Suplementy diety (część 1)

Jakość. Mówią o niej wszyscy, ale jaka jest jej definicja? Jak farmaceuci i pacjenci mogą odróżnić suplementy diety dobrej jakości od pozostałych?

Suplementy diety stają się coraz bardziej popularne. Dlatego bardzo ważna jest kwestia ich jakości. Od niej bowiem zależy zdrowie i dobre samopoczucie pacjentów. W dziedzinie farmacji jakość jest ściśle powiązana ze skutecznością oddziaływania suplementów diety na metabolizm i funkcje fizjologiczne organizmu.

Wyprodukowanie witamin, minerałów i ziół o bardzo dobrej jakości i skuteczności jest niezwykle trudne. Niewiele firm może pochwalić się osiągnięciami w tej dziedzinie na światowym poziomie. Najbardziej szanowani producenci słynący z jakości i kilkudziesięcioletniego doświadczenia w produkcji tych preparatów nie mogą sobie pozwolić na odejście od pewnych standardów. W produkcji suplementów diety jakość ściśle wiąże się z ceną, dlatego wysokiej jakości witaminy, minerały i zioła kosztują nieco więcej niż pozostałe.

Jakość kosztuje
Zacznijmy od opakowania. Wysokiej jakości suplementy diety są wytwarzane z produktów naturalnych i dlatego pakowane są w butelki szklane. Są one kilkakrotnie droższe od butelek plastikowych i blistrów, jednak zapewniają wielokrotnie lepszą stabilność produktom, przez co doskonale zachowują one świeżość i aktywność składników. Szkło najlepiej chroni delikatną zawartość buteleczki, nie reaguje ze składnikami, nie emituje żadnych substancji do wewnątrz, chroni przed wpływem światła, zmianami temperatury i wilgocią. Najwyższy standard pakowania zapewniają butelki szklane, ze szkła przeznaczonego do celów farmaceutycznych, czyli bezołowiowego i nieporowatego. Z kolei w opakowaniach plastikowych składniki naturalne preparatów szybciej tracą świeżość, smak i aktywność, dlatego z reguły dodaje się do nich więcej sztucznych dodatków (barwników, środków konserwujących). Nie bez znaczenia jest również to, że opakowanie szklane nadaje się do recyklingu i nie zanieczyszcza środowiska.
Surowce
Możliwość pozyskiwania naturalnych składników z surowców jest jednym z decydujących czynników produkcji skutecznych suplementów diety. Tak to już jest, że surowiec surowcowi nierówny. Najbardziej renomowani producenci współpracują z certyfikowanymi dostawcami surowców, a ponadto mają możliwość – dzięki własnym laboratoriom – skontrolowania jakości surowca, który jest dostarczony do produkcji danego składnika czy produktu. Choć wydaje się to nieprawdopodobne, zaledwie kilka firm oferujących suplementy diety wytwarza je samodzielnie i ma własne laboratoria kontroli jakości.

Cena zakupionego przez producentów surowca zależy od kilku czynników. Po pierwsze, od ilości. Zakupy masowe są tańsze, ale tutaj napotykamy problem przechowywania surowców w odpowiednich warunkach przez dłuższy czas. Zakup wprawdzie był tańszy, ale trudniej zapewnić jakość i aktywność składników na przestrzeni kilkunastu miesięcy. Jeżeli surowce zakupuje się w małych partiach potrzebnych do wyprodukowania danej serii produktów, zrozumiałe jest, że trzeba będzie więcej za nie zapłacić. Ale dzięki temu wykorzystany w krótkim czasie surowiec będzie świeży i aktywny.

Drugim czynnikiem jest zakup surowca z certyfikatami organiczności. Wszyscy wiemy, że składniki (np. owoce, warzywa) uprawiane bez użycia pestycydów i herbicydów są zdrowsze, smaczniejsze i korzystniej działają na organizm. Surowce pochodzące z upraw ekologicznych są droższe od tych uprawianych w inny sposób.

Kolejną kwestią jest to, czy surowce są niemodyfikowane genetycznie. Ma to znaczenie, jeżeli chodzi o oddziaływanie ze zmienionym DNA na organizm na poziomie komórkowym. Soja niemodyfikowana genetycznie i certyfikowana jest znacznie droższa od zmodyfikowanej genetycznie.

Nie bez znaczenia jest też sposób przygotowania surowców, szczególnie tych naturalnych. Dobrym przykładem będzie tutaj lecytyna sojowa. Można ją utleniać w procesie konserwacji podobnym do sposobu przygotowania mleka UHT (część składników lecytyny zostaje utracona na skutek działania wysokiej temperatury). Lecytyna jest wtedy łatwiejsza w produkcji. Można jej nie utleniać i jako świeżo pozyskaną natychmiast kapsułkować i przeznaczać do sprzedaży. Lecytyna sojowa nieutleniana zawiera wszystkie naturalnie występujące w niej składniki, m.in. cholinę, inozytol i kwas linolowy omega-6. Tak więc jakość i aktywność składników znacznie podnosi cenę.
Substancje pomocnicze
Pozostał nam do omówienia jeszcze jeden czynnik wpływający na jakość suplementów diety, a mianowicie substancje pomocnicze. Bez nich nie powstałyby tabletki, pastylki i kapsułki. Wbrew pozorom to one mogą decydować w dużym stopniu o jakości suplementu, o jego przyswajalności, biodostępności, skuteczności, a nawet lekkostrawności i smaku.

Oczywiście klasę mistrzowską reprezentują producenci, którzy nie używają żadnych sztucznych substancji konserwujących, barwiących, smakowych czy innych pomocniczych (poślizgowych, przeciwzbrylających). Wiadomo również, że składniki roślinne są lepiej i lżej trawione niż składniki pochodzenia zwierzęcego. Tak więc w suplementach możemy użyć kwasu stearynowego czy stearynianu magnezu, który jest otrzymywany tradycyjnie z tłuszczu zwierzęcego, lub – za pomocą nowoczesnej metody – ze składników roślinnych.

Kolejnym przykładem jest pokrycie tabletki. Może być ono wykonane z szelaka (szorstkie i bardzo trudne do strawienia) lub za pomocą naturalnych pokryć na bazie wody z domieszką naturalnych barwników z winogron czy buraków. Nawet kapsułki typu twardego (dwuczęściowe) mogą być wykonane z żelatyny lub w 100 proc. ze składników roślinnych. Do wytwarzania kapsułek miękkich w suplementach stosuje się żelatynę wieprzową lub wołową. Jednak producenci mają wybór pomiędzy żelatyną przeznaczoną do celów spożywczych (tańsza) lub farmaceutycznych (droższa).
Kolejne kroki weryfikacji
Wszystkie wymienione powyżej czynniki mają synergistyczny wpływ na jakość suplementu, który jest dostępny dla pacjenta. Rynek suplementów diety, witamin, minerałów i ziół jest rynkiem młodym. Farmaceuci i pacjenci podejmują wiele prób samodzielnej weryfikacji jakości oferowanych i zażywanych suplementów diety. W tym artykule zwróciliśmy uwagę na pierwszą grupę zagadnień pomagających w odróżnieniu, selekcjonowaniu suplementów. W kolejnej części przyjrzymy się zagadnieniom związanym z informacjami na etykietach. Podpowiemy, jak je czytać i rozumieć.

Tekst: mgr Grażyna Durkiewicz