Łuszczyca

Łuszczyca mimo zaawansowanych badań naukowych wciąż pozostaje „chorobą wielu pytań”. Przypuszcza się, że jedną z jej przyczyn jest błędne funkcjonowanie układu odpornościowego. Wiemy też, że podłoża tego schorzenia należy szukać w genetyce, jednak mechanizm dziedziczenia jest wciąż nieznany.

Przez stulecia łuszczycę mylono z trądem, a chorych kierowano do zamkniętych leprozoriów. Dopiero 200 lat temu opisano ją jako odrębne schorzenie. W Polsce choruje na nią około 800 tys. osób.

Szacuje się, że prawdopodobieństwo zachorowania na łuszczycę wynosi 50 proc. przy obojgu rodziców z łuszczycą, 16 proc. przy jednym rodzicu chorującym na łuszczycę i 7 proc., jeżeli łuszczycą dotknięte jest rodzeństwo. Występowanie tej choroby jest niezależne od wieku, jednak pierwsze objawy najczęściej pojawiają się między 15. a 30. rokiem życia. Łuszczyca ma przeważnie przebieg przewlekły, z tendencją do samoistnego ustępowania. Remisja może wynosić od kilku dni do kilkudziesięciu lat.

TYPY ŁUSZCZYCY
Łuszczyca może mieć wiele postaci. Wyróżniamy łuszczycę zwykłą, kropelkowatą, grudkową, plackowatą, stawową, krostkową, uogólnioną. W zależności od miejsca występowania rozróżniamy łuszczycę owłosionej skóry głowy, dłoniowo-stopową, płytek paznokciowych, twarzy i ucha. Wyróżnia się także stany: łuszczycy zadawnionej, brodawkującej, wysiękowej, brudźcowej i plackowatej.

Najczęściej występującą formą jest łuszczyca zwykła. Dotyczy ona 80-90 proc. pacjentów cierpiących na tę chorobę.Z kolei jedną z najgroźniejszych postaci jest łuszczyca stawowa. Powoduje ona przewlekłe zapalenie stawów, a nieprawidłowo leczona może prowadzić do kalectwa.

Objawy i etiologia
Nowe komórki naskórka u chorego na łuszczycę wytwarzają się dziesięciokrotnie szybciej niż powinny. W warunkach fizjologicznych cykl ten powtarza się co 28 dni, a przy łuszczycy co 3-4 dni. W wyodrębnionych miejscach barwy czerwonej, różowej lub czerwonobrunatnej tworzą się swędzące zmiany. Ich drapanie sprawia, że pojawiają się krwawienia. Towarzyszący temu stan zapalny może być bolesny.

Łuszczyca jest schorzeniem o nieznanej etiologii. Udowodniono, że w chorobie tej występuje zwiększona proliferacja keratynocytów, co powoduje niezrównoważony przerost naskórka, ścieńczenie lub zanik warstwy ziarnistej i niepełne rogowacenie komórek warstwy rogowej (parakeratoza). Zmiany w naskórku dotyczą nie tylko jego budowy, lecz także aktywności keratynocytów, których pobudzenie prowadzi do uwalniania wielu cytokin.

Stosunkowo niedawno zaczęto doceniać w patogenezie łuszczycy znacznie limfocytów T. Ich zwiększona migracja do skóry łączy się z poszerzeniem naczyń krwionośnych w brodawkach skórnych i znacznym pobudzeniem komórek śródbłonka. Zmiany występują najczęściej na skórze prostowników kończyn, przede wszystkim na łokciach i kolanach, w okolicy kości krzyżowej i pośladków oraz w uchu zewnętrznym i na owłosionej skórze głowy.

Leczenie ogólne
Podstawą leczenia zewnętrznego jest usunięcie łuski, a następnie zahamowanie nadmiernej proliferacji naskórka. Łuski usuwa się maściami zawierającymi 5-10% kwas salicylowy. Następnie używane są dziekcie, antralina, 0,05-0,5% cygnolina, kortykosteroidy i pochodne witaminy D. Kortykosteroidy mogą być zalecane jedynie na niewielkie i zadawnione ogniska. Korzystniejsze jest łączenie kortykosteroidów i dziekci.
Leki biologiczne
Do leków biologicznych stosowanych w leczeniu łuszczycy należą przede wszystkim efalizumab (Raptiva), etanercept (Enbrel), infliximab (Remicade), alefacept (Amevive), adalimumab (Humira). Wieloletnie badania kliniczne, prowadzone w wielu ośrodkach na świecie oraz w Polsce, udowodniły wysoką skuteczność tych preparatów. Stosuje się je szczególnie u chorych, u których wcześniejsze terapie miejscowe i ogólnoustrojowe (cyklosporyna, retinoidy, metotreksat, naświetlania UVA i UVB) okazały się nieskuteczne lub remisje po ich zastosowaniu były niepełne i krótkotrwałe, a także u pacjentów, którzy z różnych względów nie mogą stosować klasycznych terapii.

W odróżnieniu od innych terapii ogólnych, leki biologiczne nie mają działania toksycznego na wątrobę i nerki, powodują szybką i stosunkowo długotrwałą remisję. Należy jednak pamiętać, że leki biologiczne wpływają hamująco na komórkową odpowiedź immunologiczną, co może oddziaływać na zdolności obronne organizmu. W związku z tym nie powinno się ich stosować w przypadku poważnych infekcji bakteryjnych, wirusowych i grzybiczych oraz występowania czynnych lub utajonych ognisk gruźliczych. Leki biologiczne nie powinny być stosowane u chorych z ciężką niewydolnością krążenia, z ciężkimi infekcjami górnych dróg oddechowych, z chorobami nowotworowymi, demielinizacyjnymi, a także u osób z niewydolnością żylną, owrzodzeniami podudzi, osób z założonym na stałe cewnikiem oraz kobiet w ciąży i karmiących piersią.

CO SPRZYJA POWSTAWANIU ŁUSZCZYCY

• bakteryjne infekcje górnych dróg oddechowych wywołane paciorkowcem, np. angina ropna
• niewyleczone ogniska zapalne: migdałki podniebienne, próchnica, zapalenia dróg moczowych
• infekcje wirusowe u dzieci (ospa wietrzna, różyczka, odra) i u dorosłych (półpasiec)
• infekcje spowodowane drożdżakami, szczególnie u osób z nadwagą z genetycznym obciążeniem łuszczycą
• schorzenia zmieniające procesy przemiany materii, np. cukrzyca typu 2 u osób w zaawansowanym wieku lub dna moczanowa
• zadrapania, rany, blizny chirurgiczne, oparzenia (słoneczne, wrzątkiem, substancjami drażniącymi), a także ukłucia po szczepieniach
• długotrwały ucisk np. paskiem od zegarka czy ubrania oraz w miejscach szczególnie narażonych na urazy (łokcie, kolana, dłonie, stopy)
• spożywany w nadmiarze alkohol
• przyjmowanie interferonu, soli litu, leków na nadciśnienie, antymalarycznych, odstawienie lub redukcja leków kortykosteroidowych
• zmiany w gospodarce hormonalnej organizmu, zwłaszcza w okresie dojrzewania lub przekwitania
• stres, silne wstrząsy psychiczne
• nadwaga, niedobór snu, nikotyna, nieodpowiednie kosmetyki, ciasne, niewygodne ubranie z syntetycznych materiałów, nadmierna higiena

Fototerapia
W leczeniu łuszczycy stosuje się także światło słoneczne. Fototerapia polega na ekspozycji całego ciała na światło ultrafioletowe wytwarzane przez specjalne lampy. Jest to metoda coraz częściej stosowana w terapii rozległej łuszczycy opornej na leczenie miejscowe. Promieniowanie UVB jest absorbowane głównie przez naskórek i skutecznie leczy łuszczycę. Wskazania do naświetlania promieniami UVB obejmują rozległą łuszczycę zwykłą lub łojotokową i łuszczycę kropelkowatą. Pacjentów poddaje się terapii 2-3 razy w tygodniu przez czas od 3 do 10 tygodni.

Profilaktyka
Oto kilka zasad, o których warto pamiętać przy leczeniu łuszczycy. Przede wszystkim należy leczyć wszystkie ogniska zapalne, zapobiegać ostrym chorobom infekcyjnym oraz eliminować powszechnie znane czynniki wyzwalające proces chorobowy (patrz ramka). Poza tym trzeba unikać stosowania leków-prowokatorów, stresu. Ważna jest także właściwa pielęgnacja skóry (kąpiele natłuszczające, solankowe, preparaty natłuszczające), a także odpowiednia dieta.