Perła Dunaju

Budapeszt uchodzi za jedną z najpiękniej położonych stolic europejskich. Jaka inna stolica może się pochwalić tym, że przepływa przez nią wielka rzeka, dzieląc miasto na typowo wielkomiejską część równinną oraz zdobioną malowniczymi, schodzącymi w dół uliczkami, część górzystą? No i która jeszcze stolica może się pochwalić walorami uzdrowiska?

Powszechnie uważa się, że Budapeszt powstał z dwóch miast: Budy i Pesztu. Tak naprawdę jednak, obecną stolicę Węgier utworzono w 1873 roku po połączeniu aż trzech miejscowości: dotychczasowej stolicy – Pesztu – oraz Budy i Óbudy. Wcześniej, jako jeden twór, traktowano je jedynie nieoficjalnie. Nie nazywano go jednak Budapesztem. Uprzednią stolicą kraju był Peszt i choć to w Budzie mieszkał król, to Peszt uznawano za ważniejszy i miasto nazywano Pesztbudą. Nazwa ta była jednak na tyle trudna do wymówienia, że w końcu zdecydowano się odwrócić tę kolejność. W 1950 roku w granice miasta „wcielono” jeszcze 23 inne miejscowości, przez co, z dnia na dzień, stało się ponad dwa razy większe!

Dawna stolica
Leżący na równinnych terenach lewego brzegu Dunaju Peszt zajmuje dwie trzecie obszaru miasta. Za jego symbol uchodzi gmach parlamentu. Ten neogotycki, ogromny budynek (ma 268 metrów długości i 96 wysokości) został zbudowany na, uprzednio osuszonym i umocnionym, bagnistym terenie nad brzegiem Dunaju. Podczas jego budowy zużyto 40 kilogramów złota i… pół miliona kamieni szlachetnych! W środku znajduje się blisko 700 pomieszczeń! Tam także przechowywana jest największa relikwia węgierska, czyli korona świętego Stefana. Wszystkie te cuda można zobaczyć, bowiem parlament jest otwarty dla zwiedzających.

W Peszcie warto się także wybrać na Plac Bohaterów. Dziś stoi na nim Pomnik Tysiąclecia z 36-metrową kolumną, której szczyt wieńczy rzeźba archanioła Gabriela. Pomnik otoczony jest, podświetlaną nocą, kolumnadą z najważniejszymi postaciami w historii kraju. Peszt to także olbrzymie świątynie. Zwieńczona wysoką na 96 metrów, zdobioną mozaikami kopułą bazylika św. Stefana może pomieścić 8,5 tysiąca wiernych. Pod bazyliką są ogromne, trzykondygnacyjne piwnice, zaś pod placem, na którym stoi… jeden z najnowocześniejszych podziemnych parkingów w Europie. Drugim gigantem jest zbudowana w stylu mauretańskim Wielka Synagoga. Ma ona aż 75 metrów długości i może pomieścić 3000 wiernych. Większa od niej jest tylko synagoga Emanu-El w Nowym Jorku.

Pomiędzy wzgórzami
Na prawą stronę Dunaju z Pesztu możemy się dostać przechodząc przez Most Łańcuchowy, zwany Mostem Szechenyi’ego. Był to pierwszy kamienny most na Węgrzech. Czekają tam na nas Óbuda (czyli Stara Buda) i Buda. Óbuda to najstarsza część węgierskiej stolicy, stoi na miejscu rzymskiej stolicy Panonii, Aquincum. Tam też znajdowane są pozostałości po starożytnych budowlach (na przykład po rzymskim amfiteatrze) i artefakty z epoki kamienia. Na należącej do Óbudy wyspie Óbudai latem odbywa się Sziget Festival, jeden z największych festiwali muzycznych w Europie.

Najwięcej atrakcji oferuje turystom Buda. Dzielnica ta leży na wzgórzach budańskich. Największe z nich, Góra Jana, osiąga pokaźną wysokość 529 m. n.p.m. Buda w dużej części jest zadrzewiona, a miejscami nawet i zalesiona, dominuje w niej niska zabudowa, uliczki są wąskie, nieraz strome – miejsce zwyczajnie „ma klimat”.

Obowiązkowym punktem zwiedzania Budy jest wizyta na, wznoszącej się na wysokość około 140 metrów ponad wody Dunaju, Górze Gellerta. Jej nazwa wzięła się od imienia biskupa, który, według legendy, w XI wieku został spuszczony z jej szczytu w drewnianej beczce przez pogan. Kiedyś wzgórze to omijano z daleka, wierząc, że odbywają się na nim sabaty czarownic. Roiło się tu także od przybywających z cieszącej się złą sławą pobliskiej dzielnicy Taban. Dziś na górze Gellerta kłębią się tłumy. Główną atrakcją jest cytadela. Jej mury są grube na 16 metrów. Zwiedzający podziwiają także monumentalny Pomnik Wolności. Góra Gellerta jest niezwykła. Na południowym jej stoku mocne nasłonecznienie sprawia, że panuje tam klimat rodem z Afryki Północnej. Na północnym natomiast jest… zimno. Z jednej strony rosną figi, z drugiej typowa roślinność alpejska. Podziemne źródła płynące we wnętrzu góry wyżłobiły liczne jaskinie. Największą z nich jest, przerobiona na kaplicę, Szent Ivan. Co ciekawe, ostatnią jaskinię odkryto przed pięcioma laty, podczas budowy domu. We wnętrzu Góry Gellerta ukryta jest także największa budapeszteńska wieża ciśnień.

Zamek królewski
Jako że Buda była miastem królewskim, na tutejszym Wzgórzu Zamkowym wznosi się wspaniały Zamek Królewski. Nie jest to budowla z czasów średniowiecza – takie, owszem, stały tutaj i były podobno imponujące (wspomina się o długiej na 70 metrów sali rycerskiej, freskach ze znakami zodiaku w korytarzach), ale kiedy Budę zdobyli Turcy, w zamku urządzili arsenał, którego eksplozja pochłonęła liczne pamiątki przeszłości… Nowy zamek wznieśli w XIX wieku Habsburgowie. Niestety, w trakcie II wojny światowej ponownie został zniszczony. Dziś uważany jest on za drugą, po parlamencie, najbardziej reprezentacyjną węgierską budowlę. Niestety, jego obecny wygląd różni się od pierwotnego – po wojnie zamek odbudowano, zmieniając przy okazji wiele elementów jego wystroju (dziś nie zobaczymy w nim np. wspaniałej Kaplicy Zygmunta). Mimo wszystko wrażenie robi imponujące i śmiało może konkurować chociażby z Wersalem.

Na Wzgórzu Zamkowym stoi ponadto miejsce koronacji węgierskich królów, Kościół Macieja. Podziwiać w nim można freski, królewski grobowiec oraz pamiątki koronacyjne. Obok niego znajduje się, olśniewająca swą ażurowością i bajkowym wręcz wyglądem, Baszta Rybacka. Jest to najbardziej romantyczny zabytek leżącej na Wzgórzu Zamkowym starówki. Pod wzgórzem ukryty jest natomiast… labirynt – kompleks jaskiń i podziemnych grot – w których może się zmieścić 10 tysięcy osób. Część z korytarzy udostępniona jest turystom.

Uzdrowisko
Mieszkańcy innych stolic wyjeżdżają z miasta na kurację, tymczasem Węgrzy na kurację mogą się udać do stolicy. Budapeszt to bowiem także wspaniałe uzdrowisko. Posiada około 400 źródeł z wodami magnezowymi i około 80 źródeł termalnych i mineralnych! Najsłynniejszymi łaźniami w stolicy Węgier są Łaźnie Szechnyi’ego, największy kompleks term i basenów w Europie. Warto się do nich wybrać chociażby dla wrażeń estetycznych. Eklektyczny gmach wypełniony jest mozaikami, fontannami i rzeźbami. Tam też mieści się wielokrotnie opisywany płytki basen z wodą termalną, w którym tradycyjnie starsi panowie grają w szachy. Na drugim miejscu wśród tutejszych łaźni plasują się stare łaźnie tureckie, zwane Łaźniami Rudas. Nie sposób także nie wspomnieć o ekskluzywnej, latem otwartej całą dobę Łaźni Gellerta oraz czynnej już za czasów cesarza Klaudiusza Łaźni św. Łukasza. Czy może być coś lepszego od zanurzenia się po trudach zwiedzania w ciepłej – i na dodatek leczniczej – kąpieli?

Kompleks jaskiń
Budapeszt jest jedyną na świecie stolicą, na terenie której znajduje sie tak wiele jaskiń. Ich łączną długość szacuje się na kilkadziesiąt kilometrów. Są one pozostałością po dawnej aktywności wulkanicznej terenu oraz efektem zachodzących przez setki tysięcy lat zjawisk krasowych, gdy wsiąkająca w podłoże woda deszczowa wypłukiwała mniej odporne na jej działanie warstwy skalne.

Do najbardziej znanych jaskiń należą Skalna Kaplica pod wzgórzem Gellérta, Labirynt pod Wzgórzem Zamkowym na Starówce oraz groty Pál-völgyi i Szemlő-hegy. Oprócz tego istnieją również inne – mniejsze i mniej zbadane jaskinie. Istnieje możliwość ich zwiedzania poprzez przyłączanie się do zorganizowanych grup prowadzonych przez doświadczonych speleologów. Aby to zrobić, należy wcześniej zarezerwować sobie miejsce i należycie się do takiej wyprawy przygotować. Trzeba bowiem pamiętać, że jaskinie nie są przystosowane do odwiedzin turystów.

Park Pomników
Podczas gdy po zniesieniu żelaznej kurtyny większość państw byłego bloku wschodniego rozbijała pamiątki starego systemu i wyrzucała je na śmietnik, władze Budapesztu postanowiły je zebrać i postawić w specjalnie przeznaczonym do tego miejscu. W ten sposób powstało swoiste muzeum komunizmu – Memento Park. Za drobną opłatą zwiedzający mogą w nim podziwiać symbole minionej epoki. Umieszczonych jest w nim około 50 pomników, m.in. Lenina, Marksa, Engelsa, Georgi Dimitrova, Bela Kuna czy czerwonoarmistów. Na terenie parku znajdują się oczywiście także sklepy z pamiątkami, w których zwiedzający mogą nabyć reprodukcje kartek czy plakatów z czasów komunizmu.