Nie bójmy się potu

Latem pocimy się obficiej niż zwykle. Pomimo kąpieli i natrysków często czujemy się nieświeżo. Dlaczego
w ogóle się pocimy?

Pot bierze udział w procesach termoregulacji organizmu. Zabezpiecza go przed przegrzaniem w trakcie choroby przebiegającej z gorączką, w przypadku wysokiej temperatury otoczenia czy podczas dużego wysiłku fizycznego. Pot tworzy powierzchniowy płaszcz skórny, zapewniając skórze prawidłowy poziom nawilżenia. Wraz z potem wydalane są z organizmu toksyny.

Nadpotliwość
W warunkach fizjologicznych ilość wydzielanego potu waha się od 0,5 do 0,8 litra na dobę. W nadpotliwości liczby te wzrastają kilkakrotnie. Nadmierna potliwość występuje u 0,5 proc. populacji, często u osób młodych, stwarzając poważny problem psychologiczny. Dolegliwość ta utrudnia kontakty międzyludzkie, a nawet wręcz uniemożliwia pracę w niektórych zawodach, np. optyka, fryzjera, kosmetyczki, stomatologa, jubilera, zegarmistrza. Maceracja naskórka sprzyja też zakażeniom bakteryjnym i grzybiczym.

– W skórze występują dwa rodzaje gruczołów potowych: apokrynowe i ekrynowe. Te pierwsze związane są z mieszkami włosowymi, występują w okolicy pachowej i moczowo-płciowej, uaktywniają się w okresie dojrzewania. Wydzielina gruczołów apokrynowych ma nieprzyjemny, intensywny zapach spowodowany rozkładem bakteryjnym. Gruczoły ekrynowe występują na całej powierzchni ciała, w liczbie ponad trzech milionów. Miejscami o największym ich zagęszczeniu są stopy, dłonie, pachy i twarz. Nadmierne pocenie może dotyczyć skóry całego ciała (mówimy wtedy o poceniu uogólnionym) lub obejmować tylko niektóre okolice, np. dłonie, stopy, pachy – mówi dr Barbara Latocha-Walencka, specjalista z zakresu fizjoterapii i balneoklimatologii oraz dermatologii i medycyny społecznej.

Hiperhydroza może występować podczas wysiłku fizycznego, wzrostu temperatury otoczenia, spożywania gorących pokarmów, w stanach zdenerwowania i lęku. Nadmierna potliwość towarzyszy wielu chorobom: przebiegającym z wysoką gorączką, metabolicznym (np. cukrzyca), endokrynologicznym (np. nadczynność tarczycy), gruźlicy, AIDS, nowotworom, neurologicznym i psychicznym. Zwiększone pocenie się utrudnia też codzienne funkcjonowanie kobietom w okresie menopauzy oraz osobom przyjmującym niektóre leki czy używki (alkohol, kofeina, kokaina).

Skład i zapach
Skład ludzkiego potu i jego zapach zależą od ogólnego stanu zdrowia, intensywności wydzielania, rodzaju stosowanej diety i systemu nerwowego. Około 99 proc. potu stanowi woda, dość dużo jest w nim soli, mocznika, amoniaku, kwasu moczowego i nierozłożonych aminokwasów. Wydzielający się pot nie ma woni. Pojawia się ona później, wskutek bakteryjnego rozkładu. Obecność tych bakterii nie jest spowodowana brakiem higieny.

Medycyna estetyczna zajmuje się poceniem samoistnym, którego przyczyną są zaburzenia funkcjonowania układu wegetatywnego oraz obniżenie progu pobudliwości gruczołów potowych. Schorzenie to najczęściej jest uwarunkowane genetycznie, a jego objawy mają tendencję do zanikania wraz z wiekiem.

Dezodoranty i antyperspiranty
Miejscowo stosuje się dezodoranty i antyperspiranty. Dezodoranty nie są środkami przeciwpotowymi. Ich rola polega na likwidowaniu skutków pocenia się, czyli niwelowaniu przykrego zapachu. Odbywa się to poprzez zahamowanie rozkładu potu. – W skład dezodorantu powinna wchodzić substancja odkażająca, bo za proces rozkładu potu odpowiedzialne są bakterie. Kiedyś składnikiem pełniącym tę funkcje i zarazem rozpuszczalnikiem oraz czynnikiem chłodzącym najczęściej był alkohol etylowy. Obecnie rzadko stosuje się ten surowiec, gdyż może on podrażniać i wysuszać skórę, szczególnie gdy zostanie użyty w krótkim czasie po depilacji. Na ogół stosowane są substancje długo pozostające na skórze i niewykazujące działania drażniącego – mówi chemik dr Agnieszka Demby.

Drugim sposobem pozwalającym na pozbycie się niemiłej woni jest dodanie do receptury dezodorantu specjalnej substancji o zdolności pochłaniania zapachów. Właściwości takie wykazują niektóre organiczne pochodne cynku. Jeszcze inną metodą jest po prostu maskowanie zapachu potu poprzez perfumowanie dezodorantu.

W aptekach jest ogromny wybór dezodorantów w różnych postaciach. Najpopularniejsze i najchętniej stosowane są aerozole, ponieważ ta forma jest bardzo łatwa w użyciu i wyjątkowo higieniczna. Podobnie jest z atomizerami. Niektórzy preferują dezodoranty w kulce (roll-on) lub w sztyfcie. Mają one bardzo łagodne działanie, a nawet mogą pełnić funkcję delikatnie pielęgnującego kremu.

Antyperspiranty zmniejszają wydzielanie potu poprzez blokadę kanalików potowych. W aptekach dostępne są też preparaty zawierające sole glinu, które łącząc się z potem wytwarzają czop zatykający przewody potowe. Podobne właściwości (oczywiście o wiele słabsze) wykazują rośliny bogate w garbniki, np. szałwia, tymianek, rozmaryn, kora dębu. – Antyperspiranty dostępne są we wszystkich formach: spreje, kulki, sztyfty, lotiony, pudry. Pudrowe antyperspiranty zasługują na szczególną uwagę, gdyż dodatkowo pełnią funkcję zasypki, a te od dawna są cenione w dermatologii jako środki przeciwzapalne, wysuszające, chroniące przed czynnikami zewnętrznymi. Ich wadą jest mniej wygodne stosowanie i możliwość zabrudzenia odzieży. Rzadziej spotykana postać lotionu jest bardzo przydatna w przypadku preparatu do dłoni i stóp, bo pozwala na dokładne i równomierne dozowanie – mówi
dr Agnieszka Demby.

Czy antyperspiranty są bezpieczne?
Nie wszyscy stosują antyperspiranty, niektórzy się ich po prostu boją. Pojawiające się doniesienia o zaburzeniach krążenia limfatycznego i gromadzenia się toksyn u osób stosujących antyperspiranty, co miało skutkować patologicznymi zmianami w obrębie gruczołów piersiowych, nie zostały dotychczas potwierdzone. Jednak antyperspiranty należy stosować umiejętnie. Zmniejszenie wydzielania potu następuje stopniowo, nie można więc oczekiwać natychmiastowego efektu. Co pewien czas powinno się zrobić przerwę lub aplikować je rzadziej, aby nie przyblokować zbytnio gruczołów potowych, bo to może grozić stanem zapalnym.

Antyperspiranty, jak każdy kosmetyk, mogą wywoływać reakcje alergiczne lub być przyczyną podrażnienia skóry. Preparaty o dużym stężeniu chlorku glinu dają dyskomfort podczas stosowania w postaci zaczerwienienia i pieczenia skóry. Mogą być ponadto przyczyną niszczenia ubrań, gdyż zostawiają na nich trudne do usunięcia plamy.

– Stosowanie antyperspirantów ma niewielki wpływ na procesy termoregulacji organizmu, ponieważ są one aplikowane na niewielkie powierzchnie ciała, rzędu kilku procent. Dodatkowo, w okolicach stosowania antyperspirantów (doły pachowe, stopy) proces odparowania wody z potu, tak ważny w procesie schładzania organizmu, jest z natury ograniczony z powodu przylegania fałdów skóry (pachy) lub przylegania skóry do podeszwy obuwia (stopy). Wyrównawczy wzrost pocenia może wystąpić w innych okolicach ciała – uspokaja dr Barbara Latocha-Walencka.

Leczenie hiperhydrozy
Bardzo radykalnymi metodami walki z nadmierną potliwością są: usunięcie tkanek dołów pachowych wraz z gruczołami potowymi albo zabieg sympatektomii, który polega na usunięciu chirurgicznym lub endoskopowym pnia współczulnego w okolicy górnej piersiowej (przy zwiększonej potliwości dłoni) albo okolicy lędźwiowej (przy hiperhydrozie stóp). Są to zabiegi skuteczne, ale obarczone ryzykiem powikłań.

Od 1997 roku stosuje się śródskórne ostrzykiwanie toksyną botulinową miejsc o nadmiernej potliwości. To zabieg bezpieczny, skuteczny, ale kosztowny. Efekt utrzymuje się do dziewięciu miesięcy.

Na uwagę zasługują metody fizykalne, które są i bezpieczne, i tanie, a część z nich można wykonywać w domu. Zabiegami tymi usprawniamy układ autonomiczny i tonizujemy centralny układ nerwowy. W przypadku zwiększonej potliwości dłoni i stóp polecane są naprzemienne ciepło-zimne kąpiele. Zaleca się również brodzenie w chłodnej wodzie, chodzenie po trawie pokrytej rosą i kąpiele z dodatkiem kory dębu lub szałwii. Wskazane są też pobyty w saunie i bicze szkockie.

– Z zabiegów elektrycznych można stosować galwanizację poprzeczną oraz kąpiele galwaniczne w specjalnej wannie. Wyraźną poprawę obserwuje się także po jonoforezie z bromkiem glikopironium lub wapniem. Należy podkreślić, że satysfakcjonujące efekty osiągniemy tylko wówczas, kiedy zabiegi będą wykonywane w cyklach 10-15-dniowych – radzi dr Barbara Latocha-Walencka.

#Kosmeceutyki pod lupą

• Purete z linii Plante System Bio – Dezodorant Purete sprawia, że skóra jest sucha i przyjemnie pachnie przez cały dzień. Wyciąg z eukaliptusa i mentol zapewniają uczucie świeżości. Organiczne składniki aktywne (opatentowany kompleks roślinny P.E.S., oliwa z oliwek, soforolipidy) pielęgnują naskórek. 30 proc. zastosowanych w recepturze składników roślinnych pochodzi z upraw ekologicznych. Nie zostawia śladów na ubraniu.
• Sanoflore – Jest to dezodorant z linii kosmetyków ekologicznych. Nie zawiera soli aluminium. Bazą receptury są oczyszczające olejki eteryczne BIO z tymianku i cytryny.
• Tonific Nuxe – To hipoalergiczny dezodorant w kulce przeznaczony dla skóry wrażliwej i depilowanej kobiet i mężczyzn w każdym wieku. Długotrwałą ochronę zapewniają: wychwytujący i neutralizujący przykry zapach olejek kokosowy, zmniejszająca potliwość mimoza brazylijska, absorbujący wilgoć puder kukurydziany. Ponad 98 proc. składników jest pochodzenia naturalnego. Łagodna i nielepiąca się formuła ma świeży, delikatny zapach z nutą cytryny, słodkiej pomarańczy, jaśminu i drzewa cedrowego.
• Super Deo – Dezodorant bezalkoholowy, bezwonny, nie zawiera barwników. Jest to skała/kryształ, której można używać na skórę w miejscach szczególnie wydzielających pot. Przeznaczony jest zarówno dla kobiet, jak i mężczyzn. Zużywa się podobnie jak mydło. Przed użyciem dezodorant należy zwilżyć zimną wodą i delikatnie smarować umytą skórę. Powstanie ultracienka warstwa ochronna, która zablokuje połączenie potu z bakteriami, co zapobiegnie powstaniu ostro pachnących kwasów metyloheksanowych, kwasów tłuszczowych i rozkładu białka. Jedno opakowanie wystarcza na ponad rok.
• Toleriane La Roche Posay – Dezodorant w sztyfcie do skóry szczególnie wrażliwej. Neutralizuje nieprzyjemny zapach i zapewnia optymalną równowagę pH skóry. Nie zawiera substancji zapachowych i alkoholu.
• Spirial Spray SVR – Hamuje wydzielanie potu, dzięki zastosowaniu 9% soli glinu. Z kolei cytrynian trietylowy neutralizuje przykry zapach potu i ogranicza namnażanie drobnoustrojów, a alantoina łagodzi podrażnienia. Nie zawiera substancji zapachowych, alkoholu i parabenów. W linii Spirial są też antyperspirant w kulce i kremie.
• Etiaxil – Antyperspiranty w linii Etiaxil nie blokują całkowicie procesu perspiracji, a jedynie spowalniają go i kontrolują. Kosmeceutyki stosuje się na noc, na czystą, suchą i niepodrażnioną skórę, a ich aktywne składniki (przede wszystkim chlorek glinu) działają podczas snu, zapewniając świeżość w ciągu dnia. Wystarczą dwie aplikacje tygodniowo. Bezbarwna i bezwonna formuła nie wyklucza stosowania innych kosmetyków zapachowych. Dostępne są w kulce do aplikacji pod pachami oraz w formie lotionu do stóp i dłoni.
• Eau Thermale Avene – Dezodorant do skóry wrażliwej niwelujący przykry zapach potu i zapobiegający jego powstawaniu. Zapewnia ochronę do 24 godzin, dzięki kompleksowi Spherulites zamkniętemu w kapsułkach oraz rycynooleinianowi cynku i lizynie. Działa łagodząco na skórę, nawet po depilacji. Nie zawiera alkoholu, konserwantów ani soli aluminium. Nie pozostawia śladów na skórze czy ubraniu.
• Roc Keops – Dezodorant w kulce zawiera sole glinu, które zmniejszają wydzielanie potu i neutralizują jego zapach. Bezalkoholowa i bezzapachowa formuła delikatnego żelu nie podrażnia skóry, nie zatyka porów i gruczołów potowych.
• Iwostin Aspiria – Antyperspirant w postaci suchego spreju zawiera cytrynian trójetylu, który hamuje bakteryjny rozkład lipoprotein. Cząsteczki warstwy rogowej skóry, łój i pot przestają się rozkładać. Na skutek blokujących właściwości skóry, grupy karboksylowe hydrolizowanego estru cytrynianu są stopniowo neutralizowane, co powoduje wzrost pH.
• Anti Persp C Dermedic – Krem przeznaczony dla osób z nadmierną potliwością. Ogranicza wydzielanie potu, zapobiega rozwojowi drobnoustrojów odpowiedzialnych za nieprzyjemny zapach, hamuje enzymatyczny rozkład substancji występujących w pocie. Gliceryna zawarta w kremie dodatkowo nawilża skórę. Preparat nie pozostawia śladów na ubraniu.
• AADeo Men – Antyperspirant bezalkoholowy i bezzapachowy w kulce zawiera wyciąg z oczaru wirginijskiego, prowitaminę B5 i alantoinę. Pozbawiony jest barwników. Może być stosowany przez mężczyzn z chorobami alergicznymi skóry.
• Antyperspiracyjne dezodoranty w kulce Vichy – Preparaty te są bezzapachowe i bezalkoholowe. Zawierają wodę termalną z Vichy i mikronizowane sole aluminium, które działają bezpośrednio na ujścia gruczołów potowych. Dostępne są w dwóch wariantach: zielony przeciw nadmiernemu poceniu i biały do skóry bardzo wrażliwej lub po depilacji.
• Balnea – Mydło specjalne przeciwpotowe przeznaczone do codziennego mycia i pielęgnacji całego ciała osób z tendencją do nadmiernej potliwości, intensywnie pracujących, aktywnych fizycznie oraz sportowców. Zmniejsza potliwość skóry i neutralizuje nieprzyjemny zapach potu poprzez antybakteryjne działanie substancji czynnych: alcloxy i triclosanu.
• Propodia – Suchy sprej ochronny do stóp, który pomaga w zachowaniu ich odpowiedniej higieny. Wydzielanie potu zmniejsza zawarta w preparacie sól aluminium. Działanie to wspomaga opatentowany składnik Hydagen C.A.T., dzięki czemu zmniejsza ryzyko pojawienia się odcisków i odparzeń. Pochodzący z olejku drzewa herbacianego Origanol ogranicza rozwój bakterii i grzybów na powierzchni skóry, tym samym zapobiega powstawaniu przykrego zapachu związanego z rozkładem potu.
• Energizująco-dezodorujący sprej do stóp Tołpa – Preparat działa antybakteryjnie, zapobiega nadmiernemu poceniu i powstawaniu przykrego zapachu. Stymuluje krążenie krwi, ogranicza powstawanie odparzeń i obrzęków oraz przeciwdziała zmęczeniu stóp. Zawiera wyciąg torfowy, ekstrakt ze świeżych cytryn, wyciąg z kory dębu oraz olejki eteryczne z zielonej bergamotki, cytryny i lawendy.
• Gehwol Fusskraft Pflegespray – Ziołowy sprej pielęgnacyjny odświeża i likwiduje nieprzyjemny zapach stóp. Olejki z rozmarynu, sosny górskiej i lawendy koją oraz regenerują skórę. Mocznik i alantoina nawilżają skórę, a specjalnie dobrane składniki chronią przed zakażeniem grzybicą.