Jakub Briotet – OJCIEC chirurgii polskiej


To zaszczytne miano przypisuje się Rafałowi Józefowi Czerwiakowskiemu. Ten polski anatom, chirurg i położnik był twórcą pierwszej w Polsce katedry chirurgii.

Miano ojca chirurgii polskiej przysługuje nie Jakubowi Briotetowi (1746-1819) z Uni­wersytetu Wileńskiego, lecz Czewiakowskiemu, którego działalność była wcześniejsza, pełniejsza i rozleglejsza – tak Władysław Szumowski napisał w „Polskim Słowniku Biograficznym”.

Przyrodnicze zainteresowania
Rafał Czerwiakowski pochodził ze starej polskiej rodziny osiadłej na Ziemi Pińskiej. Urodził się 24 października 1743 roku w dziedzicznym majątku ojca. Jako młodzieniec wstąpił do Zakonu Pijarów. Po ukończeniu szkół pracował w Pińsku jako nauczyciel oraz zajmował się klasztorną apteką.

Zwrócono uwagę na jego zainteresowania przyrodnicze. Książę Michał Poniatowski wysłał go na własny koszt na studia medyczne za granicę (Czerwiakowski miał wówczas dwadzieścia osiem lat). W Rzymie
16 marca 1776 otrzymał stopień doktora filozofii i medycyny. Stamtąd pojechał do Paryża na praktykę chirurgiczną oraz do Berlina, gdzie doskonalił umiejętności jako ginekolog-położnik. Potem zwiedzał szpitale i uniwersyteckie zakłady lekarskie.

Wykładowca i konsyliarz
W roku 1779 powrócił do kraju. Otrzymawszy list polecający od swego protektora, udał się do Krakowa i tam rozpoczął praktykę lekarską oraz naukową i dydaktyczną w Szkole Głównej Koronnej, jak nazwała Uniwersytet Jagielloński Komisja Edukacji Narodowej.

Po studiach medycznych za granicą przystąpił do aktu inkorporacji do Akademii Krakowskiej 16 listopada 1779, wygłaszając nie po łacinie, a po polsku odczyt „O narzędziach cyrulickich”. W 1780 został mianowany (na mocy aktu reformy Akademii, przeprowadzanej przez Hugona Kołłątaja na zlecenie Komisji Edukacji Narodowej) profesorem anatomii, chirurgii i położnictwa.

W reformę uczelni włączył się czynnie, o czym świadczy korespondencja m.in. Hugo Kołłątaja i Jana Śniadeckiego. A potem przez trzydzieści lat rozwijał intensywną działalność dydaktyczną. Prowadził pierwsze wykłady z zakresu medycyny po polsku, a nie po łacinie, jak dotychczas było to praktykowane. Wykształcił wielu lekarzy, wśród nich znanych, jak Dołasiński, Kostecki, a zwłaszcza Sebastian Girtler (1767-1833). Ten ostatni był wybitnym chirurgiem w służbie wojsk polskich. Wszyscy trzej – profesorami Uniwersytetu Jagiellońskiego w Krakowie.

W 1785 Czerwiakowski został nadwornym konsyliarzem króla Polski Stanisława Augusta Poniatowskiego. W 1791 z okazji imienin Stanisława Augusta Poniatowskiego, w ówczesnej Polsce uroczyście obchodzonych, wygłosił w Krakowie odczyt „Dysertacja o szlachetności, potrzebie i użytku chirurgii”. Okazja do zademonstrowania prawdziwości tego tytułu przyszła już w trzy lata później. Podczas Insurekcji Kościuszkowskiej Czerwiakowski był sztabsmedykiem w Głównym Lazarecie w Krakowie (przy kościele św. Piotra).

Czerwiakowski obmyślił kilka nowych narzędzi chirurgicznych. Zastosował liczne innowacyjne metody operacyjne. Opracował wiele podręczników, ale wydany został tylko jeden: „Narządu opatrzenia chirurgicznego część I –VI” (Kraków 1816-17). Reszta pozostała w rękopisach ozdobionych tablicami. Po roku 1805 przeszedł na emeryturę.

Piękna Helena
Jego burzliwe życie osobiste niemal nie zrujnowało mu kariery. Na studia medyczne za granicę wyjechał jako członek Zakonu Pijarów. Wróciwszy do kraju i rozpocząwszy praktykę medyczną w Krakowie, samowolnie zdjął suknię klasztorną, nie bardzo widząc możliwość pogodzenia jej z funkcją ginekologa i położnika.

Z tej racji miał nieprzyjemności ze strony sądownictwa zakonnego. Na dodatek wpadła mu w oko urodziwa kobieta, Helena z Katerlów, którą zapragnął poślubić. Wówczas rozpoczął starania w Rzymie o sekularyzację. Otrzymał zgodę około roku 1783, dzięki wstawiennictwu Hugona Kołłątaja oraz prymasa Polski. Ożenił się (zresztą dwukrotnie, drugą jego żoną była Maria z Małaszyńskich) i miał dwóch synów. Jeden z nich, Napoleon Ignacy Rafał (1808-82), był także lekarzem (m.in. zasłużonym podczas powstania listopadowego), wybitnym botanikiem oraz profesorem i rektorem Uniwersytetu Jagiellońskiego.

Nagradzany i doceniany
Za swoje zasługi Czerwiakowski otrzymał w 1791 r. list napisany własnoręcznie przez króla Stanisława Augusta Poniatowskiego i złoty medal. Po śmierci (5 lipca 1816 r.) nie zapomniano o nim. W „Roczniku Towarzystwa Naukowego Krakowskiego” ukazała się „Pochwała Czerwiakowskiego”, a w dwudziestą rocznicę jego śmierci „Rocznik Wydziału Lekarskiego” w Krakowie ogłosił obszerne „Wspomnienie o życiu i pracach Czerwiakowskiego”.

Czerwiakowski ma swoje miejsce w opracowaniach dziejów Szkoły Głównej Koronnej i Uniwersytetu Jagiellońskiego, w historii polskiej chirurgii wojennej. A przede wszystkim ma zasługi dla rozwoju polskiej chirurgii ogólnej.

4.4/5 - (289 votes)

Nikt nie pyta Cię o zdanie, weź udział w Teście Zaufania!

To 5 najczęściej kupowanych leków na grypę i przeziębienie. Pokazujemy je w kolejności alfabetycznej.

ASPIRIN C/BAYER | FERVEX | GRIPEX | IBUPROM | THERAFLU

Do którego z nich masz zaufanie? Prosimy, oceń wszystkie.
Dziękujemy za Twoją opinię.

Leave a Comment

POLECANE DLA CIEBIE

START TYPING AND PRESS ENTER TO SEARCH