Jesienno-zimowa odporność

W okresie jesienno-zimowym obserwujemy wzmożone zainteresowanie pacjentów produktami podnoszącymi odporność. Oprócz preparatów z aptecznej półki warto zaproponować pacjentom kilka niefarmakologicznych sposobów na wzmocnienie organizmu.

Jesień i zima są porami roku, w których jesteśmy narażeni na szkodliwe czynniki sprzyjające rozwojowi niektórych chorób. Są nimi m.in. częste zmiany temperatury i wilgotności powietrza, niedobrany do pogody ubiór i wynikające z tego przemoczenie, przemarznięcie lub przegrzanie. Jesienią i zimą częściej przebywamy w pomieszczeniach zamkniętych, gdzie może dojść do przeniesienia się infekcji drogą kropelkową. Krótszy niż w latem czy wiosną dzień i związana z tym mniejsza ekspozycja na światło słoneczne może sprzyjać okresowemu obniżeniu nastroju, co zmniejsza chęć do zachowań prozdrowotnych, takich jak spacer na świeżym powietrzu czy ćwiczenia fizyczne, i wpływa na układ odpornościowy. Jeżeli obniżenie nastroju nałoży się na stres wynikający z pracy czy problemów osobistych, podatność na zachorowanie może poważnie wzrosnąć.

Kolejnym czynnikiem sprzyjającym rozwojowi chorób w tym okresie jest zmiana diety. Obniżona temperatura sprawia, że wzrasta apetyt na pokarmy dostarczające dużych ilości energii, czyli na tłuszcze i węglowodany. Zazwyczaj jesienią i zimą je się mniej warzyw i owoców, co sprawia, że nie dostarcza się organizmowi wystarczających ilości witamin i mikroelementów oraz wpływających na naszą odporność substancji zawartych w roślinach. Wszystko to ułatwia wirusom i bakteriom wywołanie choroby. Organizm broni się przed nimi w mechanizmie odporności nieswoistej lub swoistej.
Rodzaje odporności
Odpornością nieswoistą nazywamy biologiczne mechanizmy utrudniające przenikanie patogenów do wrażliwych narządów i niszczące te, którym udało się dostać do wnętrza organizmu po pokonaniu zewnętrznych barier ochronnych. Pierwszymi zewnętrznymi osłonami są skóra i błony śluzowe oraz ich wydzieliny. Kiedy zarazek przedostanie się dalej, uaktywniają się inne nieswoiste reakcje obronne, takie jak wydzielanie czynników troficznych dla komórek układu odpornościowego czy prezentacja tego czynnika komórkom układu immunologicznego, których zadaniem jest jego zniszczenie.

Odporność nieswoista jest wstępnym etapem odpowiedzi immunologicznej, w którym dochodzi do unieszkodliwienia części zarazków bądź do przygotowania układu immunologicznego do dalszego działania, którym jest odpowiedź swoista.

Mechanizmy odporności swoistej dostosowują się do niszczenia konkretnego patogenu i do rozpoznawania go w przyszłości. Jeżeli organizm zetknął się wcześniej z zarazkiem (lub był przeciwko niemu szczepiony), działanie swoistych mechanizmów obronnych jest szybkie, jeżeli nie, ich uaktywnienie wymaga pewnego czasu.
Sposoby na wzmocnienie
Przed grypą możemy zabezpieczyć się poprzez szczepienie. Natomiast z przeziębieniem musi sobie poradzić nasz system odpornościowy, ponieważ na tego typu infekcje jak dotąd nie wynaleziono szczepionki. Najlepiej zastosować profilaktykę i wzmacniać odporność nieswoistą, czyli taką, która nie jest skierowana przeciwko konkretnej chorobie. Możemy to robić poprzez zmianę trybu życia (patrz ramka) albo przyjmując odpowiednie preparaty dostępne w aptekach. Dotyczy to szczególnie osób w podeszłym wieku
– w miarę starzenia się organizmu wchłanianie składników odżywczych pogarsza się. W tej grupie wiekowej szczególnie istotne jest także zapewnienie odpowiedniej ilości przyjmowanych płynów.

Wśród dostępnych w aptekach preparatów możemy wyróżnić te zawierające witaminy, składniki mineralne i roślinne oraz leki homeopatyczne. Szczególnie korzystne działanie mają preparaty, w skład których wchodzi żeń-szeń, roślina od wieków stosowana w medycynie azjatyckiej jako środek poprawiający odporność, co zostało potwierdzone w licznych badaniach. Preparaty wielowitaminowe niekiedy zawierają także składniki mineralne. Warto zwrócić uwagę na te, w skład których wchodzi magnez. Wpływa on bowiem korzystnie m.in. na komórki układu odpornościowego.

Jeśli chodzi o preparaty ziołowe, należy wspomnieć o tych z jeżówki. Specjaliści nie są zgodni co do ich skuteczności. Niektórzy przypisują im silne działanie immunomodulujące, natomiast inni przywołują wyniki badań, które to kwestionują. Kontrowersje wzbudza również szałwia, która zawiera szkodliwy, kumulujący się w organizmie tujon uszkadzający układ nerwowy.

Często stosowanym preparatem wzmacniającym odporność jest olej z wątroby rekina. Wpływa on korzystnie na układ odpornościowy, pobudzając syntezę przeciwciał i leukocytów. W aptekach są też dostępne liczne preparaty z aloesem w postaci soku, syropu, tabletek bądź ampułek do iniekcji. Można je stosować wspomagająco w zakażeniach wirusowych i bakteryjnych układu oddechowego.

Jak już wspomniano, preparaty te sprzedawane są w aptekach. Farmaceuta może więc doradzić klientowi najodpowiedniejszy dla niego środek i udzielić wskazówek dotyczących jego stosowania. Jest to szczególnie istotne w przypadku preparatów zawierających składniki mineralne, takie jak magnez, wapń czy żelazo. Mogą one bowiem upośledzać lub nasilać działanie niektórych leków przyjmowanych przez pacjenta.

CO ZROBIĆ BY WZMOCNIĆ ODPORNOŚĆ?

• Jak najczęściej przebywać na świeżym powietrzu. Chodzić na piesze wycieczki lub uprawiać jogging.
• Zadbać o wystarczającą ilość snu; spać przy uchylonym oknie.
• W miarę możliwości uprawiać ćwiczenia fizyczne codziennie po kilkanaście minut.
• Ubierać się odpowiednio do pogody, najlepiej „na cebulkę”.
• Zadbać, by nasza dieta zawierała możliwie dużo warzyw i owoców. W zimie dobrym wyjściem są mrożonki, które zachowują witaminy i składniki odżywcze.
• Starać się spożywać produkty zawierające pożyteczne bakterie, np. jogurty, kiszone ogórki czy kapustę.
• Zapewnić odpowiednie nawodnienie organizmu; przyjmowanie wystarczających ilości płynów pomoże zwalczyć
  rozpoczynającą się infekcję górnych dróg oddechowych, poprawi też nasze samopoczucie i wydolność umysłową.
• W miarę możliwości unikać stresów. Badania dowiodły, że osłabiają one odporność organizmu na choroby.
• Starać się ograniczyć używki, takie jak alkohol i tytoń. Ten ostatni ma szczególnie niszczący wpływ na naszą odporność, choć nadużywanie alkoholu degraduje nasz organizm znacznie szybciej.