Nawracające zapalenie zatok

W codziennej pracy w aptece farmaceuci często słyszą od swoich pacjentów prośby o „coś na zatoki”. Infekcje zatok są jednymi z najczęstszych dolegliwości okresu jesienno-zimowego, jednak ich klasyfikacja wymaga szczegółowego wywiadu przeprowadzonego z pacjentem.

Zapalenie zatok przynosowych to stan zapalny, który jest związany z infekcją, działaniem czynników alergicznych, immunologicznych, drażniących bądź toksycznych. W patofizjologii tego schorzenia dużą rolę odgrywają również bakteryjne i wirusowe szczepy chorobotwórcze, a także zatkanie ujść zatok. Cztery główne zatoki przynosowe (czołowe, sitowe, szczękowe i klinowa) mają połączenia z jamami nosa poprzez wąskie kanały. Blokada naturalnych ujść zatok zaburza wentylację i drenaż, w wyniku czego dochodzi do wewnątrzzatokowego gromadzenia się wydzieliny śluzowej. Aktywność rzęsek błony śluzowej jest wówczas również ograniczona, co zmniejsza możliwość samooczyszczania zatok. Wydzielina zatokowa w warunkach beztlenowych może przechodzić w śluzowo-ropną, co może wyzwalać stan zapalny w obrębie zatok.

Jeżeli ostre zapalenie zatok nie jest wyleczone i staje się zapaleniem nawracającym, wyściółka śluzowa zatok może ulegać nieodwracalnemu zniszczeniu. Ostrym zapaleniem zatok nazywany jest stan zapalny, w którym objawy chorobowe trwają cztery tygodnie bądź krócej. Podostre zapalenie zatok trwa od jednego do trzech miesięcy, natomiast przewlekłe zapalenie zatok charakteryzują objawy utrzymujące się dłużej niż trzy miesiące.

Objawy

Nawracające zapalenie zatok jest definiowane jako pojawianie się objawów choroby co najmniej dwa razy w roku w okresie dwóch lat. W przypadku ostrego nawracającego zapalenia zatok objawy powtarzają się 4-6 razy w roku i ustępują bez śladu po leczeniu zachowawczym. U pacjentów z obniżoną odpornością nawracające zapalenia zatok przynosowych mogą rozwijać się w wyniku wtórnych infekcji, na które często zapada ta grupa chorych. Nawracające zapalenie zatok przynosowych może towarzyszyć, być przyczyną bądź powikłaniem w przebiegu astmy oskrzelowej, zapalenia oskrzeli, kaszlu, nieżytu nosa bądź bólów głowy. Nieleczone zapalenie zatok może prowadzić do szeregu powikłań: zapalenia opon mózgowo-rdzeniowych, zapalenia szpiku kostnego czy nawet ropnia mózgu.

Jednym z głównych objawów zapalenia zatok jest charakterystyczny ból głowy, nasilający się zwłaszcza przy pochylaniu się. Często pacjenci skarżą się na ból lub rozpieranie w okolicy zatok szczękowych lub ból w okolicy czoła i między oczami. Zazwyczaj ból jest jednostajny, nie pulsujący, a nasilający się w czasie zmiany pozycji głowy. Objawem mogącym świadczyć o zapaleniu zatok może być także przewlekłe pochrząkiwanie, mające na celu odkrztuszenie wydzieliny spływającej po tylnej ścianie gardła. Śluzowo-ropny naciek na tylnej ścianie gardła może być również przyczyną charakterystycznego, nieprzyjemnego oddechu. Do głównych objawów nawracającego zapalenia zatok przynosowych należą: upośledzenie drożności nosa, przewlekły kaszel, bóle głowy typu zatokowego nasilające się przy zmianie pozycji głowy, utrata węchu, smaku, nieprzyjemny zapach z ust, bóle w okolicy czoła i oczu oraz podwyższona temperatura ciała. Dodatkowymi czynnikami sprzyjającymi rozwojowi zapalenia zatok są choroby, którym towarzyszą zaburzenia funkcji aparatu śluzowo-rzęskowego, jak również infekcje przenoszące się wtórnie z sąsiednich struktur np. zapalenia odzębowe.

Leczenie

Zachowawcze leczenie nawracających zapaleń zatok przynosowych polega na stosowaniu odpowiedniego leczenia przeciwzapalnego (donosowe glikokortykosteroidy: dexamethason budezonid, flutikazon) oraz przepłukiwaniu i udrożnianiu jam nosowych, fitoterapii oraz wybranego antybiotyku.

W przypadku zapalenia zatok bardzo ważne jest przepłukiwanie jam nosa przy użyciu soli fizjologicznej bądź szeregu rodzajów soli morskiej dostępnej w postaci aerozoli. Powoduje to zmniejszenie obrzęku śluzówki nosa, ułatwia odpływ wydzieliny oraz daje wrażenie ustąpienia rozpierania w okolicy zatok. Przed zastosowaniem leków silnie działających w postaci aerozoli donosowych warto zastosować sól fizjologiczną, która oczyszcza śluzówką z zalegającej wydzieliny, dzięki czemu substancje czynne szybciej i efektywniej ulegają wchłanianiu przez błonę śluzową. Leki wykorzystywane w leczeniu nieżytu nosa to leki obkurczające naczynia krwionośne. Nie powinny być one stosowane dłużej niż 4-5 dni, gdyż powodują silną anemizację błon śluzowych nosa (chlorowodorek ksylometazoliny, oksymetazoliny, bromek ipratropium). Niebezpieczeństwo rozwoju polekowego nieżytu nosa jest czynnikiem ograniczającym czas stosowania tej grupy leków. U podłoża zapalenia zatok może również leżeć alergiczny nieżyt nosa i wówczas do terapii należy dołączyć leki przeciwhistaminowe w postaci aerozolu (np. kromoglikan disodowy).

Badanie bakteriologiczne

W celu zidentyfikowania rodzaju bakteryjnego zapalenia zatok pomocne może okazać się badanie bakteriologiczne. W tym celu czynnik patogenny powinien zostać wyizolowany na drodze pobrania bezpośredniej wydzieliny z zatok lub popłuczyn z jam zatok. Jeżeli czynnikiem wywołującym infekcję jest wirus wówczas podjęcie leczenia ma na celu eliminację towarzyszących oportunistycznych infekcji bakteryjnych. U osób, u których występują nawracające zapalenia zatok bakteriami bytującymi w drogach oddechowych są bakterie beztlenowe, a także bakterie z grupy Bacteroides. Jeżeli leczenie przeciwbakteryjne nie odniesie w ich przypadku pożądanego efektu powinno zostać wykonane badanie tomografii komputerowej bądź endoskopii. Przed leczeniem endoskopowym pacjenci powinni być leczeni zachowawczo przez okres 3-6 miesięcy. Zastosowanie „czynnościowej chirurgii endoskopowej zatok” (FESS, functional endoscopic sinus surgery) daje pozytywny efekt wyzdrowienia w około 80 proc. przypadków.

Pomocne w terapii okazuje się również stosowanie zestawów do płukania zatok i nosa. Składają się one z butelki do płukania nosa i zatok oraz kompletu saszetek. Każda saszetka zawiera chlorek sodu do rozpuszczenia w przegotowanej i ostudzonej wodzie, przeznaczone do sporządzenia roztworu stosowanego do płukania nosa i zatok. Zestaw taki udrażnia i oczyszcza nos i zatoki z nadmiernej wydzieliny oraz zalegającego śluzu, dzięki czemu ogranicza gromadzenie się czynników mających wpływ na powstawanie infekcji. Leczenie przy użyciu antybiotyków i przepłukiwania jam nosa i zatok daje jednak wyleczenie zaledwie u 34 proc. pacjentów z nawracającymi zapaleniami zatok przynosowych. Wtedy należy rozważyć wyżej wspomniane zabiegi endoskopowe mające na celu przywrócenie drożności jam nosowych. Pacjentowi uskarżającemu się na zapalenia zatok warto polecić także nawilżanie powietrza w pomieszczeniach, w których przebywa i śpi. Dla komfortu oddychania istotna jest wilgotność powietrza (około 70%) oraz temperatura nieprzekraczająca 20 stopni. Przyjmowanie dużej ilości płynów (około 2 litrów dziennie) umożliwi rozrzedzenie wydzieliny oraz jej łatwiejszą ewakuację. Dobre efekty przynosi również wspomaganie się inhalacjami z pary wodnej z dodatkiem olejków eterycznych czy maści rozgrzewających.

4.7/5 - (132 votes)

POLECANE DLA CIEBIE

START TYPING AND PRESS ENTER TO SEARCH