Preparaty z filtrem. Ochrona najlepsza pod słońcem.

Preparaty z filtrem – dobór odpowiedniego jest doskonałą inwestycją w zachowanie zdrowia skóry. Ważną szczególnie teraz, w okresie wiosny i lata.

Promieniowanie słoneczne docierające do powierzchni Ziemi obejmuje promieniowanie podczerwone, światło widzialne oraz ultrafioletowe, które dzielimy na UVA, UVB i UVC. Najsilniejsze oddziaływanie, niekorzystne dla skóry człowieka, wykazują UVB i UVA. Promienie ultrafioletowe typu B mają działanie rumieniotwórcze, powodują oparzenia, a najsilniej działają latem między godz. 10.00 a 15.00 Promieniowanie UVA wnika głębiej w skórę, uszkadza włókna kolagenowe i elastynę oraz DNA komórek skóry; ma takie samo natężenie niezależnie od pory dnia czy roku. Nadmierna ekspozycja na promieniowanie ultrafioletowe może zakończyć się nie tylko oparzeniem skóry, ale także jej przebarwieniami, fotostarzeniem, a także poważnymi chorobami (rak skóry, w tym czerniak złośliwy, rak rogówki, spojówki, katarakta).

Rodzaje filtrów

Filtry przeciwsłoneczne, zwane też substancjami promieniochronnymi, to związki chemiczne wykorzystywane w preparatach kosmetycznych, chroniące skórę przed szkodliwym działaniem słonecznego promieniowania UV. Ze względu na sposób działania dzielimy je na dwie grupy: fizyczne, które odbijają promieniowanie, oraz chemiczne, które je absorbują.

Filtry fizyczne, zwane także lustrami, są to substancje nieorganiczne, pochodzenia mineralnego. W dermokosmetykach stosuje się barwne pigmenty: dwutlenek tytanu, chroniący przed UVB i krótkimi falami UVA, oraz tlenek cynku, zabezpieczający skórę przed szkodliwym oddziaływaniem UVB oraz krótkich i długich fal UVA. Działanie obydwu substancji uzupełnia się, dlatego korzystne jest ich łączne zastosowanie w kosmetyku. Cząsteczki minerałów są na tyle duże (200-300 µm), że nie wnikają w głąb naskórka, tylko na powierzchni skóry tworzą ochronny film, odbijający promieniowanie UV. Preparaty z filtrami mineralnymi są polecane przede wszystkim do skóry wrażliwej, atopowej oraz dla małych dzieci. Są świetnie tolerowane, nie wywołują podrażnień. Wadą pigmentów jest bielenie skóry. Aby preparaty zadziałały, należy np. na skórę twarzy nałożyć około 1,5 ml kosmetyku, a to powoduje efekt białej maski. Po to, aby temu zapobiec, stosuje się często mikronizację (cząsteczki pigmentów mają wielkość 20-30 nm), jednak proces ten powoduje zmniejszenie właściwości ochronnych. Filtry fizyczne ulegają łatwo ścieraniu, dlatego w preparatach kosmetycznych często są pokrywane silikonami. Kosmetyki z filtrami mineralnymi mają zwykle ciężkie, tłuste podłoża, które jest niekorzystne dla cery tłustej. Natomiast dobra wiadomość jest taka, że filtry fizyczne można łączyć w kosmetykach z filtrami chemicznymi.

Filtry chemiczne są związkami organicznymi, mającymi zdolność pochłaniania promieniowania UV. Muszą być fotostabilne, nietoksyczne, niedrażniące, nieuczulające i bezzapachowe, ale mimo tego mogą u osób z wrażliwą cerą powodować nieprzyjemne szczypanie i pieczenie. Obecnie w Unii Europejskiej zarejestrowanych jest nieco ponad dwadzieścia substancji promieniochronnych, które można bezpiecznie stosować w preparatach kosmatycznych. Do najczęściej stosowanych i najskuteczniejszych należą między innymi Parsol 1789, Tinosorb M i S oraz Mexoryl SX i XL.

Jednym z najczęściej stosowanych filtrów chemicznych jest Parsol 1789, zwany także Avobenzonem. Charakteryzuje się szerokospektralną absorpcją promieniowania UVA (UVA I i UVA II), a także bezpieczeństwem i skutecznością, co zostało potwierdzone przez długoletnie stosowanie. W kosmetykach przeciwsłonecznych występuje zwykle w stężeniu 2-3% (maksymalnie 5%). Zastosowany w dużym stężeniu może pozostawiać na ubraniach żółte przebarwienia, jednak są one całkowicie usuwalne dowolnym detergentem. Często Parsol 1789 stosowany jest w połączeniu z oktokrylenem i Eusolexem 6300. Filtry te, obok własnego działania chroniącego przed UVB, zwiększają stabilność Parsolu 1789.

Filtry Tinosorb M i S chronią przed promieniowaniem UVA i UVB. Filtr Tinosorb M ma postać zmikronizowanego związku chemicznego, dzięki czemu wykazuje dwukierunkowe działanie – odbija promieniowanie, jak filtr fizyczny, oraz je pochłania, jak filtr chemiczny. Tinosorb M jest rozpuszczalny w tłuszczach oraz ulega rozproszeniu w wodzie, dzięki czemu może być wykorzystany w różnych kosmetykach, zarówno nawilżających jak i natłuszczających. Jego dopuszczalne stężenie to 10 proc.

Mexoryl SX chroni skórę przed promieniowaniem UVA i UVB, z tym, że najskuteczniej absorbuje promieniowanie UVA II. Jest rozpuszczalny w wodzie, w kosmetykach jego maksymalne stężenie wynosi 10 proc. Za to Mexoryl XL działa w całym zakresie UVA i UVB; rozpuszcza się w tłuszczach. Stężenie maksymalne jakie może osiągnąć to 15 proc.

Jeden kosmetyk, wiele dobrego

Obecnie obserwuje się tendencję do stosowania w jednym preparacie kosmetycznym kilku filtrów chemicznych oraz fizycznych. Ma to na celu zmniejszenie stężenia każdego ze składników, ochronę w całym zakresie szkodliwego promieniowania, oraz zwiększenie fotostabilności niektórych filtrów. Obok tych substancji, kosmetyki przeciwsłoneczne często mają w składzie dodatkowe związki – wychwytujące wolne rodniki, których zadaniem jest chronić skórę przed działaniem promieni, które nie zostały odbite ani zaabsorbowane i mogą przyczynić się do wytwarzania wolnych rodników. Często stosowane są: witamina E, beta-karoten, flawonoidy czy ubichinon. Ponadto stosuje się substancje naturalne i ekstrakty roślinne o właściwościach promieniochronnych, np. masło shea, oleje: makadamiowy, sezamowy, z awokado, masło kakaowe, wyciągi z rumianku czy aloesu. Wykazują one jednak bardzo niski współczynnik fotoprotekcji i ważniejsze jest ich działanie pielęgnujące skórę. Na rynku kosmetycznym nie istnieją bowiem w pełni efektywne i bezpieczne filtry naturalne.

Współczynnik ochrony

Efektywność kosmetyków wskazują współczynniki ochrony przeciwsłonecznej. SPF (Sun Protection Factor) określa zdolność preparatu do ochrony skóry przed rumieniotwórczym działaniem promieniowania UVB. Stanowi stosunek ilości promieniowania powodującego oparzenie podczas stosowania filtru do ilości promieniowania powodującego taki sam efekt bez jego zastosowania. Preparaty kosmetyczne mają wartości od 1 do 50+. Produkt z SPF 2 blokuje 50 proc. promieniowania, SPF 15 – 93,3 proc., SPF 30 – 96,7 proc., a SPF 50 – 98 proc. W zależności od wysokości SPF preparaty przeciwsłoneczne dzielimy na te o niskim (SPF 6-10), średnim (SPF 15-25), wysokim (SPF 30-50) i bardzo wysokim (SPF 50+) stopniu ochrony. IPD (Immediate Pigment Darkning) informuje w jakim stopniu preparat chroni przed UVA, natomiast PPD (Persistent Pigment Darkening) – ile razy zmniejszyła się dawka promieniowania UVA absorbowana przez skórę.

Właściwe działanie ochronne kosmetyków przeciwsłonecznych jest możliwe tylko przy jednoczesnym prawidłowym ich doborze i właściwym stosowaniu. Należy wybierać kosmetyki zapewniające ochronę zarówno przed promieniowaniem UVB jak i UVA. Na podstawie faktora SPF dobieramy kosmetyk dla danego fototypu skóry. Ważne też, by na skórę tłustą nakładać lekkie kosmetyki, na suchą – tłuste. Osoby o skórze wrażliwej i atopowej powinny unikać filtrów chemicznych. Preparaty nanosi się około 20-30 min. przed ekspozycją ciała na światło słoneczne. Aplikację należy powtarzać co dwie godziny oraz każdorazowo po wyjściu z wody. Ważne też, by nakładać na skórę odpowiednio dużą warstwę kosmetyku.

Bibliografia:
1. Marie-Claude Martini (redakcja naukowa wydania polskiego Waldemar Placek): „Kosmetologia i farmakologia skóry” PZWL, wydanie I
2. „Nanotechnologia, kosmetyki, chemia supramolekularna”, red. G. Schroeder, Cursiva 2010; rozdział II: „ Filtry przeciwsłoneczne w kosmetykach działające w zakresie promieniowania UV”
3. E. Lamer Zarawska, C. Chwała, A. Gwardys : „Rośliny w kosmetyce i kosmetologii przeciwstarzeniowej”, PZWL, wydanie I, 2012