PRELUDIA NA fortepian

Istnieje taki punkt widzenia, według którego historię muzyki europejskiej uwarunkowały dwa przełomy. Stało za nimi „dwóch Klaudiuszów”.

Chodzi o Claudio Monte­ver­diego (przełom XVI i XVII w.) oraz Claude’a Debussy’ego (przełom XIX i XX wieku). Oczywiście nie cała odpowiedzialność za rewolucyjne zmiany spoczywa wyłącznie na pojedynczych twórcach. Jednak Debussy w ostatniej dekadzie XIX wieku wykształcił, a w pierwszej dekadzie XX wieku zrealizował, zupełnie nową koncepcję języka muzycznego.

Nowa muzyka
Choć była to rewolucja przygotowana (np. przez Wagnera w dziedzinie harmonii i formy, czy przez Sati’ego w podejściu do dzieła artystycznego i swobodnego wprowadzania elementów sztuki „niższej” do „wyższej”), jednak to Debussy pozostaje kluczową postacią w kontekście narodzin nowej muzyki.

Po okresie pewnej zauważalnej dominacji myśli niemieckiej, niebezpiecznie grzęznącej w gigantomanii, przyszedł czas na subtelną obrazowość, charakterystyczną (w dużym uogólnieniu) dla francuskiego kręgu kulturowego. Pojawia się impresjonizm – nie technika, nie styl nawet, lecz jakość estetyczna; najpierw w malarstwie, a w efekcie metonimii – także w muzyce. Sztandarowym dziełem, zapowiadającym tę nową estetykę, są zebrane w dwa cykle „Preludia na fortepian” Debussy’ego.

Muzyka impresji
Spójrzmy na tytuły wybranych preludiów: „Sny i zapachy wirują w wieczornym powietrzu”, „Co zobaczył wiatr zachodni”, „Zatopiona katedra”, „Wróżki to wyśmienite tancerki”, „Taras audiencji światła księżycowego”. Jaka jest muzyka, kryjąca się za tak obrazowymi wizjami? A przede wszystkim, jakimi środkami stara się stworzyć i oddać nastroje ewokowane tymi tytułami?

Powiedzmy ogólnie, że jest to muzyka wrażeń, impresji, a więc na pewno intymna, by rzec – prywatna, tak jak prywatny jest świat nieuchwytnych skojarzeń. Paradoksalnie (?) to muzyka abstraktów. Jak usłyszeć „sny i zapachy”? Jak namalować dźwiękami „zatopioną katedrę”?

Warto spojrzeć na dwadzieścia cztery fortepianowe miniatury właśnie w ten sposób; z tego punktu, gdzie dźwięk, obraz i inne doznania mogą się połączyć, otwierając przed każdym jego własny, intymny świat zmysłowych skojarzeń. Warto dać się poprowadzić w ten świat tak doskonałą interpretacją, jaką prezentuje światowej sławy pianista i wybitny interpretator muzyki francuskiej XX wieku – Pascal Rogé.

Zamknij oczy i słuchaj
Rogé zaczynał karierę jako niezwykle uzdolnione muzycznie dziecko, lecz szlif prawdziwie dojrzałego artysty otrzymał, wygrywając w roku 1971 międzynarodowy konkurs Jacquesa Thibauda. Miał wtedy dwadzieścia lat. Od tej pory jego kariera rozwija się wspaniale, jednak tym, co najczęściej zwraca uwagę – zarówno w stylu wykonawczym, jak i w repertuarze – jest interpretacja fortepianowej muzyki francuskich mistrzów. Nie dziwi więc, że Rogé ma na swym koncie nagrania kompletów utworów fortepianowych Ravela, Poulenca, czy właśnie Debussy’ego.

Trudno polecić kogoś bardziej odpowiedniego na przewodnika w świat francuskiej ekspresji muzycznej przełomu XIX i XX wieku, z całą jej malarskością, światłem i oddechem, delikatną wyrazowością. W niezmiennie pochlebnych recenzjach na temat wykonawstwa Pascala Rogé przewijają się dwa słowa: perfekcja i elegancja. Jego wyśmienite wykonawstwo jest przy tym pełne artystycznej skromności i dobrego smaku: gra nie narzuca się, obrazowość nie jest nachalna – bo prawdziwy artysta wie, że odbiorcy trzeba zostawić dużo miejsca na komfortową percepcję. Rogé jest daleki od taniego efekciarstwa. Swą grą nie mówi: „Tutaj oto widzimy zatopioną katedrę, proszę bardzo”; zdaje się raczej szeptać: „Stań nad czarną wodą. Zamknij oczy – słuchaj. Słuchaj…”