Cukrzyca jest najczęstszym zaburzeniem metabolicznym wikłającym ciążę i może występować nawet u 12 proc. ciężarnych. Odpowiednie prowadzenie takiej ciąży, specjalistyczna opieka ginekologiczna i diabetologiczna dają duże szanse na uniknięcie komplikacji i urodzenie zdrowego dziecka.
Cukrzyca, jedna z najczęściej występujących chorób metabolicznych, jest uważana za główne zagrożenie zdrowotne na świecie. Według danych WHO obecnie na świecie na cukrzycę choruje co najmniej 171 mln osób.
Prawidłowa edukacja pacjentów, dostępność leków, specjalistyczne ośrodki lecznicze, ciągłe badania nad chorobą oraz rozwój w dziedzinie leczenia farmakologicznego poprawiły znacznie komfort życia osób dotkniętych cukrzycą.
Cukrzyca ciążowa
U kobiet w ciąży wyróżnia się dwa obrazy kliniczne cukrzycy. Zaburzenia tolerancji glukozy, które rozwijają się lub są po raz pierwszy rozpoznane w ciąży to cukrzyca ciążowa GDM (ang. Gestational Diabetes Mellitus). Stanowi ona około 90 proc. wszystkich przypadków cukrzycy w ciąży.
GDM najczęściej rozwija się w drugiej połowie ciąży. W większości przypadków po porodzie glikemia normalizuje się samoistnie i nie jest konieczne dalsze leczenie.
Ten rodzaj cukrzycy, określany niekiedy jako cukrzyca typu 4, coraz częściej uznawany jest za wolno rozwijającą się cukrzycę typu 2. Za taką koncepcją przemawiają dane, u 3050 proc. kobiet, u których stwierdzono w czasie ciąży GDM, cukrzyca typu 2 rozwija się w ciągu 1015 lat.
Cukrzyca przedciążowa
Jeśli kobieta chorująca na którykolwiek z typów cukrzycy jest w ciąży, mowa wtedy o cukrzycy przedciążowej – PGDM (ang. Pregestational Diabetes Mellitus).
Przeciwwskazania do zajścia w ciążę u kobiet chorych na cukrzycę to:
- neuropatia z klirensem kreatyniny poniżej 40ml/min,
- niepoddające się leczeniu nadciśnienie tętnicze krwi,
- niepoddająca się leczeniu retinopatia proliferacyjna,
- aktywna zaawansowana choroba niedokrwienna serca lub przebyty zawał,
- autonomiczna neuropatia z zajęciem układu bodźcoprzewodzącego serca lub przewodu pokarmowego.
Diabetogenny wpływ ciąży
Podczas ciąży w wyniku diabetogennego wpływu hormonów (m.in. laktogenu łożyskowego, prolaktyny, hormonu luteinizującego, ludzkiej gonadotropiny kosmówkowej, progesteronu, kortyzoli i glukagonu) następuje spadek tolerancji glukozy, wzrost insulinooporności, zmniejszenie ilości glikogenu w wątrobie oraz wzrost intensywności procesu glukoneogenezy. Zachodzące w ciąży zmiany metaboliczne powodują około 70100proc. wzrost zapotrzebowania na insulinę w końcowym jej okresie.
Powikłania
Podwyższona wartość glikemii poprzez swój teratogenny wpływ może powodować szereg powikłań u płodu. Negatywny wpływ hiperglikemii w I trymestrze ciąży na rozwój tkanek i narządów płodu wiąże się ze zwiększonym prawdopodobieństwem wystąpienia u niego wad wrodzonych.
Wśród powikłań perinatalnych, których częstość zwiększa się w przypadku nierozpoznanej cukrzycy ciężarnych, wymienić można samoistne poronienia, wewnątrzmaciczne obumarcie płodu, wady rozwojowe, umieralność okołoporodową oraz przedwczesny poród.
Stan podwyższonej glikemii może wpływać również na wystąpienie powikłań u matki, takich jak: infekcje dróg moczowych, niedokrwistość, stan przedrzucawkowy. Najczęstsze powikłania u noworodków to makrosomia (bezwzględna masa płodu powyżej 4500 g), nadmierna masa płodu oraz hipoglikemia we wczesnym okresie poporodowym.
Rozpoznanie
Niezwykle istotne dla prawidłowego przebiegu ciąży jest wczesne rozpoznawanie GDM. Według wytycznych opracowanych przez Komitet Ekspertów Polskiego Towarzystwa Diabetologicznego, wczesne rozpoznawanie cukrzycy u kobiet w ciąży obejmuje wstępne oznaczenie stężenia glukozy we krwi u wszystkich ciężarnych przy okazji pierwszej wizyty u ginekologa oraz wykonanie pomiędzy 24. i 28. tygodniem ciąży testu przesiewowego (GCT) doustnego z obciążeniem 50 g glukozy. W razie potrzeby także testu diagnostycznego z obciążeniem 75 g glukozy.
Kobiety, które chorowały na cukrzycę przed zajściem w ciążę zwykle posiadają już odpowiednią wiedzę na temat swojej choroby. Dla kobiet, u których zostaje stwierdzona cukrzyca ciążowa, sytuacja ta jako problem zdrowotny może być niespodziewana. Wówczas niezbędna jest właściwa edukacja diabetologiczna i dietetyczna pacjentki oraz odpowiednia opieka medyczna.
Leczenie
Najważniejszym i podstawowym postępowaniem w każdym rodzaju cukrzycy jest uzyskanie wyrównania glikemii. Ocena stężenia glukozy w początkowym okresie cukrzycy niewyrównanej lub chwiejnej powinna być wykonywana nawet 78 razy na dobę, zaś w okresie wyrównania glikemii przynajmniej 4 razy na dobę.
Podstawę terapii GDM stanowi odpowiednia dieta opracowana indywidualnie dla każdej ciężarnej. Zaleca się również specjalne zestawy ćwiczeń fizycznych, gdyż wysiłek jest bardzo ważnym elementem terapii cukrzycy ciążowej.
W przypadku cukrzycy przedciążowej oraz u około 1040 proc. kobiet z cukrzycą ciążową do uzyskania normaglikemii oraz utrzymania pełnej kontroli stosuje się w terapii insulinę. Obecnie nie są zalecane doustne środki przeciwcukrzycowe. U ciężarnych należy stosować biosyntetyczne insuliny ludzkie o krótkim czasie działania, podawane 3 do 5 razy na dobę, w razie potrzeby stosowane łącznie z insulinami o pośrednim czasie działania. Nie stosuje się natomiast insulin o przedłużonym i długim czasie działania, gdyż nie zapewniają one wyrównania glikemii.
Zapotrzebowanie na insulinę w czasie ciąży jest zmienne, a dawki powinny być zawsze dobierane indywidualnie.
W przypadku kobiet chorujących na cukrzycę kluczowe jest planowanie ciąży, co umożliwi objęcie pacjentki specjalistyczną opieką nawet do 6 miesięcy przed planowanym zapłodnieniem, które powinno nastąpić w okresie długotrwałego wyrównania glikemii.
#Najczęstsze wady rozwojowe u NMC (Układ / Rodzaj wady)
- Ośrodkowy układ nerwowy – Bezmózgowie, wodogłowie, małogłowie, przepuklina oponowa rdzenia, przepuklina oponowomózgowa
- Sercowo-naczyniowy – Przełożenie wielkich naczyń, atrezja tętnicy płucnej, wspólny pień tętniczy, koarktacja aorty, hipoplazja lewokomorowa, serce jednokomorowe, stenoza lub brak zastawek tętnicy płucnej
- Kostny – Niedorozwój kończyn górnych i dolnych, sacra agenesis, niedorozwój dolnej połowy ciała rozszczep kręgosłupa
- Moczowy – Nerki torbielowate, agnezja nerek, zdwojenia moczowodów, wodonercze towarzyszące wadom moczowodów i cewki moczowej – ahydramnion
- Przewód pokarmowy – Niedrożność odbytu i dwunastnicy, przetoka przełykowotchawicza, uchyłek Meckela, choroba Hirschprunga
- Inne – Rozszczep wargi i podniebienia, pojedyncza tętnica pępowinowa