Tradycyjna medycyna mongolska

Z połączenia medycyny tybetańskiej, chińskiej oraz mongolskich ludowych sposobów leczenia powstała tradycyjna medycyna mongolska. Cieszy się ona coraz większą popularnością także w krajach zachodnich.

Dzięki rozwojowi mediów i stosunkowo dużym możliwościom przemieszczania się coraz częściej mamy okazję stykać się z innymi kulturami, wierzeniami, systemami filozoficznymi. Spotykamy się z przedstawicielami różnych narodów i nagle okazuje się, że ich świat jest szalenie bogaty, obfitujący w mądrości, o których nigdy nie słyszeliśmy. Dotyczy to w zasadzie każdej dziedziny życia, w tym także medycyny.

W ostatnich latach coraz większą popularnością w Polsce cieszy się tradycyjna medycyna mongolska. Składają się na nią trzy podstawowe systemy medyczne. Podstawę stanowi medycyna tybetańska, ściśle związana z religią lamaistyczną. Medycyna mongolska oprócz tego wykorzystuje pewne elementy wywodzące się z mongolskich ludowych sposobów leczenia, a także z medycyny chińskiej. To specyficzne połączenie zaowocowało powstaniem unikalnego systemu leczenia.

Diagnostyka
Punktem wyjścia do rozpoczęcia leczenia jest postawienie odpowiedniej diagnozy. Europejczycy wykorzystują w tym celu specjalistyczną aparaturę. Natomiast w tradycyjnej medycynie mongolskiej diagnozowanie chorób opiera się przede wszystkim na wnikliwym zbadaniu pulsu pacjenta. Doświadczony lekarz potrafi rozróżnić 90 rodzajów tętna! Tym sposobem może zlokalizować zaburzenia przepływu energii i ostatecznie rozpoznać chorobę.

Badanie tętna pozornie wygląda tak samo jak podczas wizyty u lekarza europejskiego. Lekarz przykłada trzy palce do tętnicy promieniowej pacjenta. Jednak o ile internista bada przede wszystkim prędkość bicia serca, o tyle azjatycki lekarz ocenia również wiele innych cech, do opisania których używa 32 określeń.

Po skontrolowaniu pulsu lekarz szczegółowo bada język chorego pod względem koloru, kształtu oraz rodzaju nalotu. Ponadto ważne przy stawianiu diagnozy jest baczne obserwowanie pacjenta, a niejednokrotnie również analiza jego wydzielin.

Lekarze tradycyjnej medycyny mongolskiej, którzy praktykują w krajach europejskich, również korzystają z badań specjalistycznych, takich jak USG czy analiza krwi, jednak ma to na celu jedynie potwierdzenie postawionej wcześniej diagnozy.

Leczenie
Najważniejszą metodą terapii jest ziołolecznictwo. Do przygotowania preparatów leczniczych stosuje się ponad dwa tysiące gatunków ziół i różnego rodzaju surowców organicznych bądź mineralnych. Nigdy jednak nie stosuje się ich pojedynczo. Lek zawsze jest podawany w formie mieszanki. Takich mieszanek jest około 10 tysięcy. Stosuje się je w różnej formie – począwszy od odwarów (przygotowywanych nie tylko na bazie wody, ale także mleka czy rosołu), poprzez różnego rodzaju granulki, olejki, na popiołach skończywszy.

Oprócz ziół w medycynie mongolskiej stosuje się takie metody, jak: masaże, bańki, kompresy (zarówno zimne, jak i gorące), akupunktura czy moksoterapia, czyli przyżeganie (ogrzewanie). Poza tym lekarze niejednokrotnie zalecają swoim pacjentom stosowanie konkretnej diety, zmianę stylu życia, a nawet medytację.

Zarówno skład zalecanych preparatów, jak i inne metody leczenia dobierane są po uwzględnieniu wielu czynników, wśród których najważniejsze to: przyczyna choroby, wiek i osobowość pacjenta, a także aktualna pora roku.

Trochę historii
Najstarszym odnalezionym śladem działalności medycznej na terenie dzisiejszej Mongolii jest czaszka, na której widoczne są wyraźne ślady trepanacji. Wykopano ją z huńskiego grobu datowanego na III wiek naszej ery.

W czasach imperium Czyngis-chana powstało wiele przepisów administracyjnych ściśle dotyczących medycyny. W tym okresie powstał też pierwszy ośrodek, w którym leczono okoliczną ludność. Jest to zjawisko niezwykłe, zważywszy, że Mongołowie byli ludem koczowniczym, co nie sprzyjało tego typu inwestycjom.

Podręcznik
Od początku istnienia mongolskiej medycyny najważniejszym „podręcznikiem” lekarza jest tybetańska księga „Dżud-szi” (tyb. rgyud bzhi) omawiająca wszystkie podstawowe zagadnienia medycyny. Składa się z czterech rozdziałów: 1. Tantra podstaw (rtsa ba’i rgyud), 2. Tantra wyjaśnień (bshad pa’i rgyud), 3. Tantra pouczeń (man ngag gi rgyud), 4. Tantra uzupełnień (phyi ma’i rgyud).

Księga jest napisana w formie dialogu pomiędzy Zrodzonym z Umysłu (yid las skyes) a mędrcem o imieniu Poznanie Wiedzy (rig pa’i ye shes). Pierwszy z nich zadaje pytania na temat rozpoznawania, źródła i leczenia chorób, a drugi na nie odpowiada. Pomimo dość oszczędnej pod względem językowym formy, mnogość informacji zawartych w tekście jest zadziwiająca.

Zarówno data powstania tego utworu, jak i jego autor są nieznani. Badacze jednakże mają na ten temat kilka teorii. Jedna z nich mówi, że książka jest tłumaczeniem indyjskiego utworu i pochodzi z VII wieku. Inni uważają, że jest to dzieło rdzennie tybetańskie, a jego autorem jest mnich żyjący w XII wieku. W książce natomiast jako autora (co typowe dla źródeł azjatyckich) określa się Buddę Śakjamuniego, nazywanego tu Buddą Mistrzem Medycyny.

Medycyna Zachodu i Wschodu
Przez wiele lat za sprawą rządów komunistycznych medycyna tradycyjna – tak jak wszystko, co związane z odrębnością kulturową – była zakazana, a lekarze uczyli się i praktykowali w tajemnicy przed władzami. Księgi były chowane i dostępne dla nielicznych. Na szczęście, wbrew zakazom, Mongołowie zachowali swoje dawne umiejętności leczenia i stosują je do dziś.

Współcześnie lekarze kształcą się na specjalnych wydziałach mongolskich szkół medycznych, ale podstawę edukacji nadal stanowi księga „Dżud-szi”. Coraz częściej zdarza się, że po zakończeniu edukacji lekarze wyjeżdżają do innych krajów i tam praktykują. Dotarli również do Polski i z biegiem czasu zdobywają coraz szersze grono zwolenników.

Tradycyjna medycyna mongolska przetrwała tak długo, bo jest niezwykle skuteczna i odwołuje się do naturalnych form terapii. Nie znaczy to jednak, że przeciwstawia się medycynie konwencjonalnej. Wręcz przeciwnie, ostatnio obserwujemy na świecie tendencje wzajemnego uzupełniania się i współdziałania tzw. medycyny Zachodu i Wschodu.