Jedna ciąża – jeden ząb

Stereotypy za zwyczajnie odmienną koleją rzeczy przechodzą do lamusa historii. Tak właśnie już dawno powinno się stać z wciąż pokutującym wśród polskich kobiet przeświadczeniem, że wynikiem przebytej ciąży jest zły stan uzębienia, i że dodatkowo pogarsza go okres karmienia piersią.

Żyjąc w XXI w. powinnyśmy traktować tylko i wyłącznie jako świadectwo wieków minionych maksymę naszych prababek: „Jedna ciąża – jeden ząb”.

W trakcie ciąży, tym szczególnym dla każdej kobiety okresie życia, należy wykazać wyjątkową dbałość ostan uzębienia: starannie szczotkować zęby po każdym posiłku, używać nitki dentystycznej i płynów do płukania jamy ustnej, stosować preparaty fluorowe, zwiększające odporność szkliwa na próchnicę,systematycznie pojawiać się u stomatologa na wizytach kontrolnych. Postępowanie takie z pewnością zaprocentuje zdrowymi zębami zarówno u matki jak i u jej potomka.

Macierzyństwo, jako szczególny okres wżyciu kobiety, do którego jest ona przygotowywana zarówno pod względem fizycznym jak i emocjonalnym, samo w sobie nie może działać destrukcyjnie na żaden z elementów jej organizmu, a więc także na narząd zębowy. Utożsamianie „spustoszeń” w uzębieniu z przebytą ciążą i okresem bezpośrednio po niej następującym jest więc całkowicie błędne. W trakcie ciąży wzrasta zapotrzebowanie na wapń i fosfor. W przypadku, gdy nie jest ono rekompensowane odpowiednią dietą, organizm sam uzupełnia ten deficyt, uruchamiając zapasy skumulowane w kośćcu, nie naruszając jednak twardej struktury zębów. Zęby należą bowiem do najtwardszych narządów ludzkiego ciała – mogą przetrwać dziesiątki tysięcy lat i nienaruszone stać się cennym źródłem informacji np. dla antropologów. Natomiast zmiany zachodzące w jamie ustnej i związane z ciążą, dotyczą głównie dziąseł inie powinny być traktowane jako objaw choroby, a raczej jako reakcja błony śluzowej jamy ustnej (histologicznie podobnej do tej, wyściełającej drogi rodne kobiety) na „grę hormonów” towarzyszącą ciąży.

Różowa szczoteczka
Pierwszym sygnałem zmian zachodzących w organizmie kobiety ciężarnej jest tzw. „objaw różowej szczoteczki”. Jest to niewielki obrzęk dziąseł, któremu podczas codziennego szczotkowania zębów towarzyszy krwawienie i zabarwianie włosia szczoteczki oraz pasty do zębów na kolor różowy. Początkowo zmiany te dotyczą tylko brodawek dziąsłowych, które nabierają purpurowego koloru, mogą krwawić – nawet przy lekkim dotyku, ale nie są bolesne. Zbiegiem czasu, obrzęk ten może rozprzestrzenić się na brzeg dziąsła w obrębie kilku zębów lub nawet całego uzębienia. Później dziąsła stają się bolesne, mogą pojawiać się nadżerki lub owrzodzenia. Niestety, wraz z pojawieniem się tych objawów, większość kobiet zaczyna zaniedbywać higienę jamy ustnej w obawie przed nasileniem krwawienia, co tylko zdecydowanie pogarsza stan dziąseł. Dodatkowo, zły stan uzębienia z przed okresu ciąży – obecność ubytków próchnicowych, kamienia nazębnego, stanu zapalnego dziąseł – potęguje te objawy.

Zadbaj o dziąsła
Leczenie zapalenia dziąseł towarzyszącego ciąży polega na bardzo skrupulatnym przestrzeganiu higieny i stosowaniu preparatów przeciwzapalnych, zaleconych przez stomatologa. Warto zdecydować się też na tzw. profesjonalne oczyszczanie zębów w gabinecie stomatologicznym – nie zaleca się w tym okresie korzystania z metody ultradźwiękowej. Przy braku miejscowych czynników drażniących i codziennej, prawidłowej higienie, powstałe zmiany rozrostowe dziąseł cofają się same wciągu 3 tygodni po porodzie. Czasami zdarza się jednak, że powstaje tzw. guz ciążowy. Nie jest to nowotwór. Ma jasnoczerwony kolor, może przybierać duże rozmiary. Jego urazy podczas jedzenia mogą wywoływać krwawienia, które zdarza się, że prowadzą do wtórnej anemii. Mniejsze guzy ciążowe znikają samoistnie po porodzie. Duże, utrudniające odżywianie, można usunąć chirurgicznie, krioterapią lub laserem.

Nie jedz za dwoje
W trakcie ciąży zdecydowana większość kobiet zmienia swoją dietę, m. in. zwiększa ilość zjadanych słodyczy, je nawet kilkanaście razy na dobę – również w nocy. Pragnienie zaspokaja wodami gazowanymi, z dużą zawartością cukru. Taka dieta dodatkowo wpływa na pogorszenie stanu narządu zębowego. Unikanie spożywania słodyczy między posiłkami i po wieczornym myciu zębów oraz picie niegazowanej wody mineralnej manie tylko korzystny wpływ na zęby matki lecz równocześnie decyduje o prawidłowej strukturze zębów dziecka. To obserwacje niskiego wskaźnika próchnicy u pokolenia Kolumbów, dla którego ograniczone spożycie cukru było następstwem restrykcji wojennych, nasunęło naukowcom teorię, potwierdzoną później badaniami, że nadmierne spożycie słodyczy przez matkę w trakcie ciąży zwiększa ryzyko wczesnej próchnicy u dziecka. Ponadto, ostatnie badania wykazują niezbicie, że kobiety z przewlekłym stanem zapalnym dziąseł, nieleczoną parodontozą, obfitymi złogami kamienia nazębnego, ryzykują przedwczesnym porodem i niedowagą u dziecka.

Dziedzictwo noworodka
Jama ustna noworodka jest jałowa. Osiedlające się w niej, wciągu kilku godzin od urodzenia, bakterie pochodzą głównie od matki. Jeżeli ma ona niewyleczone ubytki próchnicze, nieusunięte korzenie zębów, złogi kamienia jest to równo znaczne z obecnością bakterii próchnicotwórczych, które trafiając do jamy ustnej dziecka, zwiększają ryzyko próchnicy wczesnej w jego zębach mlecznych.

Wizyty kontrolne
Wizyta u stomatologa w pierwszym okresie ciąży powinna być traktowana przez przyszłe matki jak obowiązek. Pobyt w gabinecie stomatologicznym nie musi być stresem. Lepiej, żeby wizyty były krótsze, ale częstsze. Dobry stomatolog powinien ułożyć pacjentkę na lewym boku. Taka pozycja zapobiegnie wystąpieniu objawów tzw. zespołu żyły głównej dolnej (spadek ciśnienia tętniczego krwi, przyspieszenie akcji serca, osłabienie). Podanie znieczulenia miejscowego, bezpiecznego zarówno dla matki jak i dziecka pozwoli uniknąć bólu (w trakcie ciąży należy unikać znieczulenia ogólnego). Kobieta w ciąży, zażywająca leki przeciwbólowe i antybiotyki, powinna zachować daleko idącą ostrożność i przed każdą wizytą u stomatologa, obowiązkowo skonsultować się z lekarzem prowadzącym.