjentem w aptece. Stanowi także bardzo dobrą motywację
do samokształcenia osoby udzielającej porady.

Pytania napływające do serwisów są różnorakie. Najczęstsze pochodzą od młodych pacjentek stosujących antykoncepcję hormonalną, które chcą się dowiedzieć, jakie jest ryzyko obniżenia jej skuteczności podczas stosowania innych leków.

Drugą grupę osób korzystających on-line z porad farmaceuty stanowią świadomi pacjenci poszukujący dokładnej informacji na temat stosowanych przez siebie leków. Pytania dotyczą wskazań do stosowania, właściwego dawkowania i podawania leku. Bardzo często pacjenci dopytują się o leki sprowadzane na zasadzie importu równoległego i docelowego, a także o preparaty niedostępne w Polsce.

Znaczna część napływających pytań dotyczy bezpieczeństwa stosowania konkretnych leków, możliwości występowania działań niepożądanych i interakcji lekowych oraz zasad przyjmowania leków z pożywieniem.

Niekiedy zdarzają się także pytania o schorzenia, których leczenia powinien podjąć się lekarz. W takich przypadkach pacjent zawsze powinien być informowany o konieczności konsultacji z lekarzem prowadzącym. W serwisie porad farmaceutycznych powinna znajdować się również adnotacja, że zamieszczone informacje nie mogą służyć jako podstawa do przeprowadzenia samodiagnozy, leczenia ani podejmowania jakichkolwiek działań związanych ze zdrowiem człowieka lub zwierzęcia. Porady wirtualnego farmaceuty nie są także w stanie zastąpić wizyty u lekarza.

Perspektywy rozwoju
Myśląc o rozwoju usługi wirtualnego farmaceuty, należy zwrócić uwagę na sposób finansowania tego typu serwisów. Przykłady z krajów zachodnich pokazują, że najbardziej profesjonalne usługi proponują duże sieci aptek. Chcą one przyciągnąć pacjentów fachowością i kompleksowością obsługi. Jest to racjonalna, choć nie jedyna koncepcja rozwoju tego typu serwisów. Alternatywą może być finansowanie chociażby z funduszy unijnych. Polskie serwisy porad farmaceutycznych on-line utrzymują się z reklam kontekstowych lub ze środków prywatnych. Na dłuższą metę jednak, chcąc utrzymać wysoki poziom merytoryczny, serwisy te bez dofinansowania nie będą w stanie utrzymać się na rynku.

Wdrożenie w Polsce analogicznego systemu do brytyjskiego Live Pharmacist jest możliwe w perspektywie najbliższych 2-3 lat. Obserwując dane o liczbie sprzedawanych w Polsce leków, sądzę, że wśród pacjentów w naszym kraju – zwłaszcza tych korzystających na co dzień z aptek internetowych – jest duże zapotrzebowanie na tego typu usługi. Zaczęły się także pojawiać głosy o potrzebie utworzenia ogólnopolskiej infolinii farmaceutycznej. Warto rozważyć połączenie tej usługi właśnie z serwisem internetowym.