Lekarze pod kontrolą

Zgodnie z przepisem art. 52b ust. 1 ustawy z dnia 5 grudnia 1996 r. o zawodach lekarza i lekarza dentysty (UZL), każda okręgowa izba lekarska (OIL) jest uprawniona do wizytacji placówki w celu oceny wykonywania zawodu przez lekarzy.

Wizytacje stanowią przejaw aktywnej weryfikacji zgodności prowadzonej przez lekarzy działalności z obowiązującymi zasadami etyki lekarskiej oraz przepisami dotyczącymi zasad wykonywania zawodu lekarza, w tym wykonywania przez lekarza działalności leczniczej.

W dniu 25 lutego 2012 roku weszła w życie Uchwała Nr 7 Nadzwyczajnego XI Krajowego Zjazdu Lekarzy („Uchwała KZL”) w sprawie szczegółowego sposobu przeprowadzania wizytacji praktyki zawodowej lekarza i lekarza dentysty oraz sposobu wyboru osób wykonujących czynności wizytacyjne. Uchwała wydana na podstawie ustawowego upoważnienia, zawartego w przepisie art. 38 pkt 9a ustawy z dnia 2 grudnia 2009 r. o izbach lekarskich podjęta została dopiero pół roku po wejściu tej zmiany w życie. Uchwała KZL doprecyzowała procedurę przygotowania i prowadzenia wizytacji, stając się komplementarnym rozszerzeniem wytycznych zawartych w art. 52b UZL.

Procedury rozpoczęcia wizytacji
Każda wizytacja musi zostać poprzedzona uchwałą okręgowej rady lekarskiej (ORL), mającą na celu wybór i upoważnienie zespołu wizytacyjnego. Uchwała podejmowana jest w przypadku uzyskania wiarygodnej informacji o wykonywaniu zawodu przez lekarza niezgodnie z wymogami określonymi w przepisach UZL, w szczególności w sytuacji stwierdzenia zagrożenia życia lub zdrowia pacjenta, bądź też na wniosek właściwego rzecznika odpowiedzialności zawodowej, sądu lekarskiego, konsultanta wojewódzkiego lub krajowego.

Wizytacja prowadzona jest przez składający się z lekarzy zespół wizytacyjny, pisemnie upoważniony przez ORL. W skład zespołu powołuje się nie mniej niż dwóch lekarzy, z których co najmniej jeden powinien posiadać specjalizację II stopnia lub tytuł specjalisty we właściwej dziedzinie medycyny lub w dziedzinie pokrewnej. Okręgowa rada lekarska może w skład zespołu powołać właściwego konsultanta wojewódzkiego lub wskazanego przez niego przedstawiciela. Zespół powoływany jest odrębnie do każdej przeprowadzanej wizytacji, co ma zapewnić bezstronność i obiektywność wizytatorów. Istotne są ograniczenia wynikające z zapisu § 3 Uchwały KZL, nakazujące wobec lekarzy przeprowadzających wizytację stosowanie przepisów ustawy z dnia 4 czerwca 1960 r. – Kodeks postępowania administracyjnego (KPA) dotyczący wyłączenia pracownika. Oznacza to, iż zgodnie z art. 24 KPA, konieczne staje się wyłączenie z prowadzenia danej wizytacji (z zespołu wizytacyjnego) lekarza, który jest małżonkiem, krewnym lub powinowatym do drugiego stopnia w stosunku do wizytowego. Wyłączenie musi mieć miejsce także w przypadku osób związanych tytułem przysposobienia, opieki lub kurateli. Nie jest także możliwe prowadzenie wizytacji w sytuacji, w której wizytowanym jest lekarz pozostający wobec członka zespołu w stosunku nadrzędności służbowej. Wykluczone jest także prowadzenie wizytacji własnej praktyki lekarskiej, a także u innego lekarza, z którym prowadzący wizytację pozostaje w takim stosunku prawnym, że jej wynik może mieć wpływ na jego prawa lub obowiązki. Pomimo iż Uchwała KZL oraz UZL milczą w kwestii uzupełnienia składu zespołu wizytacyjnego w przypadku wyłączenia członka/członków, to przyjąć należy, iż konieczne staje się wyznaczenie przez ORL nowego zespołu lub uzupełnienie dotychczasowego składu o innego członka.

Przeprowadzenie wizytacji
Przed rozpoczęciem wizytacji konieczne jest zawiadomienie o takim zamiarze lekarza. Niemniej, w przypadku otrzymania informacji o zagrożeniu życia i zdrowia pacjenta lub też, gdy doręczanie pism na adres do korespondencji wpisany do rejestru podmiotów wykonujących działalność leczniczą było bezskuteczne lub utrudnione, wizytacja może zostać dokonana bez wspomnianego zawiadomienia.

Wizytację rozpoczyna się nie wcześniej niż po upływie 7 dni i nie później niż przed upływem 30 dni od dnia doręczenia lekarzowi zawiadomienia o zamiarze jej przeprowadzenia. Jeżeli nie zostanie wszczęta w terminie 30 dni od dnia doręczenia zawiadomienia, przeprowadzenie wizytacji wymaga wysłania kolejnej informacji. Uchwała KZL, podchodząc do tej kwestii praktycznie, przewiduje na wniosek lekarza możliwość rozpoczęcia wizytacji przed upływem 7 dni od dnia doręczenia zawiadomienia.

Zespół wizytacyjny może rozpocząć czynności wyłącznie za uprzednim okazaniem upoważnienia. Dodatkowo Uchwała KZL uzupełnia powyższy obowiązek o przedstawianie wizytowanemu dokumentu „Prawo wykonywania zawodu lekarza” osoby przeprowadzającej wizytację. Dokumenty te muszą być przedstawione łącznie, przed rozpoczęciem czynności (nie ma więc możliwości późniejszego ich przedstawiania, tj. po rozpoczęciu wizytacji). Nieokazanie wizytowanemu, przed rozpoczęciem wizytacji, któregokolwiek z powyższych dokumentów uprawnia go do odmowy zgody na przeprowadzenie u niego wizytacji.

Umocnieniem obiektywizmu i legalności wizytacji jest sformułowany w uchwale KZL obowiązek prowadzenia wszelkich czynności wizytacyjnych, w obecności wizytowanego lekarza. Tym samym wykluczono możliwość prowadzenia wizytacji w obecności osoby innej niż wizytowany lekarz (np. osoby upoważnionej przez lekarza).

Wizytację przeprowadza się w miejscu wykonywania działalności leczniczej oraz w godzinach pracy lub w czasie faktycznego wykonywania działalności leczniczej przez wizytowanego, a w przypadku lekarza wykonującego praktykę zawodową w przedsiębiorstwie podmiotu leczniczego – w porozumieniu z kierownikiem przedsiębiorstwa podmiotu leczniczego i kierownikiem jednostki lub komórki organizacyjnej przedsiębiorstwa podmiotu leczniczego.

Poszczególne czynności wizytacyjne, na wniosek wizytowanego, jeżeli może to usprawnić prowadzenie wizytacji, mogą być przeprowadzane również w siedzibie okręgowej rady lekarskiej.

W toku wizytacji, prowadzący wizytacje mogą: żądać informacji i dokumentacji, wstępować do pomieszczeń podmiotu wykonującego działalność leczniczą, brać udział w czynnościach związanych z udzielaniem świadczeń zdrowotnych, żądać wglądu do dokumentacji medycznej oraz żądać ustnych i pisemnych wyjaśnień. Niewątpliwie zakres uprawnień jest szeroki, a co o oczywiste, każdemu z tychże uprawnień odpowiada określony obowiązek po stronie wizytowego, np. udostępnienia żądanej dokumentacji, umożliwienie uczestniczenia wizytującym w czynnościach związanych z udzielaniem świadczeń zdrowotnych etc.

Postępowanie po przeprowadzonej wizytacji

Po przeprowadzeniu czynności wizytacyjnych zespół sporządza i przekazuje okręgowej radzie lekarskiej wystąpienie powizytacyjne, o którym mowa w art. 52b ust. 4 UZL. Prócz danych identyfikacyjnych wizytowanego i wizytujących wystąpienie zawiera m.in. opis stanu faktycznego, opis ewentualnych nieprawidłowości oraz – co najistotniejsze – wnioski osób wykonujących czynności wizytacyjne.

Negatywny wynik wizytacji, tzn. stwierdzenie w wystąpieniu powizytacyjnym postępowania sprzecznego z zasadami etyki lekarskiej lub przepisami związanymi z wykonywaniem zawodu lekarza, nakłada na ORL obowiązek powiadomienia okręgowego rzecznika odpowiedzialności zawodowej. Rzecznik, badając sprawę, może podjąć dalsze kroki wszczynając postępowanie w przedmiocie pociągnięcia lekarza do odpowiedzialności zawodowej.

Jeszcze dalej idące konsekwencje przewidziane zostały w przypadku stwierdzenia w trakcie wizytacji, że lekarz wykonujący zawód w ramach praktyki zawodowej wpisanej do rejestru podmiotów wykonujących działalność leczniczą rażąco narusza warunki wykonywania działalności objętej wpisem. W takiej sytuacji okręgowa rada lekarska wykreśla tę praktykę z rejestru podmiotów wykonujących działalność leczniczą.

tekst:
Stanisław Radowicki, Rafał Stankiewicz