Jak się nie dać menopauzie?

Większości kobiet menopauza kojarzy się z pogorszeniem samopoczucia, spadkiem atrakcyjności, starzeniem się. Tymczasem dbając o kondycję fizyczną i psychiczną, można zaakceptować ten czas i cieszyć się życiem. Może w tym pomóc także odpowiednio dobrana terapia.

Średni wiek wystąpienia menopauzy waha się od 48 do 55 lat. Nie zależy on od warunków socjoekonomicznych, liczby przebytych porodów czy stosowania długotrwałej antykoncepcji hormonalnej. Comiesięczne krwawienia ustają wcześniej tylko u nałogowych palaczek oraz kobiet zamieszkujących tereny położone wysoko ponad poziomem morza.

W związku z wydłużeniem średniej długości życia okres pomenopauzalny stanowi ponad 1/3 długości życia kobiety. To bardzo długo, warto więc wiedzieć, jakie zagrożenia niesie menopauza i jak można sobie z nimi radzić.

Objawy naczynioruchowe
Do najbardziej charakterystycznych objawów przekwitania należą uderzenia gorąca (wary) wraz z poceniem się. Kobiety opisują je jako gwałtowne uczucie gorąca w klatce piersiowej, przesuwające się pod szyję do twarzy. Objawom tym towarzyszy plamiste zaczerwienienie skóry, zlewne poty, a nawet dreszcze. Częstość objawów jest różna – mogą pojawiać się co pół godziny lub raz w miesiącu. Czas trwania epizodu wynosi średnio około 4 minut, ale może trwać od 30 sekund aż do półgodziny.

Wary występują zwykle spontanicznie, ale obserwuje się wiele czynników sprzyjających im, takich jak: pogoda (gorąco i wilgotno), gorące pokarmy, używki (alkohol, kawa), pobyt w zamkniętych, ciasnych pomieszczeniach, stres.

Nasilenie uderzeń gorąca jest najbardziej intensywne w ciągu pierwszych dwóch lat po wystąpieniu menopauzy. Szczególnie odczuwają je kobiety z nadwagą.

Objawy psychiczne
Powszechnie znane jest występowanie w okresie przekwitania objawów o podłożu psychogennym. Można je podzielić na dwie grupy. Do pierwszej z nich zaliczamy objawy depresji, takie jak: drażliwość, osłabienie uwagi, nerwowość, zaburzenia snu, utrata zaufania do bliskich, obniżone libido, niepokój, poczucie winy. Do drugiej zaś: podniecenie, krzykliwość, kłótliwość.

Wciąż utrzymuje się przekonanie, że zaburzenia zachowania u kobiety mają związek z zaburzeniami hormonalnymi okresu przekwitania. Należy jednak pamiętać, że w okresie menopauzalnym często mają miejsce negatywne wydarzenia (np. poważna choroba, śmierć kogoś bliskiego, odejście dzieci z domu, przejście na emeryturę), które pogłębiają te zaburzenia.

Zmiany zanikowe
Wiele lat po ostatniej miesiączce, gdy produkcja estrogenów jest bardzo niska, dochodzi do powierzchniowego zaniku błony śluzowej pochwy. Towarzyszy temu zapalenie pochwy, świąd sromu, dyspareunia i zwężenie pochwy.
Atrofia w układzie moczowo-płciowym wpływa na obniżenie jakości życia. Może się to przejawiać zapaleniem cewki moczowej z bolesnym oddawaniem moczu, parciem na mocz, nietrzymaniem i częstym oddawaniem moczu. Nawracającym zakażeniom dróg moczowo-płciowych skutecznie zapobiega dopochwowe stosowanie estrogenów. Bóle w czasie stosunku lub krwawienia po jego odbyciu to skutek atrofii i skąpego nawilżania pochwy.

Menopauza a choroby
Menopauza to nie choroba, ale często już na początku okresu menopauzalnego pojawiają się choroby towarzyszące. Zależy to od wielu czynników, m.in. od warunków życia, stanu zdrowia (zarówno psychicznego, jak i fizycznego).

Ze wszystkich chorób towarzyszących menopauzie najwięcej zgonów wśród Polek powodują choroby serca i wielkich naczyń (około 60 proc.).

Według naukowców, estrogeny mają korzystny wpływ na funkcje poznawcze, a zwłaszcza na pamięć werbalną. W okresie przekwitania organizm kobiety wydziela mniej estrogenów. A więc – jak można podejrzewać – ich niedobór może być przyczyną chorób neurodegeneracyjnych, takich jak choroba Alzheimera. Stan hormonalny ustroju ma także wpływ na rozwój osteoporozy.

Fitoestrogeny
Aby złagodzić dolegliwości okresu menopauzy, wiele kobiet w krajach rozwiniętych stosuje hormonalną terapię zastępczą – w Polsce tylko 5 do 7 proc. (dane z kwietnia 2006 r.). Badania wykazały, że HTZ ze względu na możliwe działania niepożądane nie może być stosowana przez wszystkie pacjentki. Dlatego na całym świecie poszukuje się alternatywnych, skutecznych terapii leczenia zastępczego. Jedną z tych metod jest leczenie fitoestrogenami. Są to substancje niesteroidowe pochodzenia roślinnego. Mają one aktywność estrogenną lub są metabolizowane do związków, które działają jak estrogeny.

Fitoestrogeny dzielimy na trzy grupy: izoflawony, lignany i kumestrany. Związki te występują w ponad 300 rodzajach roślin, zwłaszcza strączkowych. Bogatym źródłem fitoestrogenów są m.in. nasiona soi, soczewicy, sezamu, siemię lniane, płatki zbożowe, pestki słonecznika, kiełki fasoli, owoce i warzywa.

Wiedza dotycząca alternatywnych sposobów leczenia daje lekarzowi możliwość współpracy z pacjentkami, które nie mają zaufania lub obawiają się odległych zagrożeń związanych z klasyczną hormonalną terapią zastępczą.

Często takie pacjentki same poszukują naturalnych preparatów dostępnych w aptekach bez recepty. Tu kluczową rolę może odegrać farmaceuta, który otaczając je fachową opieką doradzi im odpowiednie środki. W takich przypadkach oraz gdy klasyczna hormonalna terapia zastępcza jest przeciwwskazana ze względów medycznych, fitoestrogeny stanowią alternatywę. Jednak ich wpływ na zdrowie ludzi wciąż pozostaje przedmiotem wielu badań.
dr n. med. Dorota Prządka-Rabaniuk