Opieka farmaceutyczna w praktyce

Współcześni aptekarze chcą służyć swoją wiedzą i wykorzystywać ją w praktyce, by zapewnić pacjentom możliwie najwłaściwszą, najskuteczniejszą i najbezpieczniejszą farmakoterapię. Takie podejście stanowi podstawę koncepcji opieki farmaceutycznej.

Całodzienna specyfika pracy aptekarza ułatwia realizację koncepcji opieki farmaceutycznej, gdyż łatwiej pójść do apteki niż wybrać się do lekarza. Farmaceuci posiadają szeroką wiedzę o lekach, jednostkach chorobowych i ich leczeniu oraz potrafią jasno i ze zrozumieniem wytłumaczyć wskazania lekarza o sposobie stosowania leku.

Rola aptekarza w opiece farmaceutycznej
Aptekarze mogą odgrywać bardzo istotną rolę w leczeniu niefarmakologicznym np. nadciśnienia czy łagodnej postaci cukrzycy. Dowodem może być przykład apteki „Lege Artis” ze Śremu, która od 2003 r. prowadzi z powodzeniem system opieki farmaceutycznej nad pacjentami z cukrzycą. Właścicielem tej placówki jest specjalista farmacji aptecznej mgr Marek Mulczyński.

Realizacja opieki farmaceutycznej nie jest procesem łatwym i prostym. Wiąże się ze zmianą organizacji pracy w aptece. Konieczne jest wyznaczenie miejsca na indywidualne rozmowy z pacjentami, niezbędne jest prowadzenie odpowiedniej dokumentacji pozwalającej na monitoring problemów lekowych i analizy udzielonych porad.
Placówka w Śremie zatrudnia dwie farmaceutki i ośmiu techników farmacji oraz lekarza Annę Urgacz. Pani doktor od 20 lat choruje na cukrzycę 1 stopnia. Jest znakomitym doradcą i opiekunem pacjentów.

Zadania apteki
W ramach opieki farmaceutycznej apteka „Lege Artis” wykonuje bezpłatne pomiary poziomu glukozy we krwi, poziomu cholesterolu, ciśnienia tętniczego krwi, a także masy ciała. Służy również poradami dotyczącymi różnych problemów zdrowotnych, a także społecznych.

Dodatkowo placówka zajmuje się konserwacją i drobnymi naprawami glukometrów, wstrzykiwaczy do insulin, wymianą fiolek insulin, zwłaszcza u ludzi starszych. Wspomaga pacjentów poprzez porównywanie wyników pomiarów ciśnienia i cukru na domowych aparatach i glukometrach z wynikami na sprzęcie aptecznym.

Karta pacjenta
Wszystkie przeprowadzone badania są zapisywane w karcie opieki farmaceutycznej pacjenta oraz w aptecznej książce ewidencyjnej. Dzięki nim apteka może analizować dane swoich pacjentów oraz prowadzić statystyki.
Wynika z nich, że w ciągu półtora roku zbadano około 1500 osób. Z tego 1100 pacjentom dokonano pomiaru ciśnienia, cukru i cholesterolu. Pozostałe 400 osób zasięgnęło porady dotyczącej problemów zdrowotnych. Około 100 osób zgłasza się regularnie raz w tygodniu, około połowa przychodzi co jakiś czas – niektórzy 34
razy do roku, inni co miesiąc. Dziesięć osób przychodzi codziennie, np. na początku ukrytej cukrzycy, nadciśnienia, po pobycie w szpitalu, sanatorium, po zmianie leku na cukrzycę lub na nadciśnienie. Pacjenci ci po wyrównaniu choroby podstawowej przychodzą rzadziej, ale ich miejsce zwykle zajmują inni.

Przekrój pacjentów objętych opieką
Przebadana w aptece populacja to w większości pacjenci w przedziale wiekowym 5075 lat, ale są też starsi, młodsi, a nawet dzieci. 80 proc. osób to mieszkańcy Śremu, ok. 10 proc. pochodzi z okolicznych wiosek, pozostałe 10 proc. to goście przebywający czasowo u rodzin w Śremie.

Jak twierdzą pracownicy apteki, wszyscy pacjenci (zwłaszcza przyjezdni) nie ukrywają zdziwienia taką formą opieki, a także faktem, iż wszelkie porady i badania są bezpłatne.

Wyniki badań
W ciągu roku w aptece u 1520 osób stwierdzono podejrzenie cukrzycy. Osoby te zostały skierowane do specjalisty z prośbą o ocenę kliniczną i laboratoryjną. Po stwierdzonej diagnozie pacjenci wrócili do apteki, by poddać się opiece farmaceutycznej.

„Lege Artis” zaopatrzyła ich w materiały na temat cukrzycy i nadciśnienia, poinformowała o powikłaniach tych chorób. Apteka przeszkoliła pacjentów, jak mają przeprowadzać samokontrolę poprzez codzienny pomiar glikemii i właściwą interpretację wyników tych pomiarów oraz, co ważne, jak obserwować swój organizm, gdyż w cukrzycy typu 1 ilość wstrzykniętej insuliny powinna być uzależniona od wyników samokontroli.

Wykształcony personel
Aby opieka farmaceutyczna była prowadzona na wysokim poziomie, farmaceuci w aptece systematycznie się kształcą. Podnoszą swoje kwalifikacje przez udział w kursach, szkoleniach, zdobywają stopnie specjalizacji aptecznej. Nasza apteka od wielu lat współpracuje aktywnie ze Śremskim Kołem Diabetyka, gdzie zrzeszonych jest około 120 cukrzyków. Pracujący w aptece zespół spotyka się z diabetykami, aby się poznać i zapewnić o wzajemnej współpracy.

„Lege Artis” współorganizuje spotkania dla diabetyków, na których szeroko omawiane są sprawy dotyczące dietetyki, aktywności fizycznej i zdrowego stylu życia. Współpracuje też z Ośrodkiem Pomocy Społecznej, który obejmuje osoby niepełnosprawne ruchowo i chore na cukrzycę oraz nadciśnienie.

Rolą farmaceutów jest rozwianie wszelkich wątpliwości pacjenta na temat zdrowia, wskazanie najkrótszej i jak najskuteczniejszej drogi do lepszego samopoczucia poprzez sugerowanie działań profilaktycznych oraz ciągłe dbanie o prawidłowe leczenie pacjenta. Współczesne apteki stoją przed wyzwaniem stworzenia takiej opieki farmaceutycznej, która da ludziom pewność, że zdrowie można zatrzymać, a życie przedłużyć, oraz da przekonanie, że: „uncja środków zapobiegawczych jest lepsza od tony środków leczniczych”.

#Do głównych zadań apteki w Śremie należy również:

• ustalanie diet odchudzających, cukrzycowych, wątrobowych, w chorobach trzustki, nerek itp.
• interpretacja wyników badań laboratoryjnych wykonywanych w innych placówkach medycznych
• interpretacja treści kart wypisowych ze szpitali i sanatoriów,
• wyjaśnianie sposobu zażywania leków, tj. ile razy i w jakich porach,
• pouczanie o interakcjach międzylekowych
• informowanie o ubocznym działaniu leków
• rozwiązywanie problemów wynikających z uzależnień od alkoholu, palenia tytoniu i narkotyków

mgr farm. Beata Borowska
mgr farm. Marek Mulczyński
lek. med. Anna Urgacz

Artykuł to skrót zbiorowej pracy autorów pt. „Rola farmaceuty w optymalizacji terapii chorób i dolegliwości zgłaszanych przez pacjentów w aptece jako element opieki farmaceutycznej”.