Oczyszczanie skóry

Codzienne staranne oczyszczanie skóry odgrywa ogromną rolę w jej prawidłowej pielęgnacji, a także utrzymywaniu zdrowego wyglądu.

Mycie skóry jest podstawowym zabiegiem higienicznym. Ma on na celu usunięcie z jej powierzchni zanieczyszczeń, wydzieliny gruczołów łojowych, potowych czy makijażu. Jest to rutynowy zabieg, jednak za każdym razem w różnym stopniu przyczynia się do naruszenia struktury i funkcji naskórka, a zwłaszcza płaszcza hydrolipidowego.

Ochrona płaszcza lipidowego
Za utrzymanie prawidłowego nawilżenia naskórka odpowiedzialny jest NMF – naturalny czynnik nawilżający składający się z aminokwasów, mocznika i kwasu polikarboksylowego. Lipidy produkowane przez naskórek tworzą swoisty płaszcz ochronny, który uszczelnia jego powierzchnię i w ten sposób chroni NMF. Mycie w pewnym stopniu go uszkadza, ponieważ wypłukuje rozpuszczalny w wodzie NMF. Zwykle sama woda nie wystarcza do dokładnego oczyszczania skóry, używa się więc odpowiednich mydeł.
Na zabieg mycia skóry składają się trzy fazy: nawilżenie, emulgowanie i spłukiwanie. Mydło obniża napięcie powierzchniowe wody i ma zdolności do emulgacji zabrudzeń i tłuszczu. Stosowanie do oczyszczania skóry nieodpowiednich środków zawierających silne detergenty często powoduje, że staje się ona sucha, łuszcząca, matowa i chropowata. Na szczęście w ostatnich dziesięcioleciach, dzięki rozwojowi technik biologii molekularnej, dokładnie poznano strukturę i fizjologiczne funkcje skóry, co pozwoliło na opracowanie nowych formuł preparatów chroniących jej kwaśne pH i płaszcz lipidowy. Oprócz zwykłych mydeł można więc zaproponować pacjentom środki, które nie podrażniają i nie wysuszają, tj. syndety, żele, emulsje i płyny micelarne.

Mydła
Zwykłe mydła w kostce to silnie zasadowe sole wyższych kwasów tłuszczowych, wzbogacone często w substancje zapachowe, a niekiedy natłuszczające. Pomimo dobrych właściwości myjących (łatwo emulgują brud i wydzielinę gruczołów łojowych) intensywnie rozpuszczają potrzebne skórze związki tłuszczowe płaszcza lipidowego i przestrzeni międzykomórkowych. Pod ich wpływem w sprzyjających okolicznościach (np. pod wpływem ciepła, zimna, niskiej wilgotności powietrza, intensywnego nasłonecznienia) zdolności regeneracyjne skóry mogą okazać się niewystarczające i pojawiają się przesuszenie, spierzchnięcie i podrażnienia. Ponadto mydła często pozostawiają na skórze osad, mogą więc zatykać ujścia gruczołów łojowych. Dodawane do nich substancje zapachowe niejednokrotnie zaostrzają zmiany skórne u osób z alergiami.

Mydła w płynie – najczęściej mieszaniny mydła i syntetycznych detergentów często wzbogacone w substancje zapachowe oraz natłuszczające – mają znacznie bardziej korzystne dla skóry pH. Również zawierają składniki mogące uszkadzać płaszcz lipidowy skóry, ale są zdecydowanie łagodniejsze niż mydła w kostce. Dzięki zawartości substancji nawilżających i emolientów (olej słonecznikowy, sojowy, kokosowy, wazelina), które pozostają na powierzchni skóry nawet po spłukaniu środka myjącego, lipidy wypłukane z powierzchni naskórka w pewnym stopniu są uzupełniane. Preparaty te znacznie zwiększają więc komfort pacjentów ze skórą suchą i wrażliwą.

Mydła z peelingami to najczęściej żele zawierające ziarenka, drobinki różnych substancji, np. pestek owoców. Stosowane są najczęściej na zrogowaciałe, szorstkie powierzchnie skóry na ramionach, udach lub w przypadku rogowacenia mieszkowego czy zaburzeń rogowacenia. Niektóre zawierają złuszczające ziarenka, detergenty syntetyczne oraz substancje nawilżające (np. mocznik). Taka kombinacja usuwa martwy zrogowaciały naskórek, co powoduje że skóra staje się gładka, a jednocześnie dostarcza jej składników nawilżających i łagodzących. Nie należy stosować tego typu preparatów zbyt często, na zmienione chorobowo powierzchnie, ze zmianami zapalnymi oraz na wyjątkowo wrażliwe okolice.

Syndety
Detergenty syntetyczne zawarte w preparatach typu syndet, określane często jako mydła bez mydła, dzielą się na anionowe, kationowe, niejonowe i amfoteryczne. Mają one najczęściej pH w przedziale 5,5-7,0, dzięki czemu są znacznie łagodniejsze i mniej drażniące niż mydła. Niestety udowodniono, że mimo to mogą podrażniać i wysuszać skórę. Największy potencjał uszkadzający mają surfaktanty anionowe o ujemnie naładowanej części hydrofilowej, takie jak laurynian sodu i laurylosiarczan sodu. Ich zaletą jest to, że dobrze się pienią. Najdelikatniejsze detergenty amfoteryczne (np. kokamidopropylobetaina) i niejonowe (np. alkilopoliglukozydy) mają mniejszą zdolność pienienia się. Często środki tego typu zawierają dodatkowo emolienty uzupełniające składniki lipidowe, substancje łagodzące, kwasy tłuszczowe omega-6, wyciąg z owsa o działaniu przeciwzapalnym oraz substancje przeciwświądowe (np. polidokanol). Domieszki te nadają skórze gładkość i utrzymują właściwy poziom jej nawilżenia.

Olejki
Olejki pod prysznic i do kąpieli składają się z naturalnych olejów roślinnych i substancji lipidowych regenerujących płaszcz hydrolipidowy skóry. Zawierają nienasycone i nasycone kwasy tłuszczowe, ceramidy oraz bardzo niewielkie ilości delikatnych detergentów syntetycznych. Dzięki takiemu składowi nie pienią się dobrze, ale skutecznie usuwają zabrudzenia, wydzielinę gruczołów łojowych i pot. Bardzo korzystną cechą tego typu środków myjących jest pozostawianie na skórze powłoki o właściwościach uszczelniających jej powierzchnię, która chroni przed nadmierną utratą wody, zapewnia dobre napięcie, elastyczność i gładkość. Preparaty te zalecane są szczególnie pacjentom z suchą, atopową skórą, wypryskiem alergicznym oraz niemowlętom i małym dzieciom. Najlepiej, by nie zawierały substancji zapachowych. Warto wiedzieć, że dzięki odpowiedniej domieszce syntetycznych detergentów olejki nie pozostawiają na powierzchni wanny tłustej warstwy.

Płyny micelarne
Bardzo dużym osiągnięciem dermatologii jest wyprodukowanie płynów micelarnych. Powszechnie stosowane i zalecane przez lekarzy dermatologów, zyskały uznanie pacjentów dzięki zdolności do oczyszczania powierzchni skóry oraz właściwościom pielęgnującym. Płyn micelarny zawiera micele, czyli kuliste struktury, z których część ma właściwości hydrofilowe (wiążące wodę), a część liofilowe (wiążące tłuszcze). Najczęściej są one zawieszone w bogatych w mikroelementy wodach termalnych, dzięki czemu doskonale usuwają makijaż nawet z bardzo wrażliwych miejsc, np. okolic oczu. Dermatolodzy polecają te substancje ze względu na minimalne, a nawet prawie zerowe ryzyko podrażnień – mogą być stosowane przez pacjentów ze skórą wrażliwą, podrażnioną czy chorobowo zmienioną. Płyny micelarne najczęściej nie zawierają konserwantów, barwników oraz środków zapachowych, więc mogą być stosowane do oczyszczania skóry po leczeniu dermatologicznym czy zabiegach złuszczania. Dzięki swojej budowie nie ingerują w składniki naskórka i nie naruszają jego budowy i funkcji.

Oczyszczanie według typu
Rodzaj środka myjącego powinien być dostosowany do typu skóry. Sucha wymaga delikatnych preparatów, takich jak mleczka, płyny micelarne czy inne substancje niezawierające mydła. Ten typ skóry powinno się myć letnią wodą i delikatnie osuszać miękkim ręcznikiem. Skóra sucha dobrze reaguje na preparaty pozostawiające ochronny film, a niekorzystnie na wodę i mydło (po umyciu powstaje uczucie ściągnięcia). Pacjentki z tym typem cery powinny delikatnie usuwać makijaż, aby nie spowodować podrażnień. Należy także unikać zwykłych mydeł i używać takich, które zawierają substancje tłuszczowe odbudowujące płaszcz lipidowy i zapobiegające przeznaskórkowej utracie wody. Składniki najczęściej wykorzystywane w preparatach stosowanych do oczyszczania skóry suchej to: mocznik, gliceryna, kwas hialuronowy, kwas linolowy, kwas linolenowy, kwas arachidonowy, wazelina, lanolina, parafina, woski.

Skórę tłustą, trądzikową również oczyszcza się za pomocą preparatów raczej łagodnych i bez zawartości mydła. Bywa ona często wtórnie podrażniana i przesuszana aktywnymi składnikami zawartymi w lekach przeciwtrądzikowych i przeciwłojotokowych. Najlepiej stosować żele o formule oil free, które nie zostawiają na jej powierzchni tłustego filmu, nie należy jednak używać zbyt agresywnie działających środków, zwłaszcza na bazie alkoholu, które zbyt intensywnie ingerują w naskórek, uszkadzają jego warstwę ochronną i nadmiernie wysuszają. Wiele preparatów przeznaczonych do skóry trądzikowej zawiera składniki antybakteryjne, których nadużywanie nie jest korzystne, ponieważ narusza równowagę flory bakteryjnej. Warto pamiętać, że ludzka skóra nie jest jałowa i leczenie nie ma na celu wyeliminowania z jej powierzchni bakterii. Do demakijażu cery tłustej można polecić pacjentom wodę oraz delikatny żel, który zawiera substancje myjące. W przypadku wrażenia niedostatecznego oczyszczenia należy użyć delikatnego płynu micelarnego do demakijażu. Preparaty do mycia skóry trądzikowej, najczęściej żele, zawierają witaminy z grupy B, krzem, cynk, siarkę, mocznik, alfa- i beta-hydroksykwasy, kaolin, triclosan.

Skóra wrażliwa, atopowa, naczyniowa wymaga łagodnych kosmetyków przeznaczonych do cery wrażliwej i podatnej na alergie, o minimalnej zawartości konserwantów, środków zapachowych, barwników i emulgatorów. Składniki zawarte w preparatach do pielęgnacji tego typu cery to najczęściej substancje odbudowujące płaszcz lipidowy, czyli: ceramidy, nienasycone kwasy tłuszczowe, witaminy z grupy B, wody termalne, alantoina oraz azuleny.