Opakowania ze znakiem ekologii

Opakowania, bez względu na rodzaj zawartości, na drodze od producenta do ostatecznego nabywcy, dostarczają wielu niezbędnych danych. Jednym ze sposobów przekazywania informacji są różnego rodzaju piktogramy, znaki i symbole graficzne.

Znaki na opakowaniach mogą dotyczyć m.in. zawartości (towaru), samego opakowania, a także wymagań logistycznych i warunków transportu. Stosowanie niektórych z nich jest dobrowolne, zaś innych wymagane przez prawo.

Przykłady znaków zamieszczone na wyrobach kosmetycznych zamieszczono na fot. 1. Wśród naniesionych znaków dwa dotyczą zagadnień związanych z wymaganiami ochrony środowiska.

Znaki ekologiczne
Znaki ekologiczne nanoszone na opakowaniach dostarczają określonych informacji, które służą edukacji w zakresie ochrony środowiska, a przede wszystkim są pomocne w działaniach prowadzących do racjonalnej gospodarki odpadami.
Przekazywana informacja ma na celu ułatwienie segregacji odpadów, potwierdzenie spełnienia przez opakowania wymagań dla określonych metod odzysku, wskazywanie sposobów właściwego postępowania z odpadami oraz identyfikowanie systemów zbiórki, jakim podlegają opakowania w ramach obowiązujących rozwiązań organizacyjno-prawnych.

Znaki identyfikujące materiał opakowania
Pierwsze znaki identyfikujące materiał opakowania wprowadziło w 1988 roku Amerykańskie Stowarzyszenie Przemysłu Tworzyw Sztucznych – SPI (American Society of Plastics Industry). Amerykański system identyfikacji przyjął się powszechnie również w Europie, został zaaprobowany przez Europejskie Stowarzyszenie Producentów Tworzyw Sztucznych jako dobrowolny sposób identyfikacji wyrobów z tworzyw sztucznych i jest stosowany do dzisiaj z różnymi modyfikacjami. Wykaz obowiązujących symboli przedstawia poniższy rysunek.

#Rys. 1. Symbole wprowadzone dla poszczególnych tworzyw sztucznych przez Stowarzyszenie Przemysłu Tworzyw Sztucznych (USA)

Należy podkreślić, że znaków identyfikujących materiał opakowania nie można utożsamiać z przydatnością do ponownego przetwórstwa (recyklingu).

Identyfikacja polimeru, z jakiego wykonano opakowanie, ma ułatwić sortowanie odpadów opakowaniowych z tworzyw sztucznych w celu usprawnienia odzysku surowców wtórnych.

W Unii Europejskiej dobrowolny system identyfikacji dla różnych materiałów opakowaniowych wprowadziła Dyrektywa 94/62/EC. W celu ułatwienia zbiórki, ponownego użycia i odzysku, w tym także recyklingu, określiła ona system identyfikacyjny obejmujący skrót (symbol) materiału opakowaniowego oraz odpowiadający mu kod numeryczny. Znaki te należy umieszczać na opakowaniu lub etykiecie. Powinny być dobrze widoczne i czytelne (nawet po otwarciu opakowania), naniesione w sposób trwały.

Europejski system identyfikacji obejmuje opakowania z tworzyw sztucznych, papieru i tektury, metalu, materiałów naturalnych i tekstylnych oraz opakowania wielomateriałowe.

W niektórych krajach europejskich stosowane są na zasadach dobrowolności znaki identyfikujące materiał w połączeniu z trójkątem utworzonym ze strzałek. Przykład takiego znaku zamieszczono na rys. 2.

Znaki dotyczące identyfikacji materiału opakowaniowego dla opakowań aluminiowych, stalowych i z tworzyw sztucznych przedstawiono na rys. 3.

#Rys. 3 Identyfikacja materiału opakowań

W Polsce w zakresie identyfikacji materiału opakowaniowego od 1 maja 2004 roku obowiązuje rozporządzenie w sprawie określania wzorów oznakowania opakowań wydane do ustawy o opakowaniach i odpadach opakowaniowych. Znaki umieszcza się na opakowaniu lub na naklejonej na nim etykiecie, a jeżeli rozmiary opakowania na to nie pozwalają – na dołączonej do niego ulotce informacyjnej, w sposób, który nie stanowi przeszkody dla recyklingu. Znaki identyfikacji materiału opakowaniowego w Polsce dotyczą jedynie opakowań wykonanych z tworzyw sztucznych i aluminium.

Znaki potwierdzające spełnienie wymagań związanych z ochroną środowiska

Znak wskazujący przydatność do ponownego przetwórstwa dla różnych wyrobów, w tym opakowań, jest znany pod nazwą „Mobius loop” (rys. 4.). Znak ten jest graficzną formą deklaracji producenta o spełnieniu wymagań w zakresie możliwości wykorzystania materiału do recyklingu.

W Polsce od 1993 roku Centralny Ośrodek Badawczo-Rozwojowy Opakowań prowadzi promocję opakowań przydatnych do ponownego przetwórstwa przez dobrowolny system ich certyfikacji. Jest to pierwsza w naszym kraju certyfikacja dotycząca oceny opakowań pod kątem jednego z kryteriów ekologicznych. Producent, który uzyskał certyfikat, jest uprawniony do nanoszenia na opakowaniu specjalnego znaku (rys. 5.).

W krajowym rozporządzeniu w sprawie określania wzorów oznakowania opakowań zamieszczono znak dla opakowań wielokrotnego użytku (rys. 6.) oraz znak przydatności do recyklingu (rys. 7.).

Dla opakowań biodegradowalnych stosowane są znaki informujące, że opakowanie spełnia wymagania przydatności do kompostowania (recykling organiczny), potwierdzone certyfikatem wydanym przez uprawnioną jednostkę certyfikującą. Największe znaczenie w Europie ma certyfikacja prowadzona w Niemczech przez DIN CERTCO. W Polsce uprawnienia DIN CERTCO do prowadzania certyfikacji wyrobów przydatnych do kompostowania oraz przyznawania znaku przedstawionego na rys. 8 uzyskał Centralny Ośrodek Badawczo-Rozwojowy Opakowań w Warszawie. Umieszczenie na opakowaniu znaku przydatności do kompostowania informuje, że powinno ono podlegać systemowi zbiórki razem z bioodpadami (odpadami biodegradowalnymi).

Znaki przynależności do systemu gospodarki opakowaniami poużytkowymi
W wielu państwach Unii Europejskiej przedsiębiorcy wprowadzający do obrotu towary w opakowaniach zostali obciążeni obowiązkiem odzysku i recyklingu odpadów opakowaniowych. Obowiązek ten jest realizowany przez opłaty licencyjne, wpłacane do organizacji odzysku, za użytkowanie określonych znaków umieszczanych na opakowaniu.

Przykładem takiego znaku jest „zielony punkt” (rys. 9) stosowany przez organizacje odzysku zgrupowane w organizacji PRO EUROPE. Organizacje te, zgodnie z wprowadzonym systemem organizacyjno-prawnym przyjmują od przedsiębiorców wprowadzających na rynek wyroby w opakowaniach, opłaty związane z kosztami zbiórki odpadów opakowaniowych.

Znaki wskazujące na postępowanie z opakowaniem po zużyciu
W niektórych państwach, np. w Czechach, producenci wprowadzający na rynek wyroby w opakowaniach są zobowiązani do określenia sposobu postępowania z nimi po ich wykorzystaniu. Dla opakowań, które podlegają systemowi odbioru zgodnie z systemami organizowanymi przez władze lokalne, wprowadzono znak przedstawiony na rys. 10. W Polsce ten znak nie jest określony prawnie lub normatywnie. Zazwyczaj stosuje się go na opakowaniach w celu zachęcania do utrzymania czystości i niezaśmiecania środowiska.

Zadanie promowania zbiórki szkła opakowaniowego ma znak przedstawiony na rys. 11. Wskazuje on, że opakowania szklane należy umieszczać w specjalnych pojemnikach.

Opracowano na podstawie: Żakowska H.: Ekologiczne znaki i symbole graficzne na opakowaniach, Opakowanie, nr 5/2007, s. 25-29.