Nadciśnienie tętnicze a łagodny rozrost stercza

Nadciśnienie tętnicze i łagodny przerost gruczołu krokowego często współistnieją u starszych mężczyzn.
W tej grupie wiekowej trzeba zwrócić szczególną uwagę na tolerancję leku hipotensyjnego. Nadmierne obniżenie ciśnienia tętniczego krwi może pogorszyć jej przepływ przez poszczególne narządy, a zwłaszcza mózg, serce i nerki. Przede wszystkim dotyczy to chorych, u których nadciśnienie tętnicze współistnieje z chorobą wieńcową, przebytym udarem mózgowym, upośledzoną wydolnością nerek i miażdżycą zarostową tętnic kończyn dolnych.

Zgodnie z wytycznymi Europejskiego Towarzystwa Nadciśnienia Tętniczego i Europejskiego Towarzystwa Kardiologicznego z 2007 roku leczenie nadciśnienia powinno zostać wdrożone po dokonaniu oceny całkowitego ryzyka sercowo-naczyniowego oraz wysokości ciśnienia krwi. Najważniejszym celem leczenia nadciśnienia tętniczego jest zmniejszenie zachorowalności i umieralności z powodu udarów mózgowych oraz incydentów wieńcowych lub niewydolności serca. Docelowe wartości ciśnienia tętniczego – zgodnie z tymi wytycznymi – powinny wynosić: < 140/90 mmHg u wszystkich chorych oraz < 130/80 mmHg u pacjentów z grup ryzyka. U osób starszych przy rozpoznaniu należy uwzględnić występujące w tej grupie wiekowej nadciśnienie rzekome oraz izolowane skurczowe nadciśnienie tętnicze. Trzeba też zwrócić uwagę na możliwe obniżenie się ciśnienia po pionizacji pacjenta, dlatego u osób powyżej 65. roku życia pomiar ciśnienia powinien być wykonywany w pozycji siedzącej lub leżącej oraz w pozycji stojącej. Przyczyną hipotonii ortostatycznej mogą być stosowane leki, m.in. blokery receptora α-adrenergicznego stosowane ze wskazań urologicznych.

Dobór leków
Lek na nadciśnienie powinien być tak dobrany, aby nie upośledzać przepływu krwi przez tkanki. Korzystnie jest wybrać lek o długim czasie działania, co zmniejsza ryzyko działań niepożądanych, wahań ciśnienia krwi i poprawia jakość życia pacjenta. Ważne jest, aby preparat hamował wzrost ciśnienia krwi w godzinach porannych. Konkretny preparat należy dobierać indywidualnie.

Zgodnie z zaleceniami ESH/ESC z 2007 roku lekami pierwszego rzutu w leczeniu nadciśnienia są leki moczopędne (u osób starszych diuretyki tiazydowe), β-adrenolityki, antagoniści wapnia, inhibitory konwertazy angiotensyny oraz antagoniści receptorów angiotensyny II. Leki te mogą być stosowane samodzielnie lub w skojarzeniu z innym preparatem o odmiennym mechanizmie działania.

W przypadku pacjentów w podeszłym wieku należy zwrócić uwagę na to, aby leczenie było dostosowane do współistniejących z nadciśnieniem chorób. Dawkę leku należy zwiększać stopniowo aż do osiągnięcia pożądanego rezultatu. Niekiedy konieczne bywa włączenie drugiego leku hipotensyjnego.

Szczególna grupa pacjentów
Grupą pacjentów wymagającą odrębnego traktowania są chorzy cierpiący na nadciśnienie tętnicze i łagodny rozrost gruczołu krokowego. W przeszłości często stosowanym u tych pacjentów lekiem była doksazosyna – antagonista receptora α-adrenergicznego. Ponieważ blokery receptora α-adrenergicznego są używane zarówno w leczeniu nadciś­nienia tętniczego, jak i w łagodnym przeroście stercza, postępowanie takie wydawało się racjonalne u chorych cierpiących na obie dolegliwości. Jednak stosowanie doksazosyny z tych wskazań zostało ograniczone ze względu na możliwe działania niepożądane leku. W jednym z badań zaobserwowano zwiększone ryzyko wystąpienia niewydolności serca, ale znane są też inne działania niepożądane, np. hipotonia ortostatyczna.

Warto zwrócić uwagę, że najnowsze zalecenia ESH/ESC z 2007 roku nie zaliczają leków blokujących receptory α-adrenergiczne do leków pierwszego rzutu w terapii nadciś­nienia tętniczego. Nie powinny być one także stosowane w monoterapii u pacjentów zagrożonych niewydolnością serca. Mogą być natomiast podawane w skojarzeniu z diuretykiem i/lub β-adrenolitykiem.

Tamsulosyna
W leczeniu łagodnego przerostu stercza lekami pierwszego rzutu są antagoniści receptora α1-adrenergicznego. Środki te blokują podtypy receptora α1A znajdujące się w gruczole krokowym, szyi pęcherza moczowego i w cewce moczowej, co prowadzi do rozkurczu mięśni gładkich w tych narządach. Dobry lek z tej grupy powinien być wysoce selektywnym antagonistą oddziałującym na receptory α1A, nie działając przy tym w znaczący sposób na receptory α1B-adrenergiczne w naczyniach krwionośnych.

Takie cechy ma tamsulosyna, która silnie wiąże się z receptorami α-adrenergicznymi w dolnych drogach moczowych, a bardzo słabo z receptorami α-adrenergicznymi występującymi w układzie krążenia. Lek jest dobrze tolerowany przez około 90 proc. pacjentów. Nie wykazano, aby nadciś­nienie tętnicze czy cukrzyca wpływały na leczenie u chorych z łagodnym rozrostem stercza. Nie stwierdzono też, żeby preparat nasilał działanie przyjmowanych leków hipotensyjnych. Zaletą tamsulosyny jest brak istotnego wpływu na wysokość ciśnienia tętniczego zarówno u osób zdrowych, jak i chorujących na nadciśnienie tętnicze skutecznie leczone antagonistą wapnia, β-adrenolitykiem i inhibitorem konwertazy angiotensyny. W niektórych badaniach wpływ dawek terapeutycznych tamsulosyny na ciśnienie krwi oraz częstość rytmu serca był porównywalny z placebo.

Na szczególną uwagę zasługuje postać tamsulosyny wyprodukowana w technologii OCAS, czyli w systemie kontrolowanej absorpcji. Charakteryzuje się ona długim czasem uwalniania, korzystnym profilem farmakokinetycznym oraz mniej wyrażonym wpływem na ciśnienie tętnicze i hipotonię ortostatyczną niż w przypadku konwencjonalnych preparatów tamsulosyny. Bardzo ważne jest to, że lek jest podawany w pojedynczej dawce dziennej. Nie stwierdzono również istotnej zależności wchłaniania leku od przyjmowanych posiłków. Takie dawkowanie leku poprawia jakość życia i korzystnie wpływa na współpracę pacjenta z lekarzem.

Należy podkreślić, że leczenie pacjenta z nadciśnieniem tętniczym i współistniejącym łagodnym rozrostem stercza powinno być prowadzone przy ścisłej współpracy internisty z urologiem. Istotne jest przy tym, aby u chorego odpowiednio często kontrolować ciśnienie tętnicze krwi podczas wizyt zarówno u urologa, jak i internisty. Jest to ważne zwłaszcza w przypadku pacjentów w podeszłym wieku.

Tekst został przygotowany w oparciu o opracowanie prof. dr hab. Andrzeja Januszewicza oraz lek. Aleksandra Prejbisza „Leczenie nadciśnienia tętniczego u chorego z łagodnym rozrostem stercza”.