Czy leki weterynaryjne są bezpieczne dla człowieka?

Czy leki weterynaryjne są bezpieczne dla człowieka?


Człowiek jest elementem środowiska naturalnego i podlega oddziaływaniu różnych czynników, w tym również leków weterynaryjnych, które wpływają na niego zarówno w sposób bezpośredni, jak i pośredni.

Czym jest produkt leczniczy weterynaryjny, w skrócie zwany lekiem weterynaryjnym? Zgodnie z Prawem farmaceutycznym jest to substancja lub mieszanina substancji przedstawiana jako mająca właściwości zapobiegania lub leczenia chorób występujących u zwierząt. Może to być też substancja albo mieszanina substancji podawana lub stosowana u zwierząt w celu postawienia diagnozy bądź w celu przywrócenia, poprawienia lub modyfikacji fizjologicznych funkcji organizmu poprzez działania farmakologiczne, immunologiczne lub metaboliczne.

Leki syntetyczne
W medycynie weterynaryjnej funkcjonują dwa podstawowe rodzaje leków: produkty lecznicze weterynaryjne syntetyczne (chemiczne) oraz immunologiczne produkty lecznicze weterynaryjne.

Do pierwszej grupy należą m.in. antybiotyki, leki przeciwpasożytnicze, przeciwbólowe, przeciwzapalne, przeciwnowotworowe, hormony, witaminy, mikro- i makroelementy. W leczeniu zwierząt stosuje się antybiotyki, które są nieużywane w medycynie ludzkiej. Jednym z przykładów jest tylmikozyna – antybiotyk makrolidowy syntetyzowany z tylozyny, stosowany u bydła w chorobach układu oddechowego. Antybiotyk ten podawany z pozytywnym skutkiem w zwierząt jest bardzo niebezpieczny dla człowieka. Gdy zostanie mu wstrzyknięty w dużych dawkach, może doprowadzić do śmierci. Tylmikozyna wykazuje działanie toksyczne na układ krążenia. Dawka toksyczna dla naczelnych to 30 mg/kg m.c.

Leki przeciwpasożytnicze są bardzo szeroko stosowane w medycynie weterynaryjnej. Produkuje się je w różnych postaciach farmaceutycznych, np. kolczyk do przypinania do ucha dla krów, paski do zawieszania w ulu, obroże przeciwpchelne. Leki te mogą być stosowane wewnętrznie lub zewnętrznie. W tej grupie leków spotykamy substancje nieużywane lub używane bardzo rzadko w medycynie ludzkiej, np. amitraza (zwalcza warrozę u pszczół), iwermektyna (zwalcza pasożyty zewnętrzne i wewnętrzne).

Medycyna weterynaryjna, a wraz z nią farmacja weterynaryjna rozwijają się bardzo szybko. Ostatnio został zarejestrowany pierwszy lek przeciwnowotworowy dla zwierząt. Jest to produkt zawierający masytinib przeznaczony dla psów do leczenia nieoperacyjnych guzów z komórek tucznych.

Leki immunologiczne
Immunologiczne produkty lecznicze weterynaryjne mają zabezpieczyć poszczególne zwierzęta, stado lub populację zwierząt przed zakażeniem konkretnym zarazkiem. W medycynie weterynaryjnej mamy bardzo dużą i różnorodną pulę tych produktów. W Rejestrze Produktów Leczniczych spotykamy głównie szczepionki, ale dopuszczone do obrotu są też testy do diagnostyki, immunomodulatory.

Szczepionki dla zwierząt, tak jak i dla ludzi, dzielą się ze względu na sposób działania na swoiste, nieswoiste oraz autoszczepionki. Mogą być monowalentne (zawierają jeden antygen tylko jednego drobnoustroju), poliwalentne (zawierają kilka antygenów dla jednej choroby) lub skojarzone (zawierają kilka antygenów dla różnych chorób).

Ze względu na materiał szczepionki dzielimy na zawierające żywe drobnoustroje (bakterie, wirusy, grzyby), zabite drobnoustroje oraz zawierające toksyny lub metabolity drobnoustrojów.

Te produkty również występują w postaciach farmaceutycznych niespotykanych w medycynie ludzkiej, np. aerozol do opryskiwania zwierząt. Szczepionki w tej postaci stosuje się najczęściej u drobiu. Gdy lekarz weterynarii musi w krótkim czasie zaszczepić ogromną liczbę ptaków (około 40-100 tys.), używa do tego sprzętu bardzo przypominającego opryskiwacze dla roślin. Produkty stosowane do takiego opryskiwania zwierząt zawierają substancje barwiące. Dzięki niej lekarz weterynarii wie, które ptaki nie zostały jeszcze spryskane.

Innym sposobem podawania szczepionki jest zatopienie substancji czynnej w pokarmie. Ten sposób wykorzystuje się, aby zaszczepić przeciwko wściekliźnie lisy wolno żyjące. Szczepionka w tej postaci zrzucana jest z samolotu nad lasami. W przypadku tak stosowanych leków bardzo ważne jest, aby miały one czytelną i zrozumiałą dla człowieka etykietę. Musi ona w jednoznaczny sposób dostarczyć informacji, które ochronią go przed przypadkowym kontaktem ze szczepionką.

Leczenie
Lekarz weterynarii ma do czynienia z pacjentem indywidualnym (pies, kot, koń, papuga, żółw itp.) bądź ze stadem (np. kury, krowy, świnie, gołębie), które traktuje jako jeden organizm. Współczesna medycyna weterynaryjna coraz większą wagę przywiązuje do zdrowotności stada. Lekarz weterynarii zdrowie stada ocenia nie tylko przez pryzmat choroby, ale także zwraca uwagę na jego produkcyjność. Zmniejszony poziom wydajności zwierząt jest uznawany za stan niepełnego zdrowia i często wskazuje na rozwój choroby podklinicznej. W takim przypadku lekarz sięga po leki w postaci np. premiksów leczniczych. Są to leki podawane jako pasze lecznicze.

Kaskada
Na wstępie napisałam, że zwierzęta leczy się tylko lekami weterynaryjnymi zgodnie z zarejestrowanymi wskazaniami, ale istnieje odstępstwo od tej zasady. Tak zwana kaskada daje możliwość stosowania leków przeznaczonych dla ludzi w chorobach zwierząt w celu ograniczenia ich cierpienia lub ratowania ich życia. Lekarz weterynarii na własną odpowiedzialność, po udzieleniu pełnej informacji właścicielowi i za jego zgodą, może zastosować u zwierzęcia lek zarejestrowany dla człowieka.

Wpływ bezpośredni
Z lekami weterynaryjnymi można się zetknąć bezpośrednio poprzez zwierzęta hodowane w domu. Na przykład leki przeciwpasożytnicze mogą mieć postać roztworu do nakraplania w jeden punkt na skórę na grzbiecie psa czy kota. Zanim taki lek zostanie rozprowadzony w warstwie tłuszczu pokrywającej skórę i włosy jest zdeponowany w jednym miejscu. Przytulając swojego pupila, właściciel może być narażony na kontakt z substancją czynną. Kontakt z największą ilością różnorodnych leków weterynaryjnych mają osoby opiekujące się zwierzętami, np. hodowcy czy obsługa stad. Przykładem mogą być proszki do sporządzania roztworu do picia przeznaczone dla stad kur, które należy w odpowiedni sposób przygotować. Osoba odpowiedzialna wsypuje lek do zbiornika z wodą w celu prawidłowego wymieszania specyfiku, a potem podaje taki napój zwierzętom. Podczas tych czynności człowiek może wdychać lek weterynaryjny. Długotrwałe narażenie na kontakt z lekiem może prowadzić do alergii skórnych lub wziewnych.

Aby uniknąć zagrożenia, trzeba stosować lek zgodnie z załączoną ulotką, a także mieć na uwadze zalecenia lekarza weterynarii. Warto pamiętać, aby podczas stosowania produktu używać gumowych rękawiczek, a po zakończeniu czynności umyć ręce, nie głaskać zwierzęcia przez kolejne 4 godziny. Po przypadkowym kontakcie produktu ze skórą lub błonami śluzowymi należy niezwłocznie przemyć miejsce czystą wodą. Preparatu nie wolno przechowywać razem z pożywieniem przeznaczonym dla ludzi albo zwierząt.

Wpływ pośredni
Rejestracja i nadzór produktów leczniczych weterynaryjnych przeznaczonych dla zwierząt, które produkują żywność (np. bydło, świnie, drób, ryby, pszczoły) podlegają specjalnym obostrzeniom prawnym. Każda substancja wykazująca działanie farmakologiczne i wchodząca w skład takiego leku musi być oceniona pod względem bezpieczeństwa dla człowieka. Takiej oceny dokonuje Komisja Europejska poprzez działanie Europejskiej Agencji Leków (EMEA). Wnioskodawca, którym najczęściej jest firma farmaceutyczna, zgłasza się do EMEA z wnioskiem o określenie tzw. MRL (maximum residue limit), czyli maksymalnego limitu pozostałości. Zgodnie z Rozporządzeniem 2377/90 MRL jest to maksymalna zawartość pozostałości, wynikająca z zastosowania weterynaryjnego produktu leczniczego (wyrażoną w mg/kg wagi w stanie surowym), która może być przyjęta przez Wspólnotę jako prawnie dozwolona lub uznana za akceptowaną w żywności.

MRL służy do wyznaczenia okresu karencji, czyli okresu, jaki musi upłynąć od ostatniego podania zwierzęciu produktu leczniczego weterynaryjnego do uboju tego zwierzęcia, a w przypadku mleka, jaj, miodu – do momentu rozpoczęcia pozyskiwania tych produktów do celów spożywczych, tak aby tkanki zwierzęcia oraz pozyskane produkty nie zawierały pozostałości w ilości przekraczającej ich maksymalne limity pozostałości.

Na ulotce oraz etykietach leków weterynaryjnych znajduje się wyraźny zapis informujący o długości okresu karencji. Lekarz weterynarii ma obowiązek ściśle przestrzegać tego okresu, jak również odnotowywać każde podanie leku weterynaryjnego u zwierzęcia produkującego żywność. Wszystkie te czynności mają na celu dostarczenie bezpiecznej żywności człowiekowi. W medycynie weterynaryjnej niektóre substancje czynne są zakazane do stosowania u zwierząt, które produkują żywność. Przykładem może być metronidazol, substancja, której stosowanie jest dozwolone u ludzi, natomiast zabronione u zwierząt. Metronidazol służył do leczenia inwazji pasożytów u indyków. Zazwyczaj był podawany zwierzętom przez kilkanaście tygodni. Po przeprowadzeniu pełnych badań toksyczności okazało się, że wykazuje działanie genotoksyczne i dlatego jego stosowanie zostało zabronione. Konsument żywności pochodzenia zwierzęcego poprzez spożywanie mięsa indyków byłby narażony na jej niekorzystne działanie.

Wpływ na środowisko
Każdy lek weterynaryjny jest oceniany pod względem ryzyka środowiskowego. Ta ocena jest przeprowadzana w celu oszacowania potencjalnie szkodliwych skutków, które leki weterynaryjne mogą wywołać w środowisku naturalnym. W tej analizie określa się wszelkie środki zapobiegawcze, które mają na celu zmniejszyć te zagrożenia. Przykładem może być hodowla 800-1000 sztuk bydła leczonego np. lekiem zawierającym iwermektynę. Codziennie zwierzęta wydalają tony odchodów zawierających pozostałości substancji czynnej lub jej metabolitów. W takim przypadku hodowca musi przestrzegać zasad składowania, transportu odchodów, aby nie dostały się one do gleby lub wód gruntowych. Leki weterynaryjne zawierające substancje czynne stanowiące zagrożenie dla środowiska mają odpowiednie zapisy w ulotkach i na etykietach. Wspomniana wyżej iwermektyna w ulotce i na etykiecie ma następujące ostrzeżenie: „Produkt bardzo niebezpieczny dla ryb i organizmów wodnych. Nie zanieczyszczać produktem lub pustymi opakowaniami po nim wód powierzchniowych i rowów melioracyjnych. Niewykorzystany produkt leczniczy weterynaryjny lub jego odpady należy unieszkodliwić w sposób zgodny z obowiązującymi przepisami”.
Rozwój oporności bakterii, pasożytów

Powszechne stosowanie antybiotyków w celach leczniczych, profilaktycznych doprowadziło do wzrostu oporności bakterii na antybiotyki. Antybiotykooporność stanowi zagrożenie dla zdrowia publicznego, gdyż te same antybiotyki są stosowane w chowie zwierząt i leczeniu infekcji u ludzi. W medycynie weterynaryjnej istotną dziedziną jest diagnostyka mikrobiologiczna. W przypadku zdiagnozowania choroby bakteryjnej u kur (jeden kurnik 40-100 tys. kur) lekarz weterynarii, zanim zastosuje antybiotyk, wykonuje antybiogram. Hodowca, który ponosi koszty leczenia, nie pozwoli na leczenie stada „na ślepo” metodą prób i błędów. Od kilku lat w Polsce prowadzone są projekty badawcze mające na celu określenie częstości występowania oporności na wybrane substancje antybakteryjne.

Podsumowanie
W dokumentacji rejestracyjnej dla każdego leku weterynaryjnego przeprowadzana jest analiza korzyści w stosunku do ryzyka oraz proponowane są przez wnioskodawcę środki zarządzania tym ryzykiem. Specjaliści zajmujący się oceną jakości, bezpieczeństwa i skuteczności leków weterynaryjnych nie tylko dbają o zdrowie zwierząt, ale tworzą system działań kompleksowych i wielotorowych mających na celu zabezpieczenie szeroko rozumianego dobra człowieka poprzez zdrowie zwierząt oraz ochronę środowiska naturalnego.

4.4/5 - (261 votes)

Nikt nie pyta Cię o zdanie, weź udział w Teście Zaufania!

To 5 najczęściej kupowanych leków na grypę i przeziębienie. Pokazujemy je w kolejności alfabetycznej.

ASPIRIN C/BAYER | FERVEX | GRIPEX | IBUPROM | THERAFLU

Do którego z nich masz zaufanie? Prosimy, oceń wszystkie.
Dziękujemy za Twoją opinię.

Leave a Comment

POLECANE DLA CIEBIE

START TYPING AND PRESS ENTER TO SEARCH