Zespół suchego oka – jakie są przyczyny?

W dzisiejszych czasach bardzo wiele osób uskarża się na problemy z oczami. Wśród nieprzyjemnych dolegliwości wymieniają: pieczenie, zaczerwienie, a nawet pogorszenie ostrości widzenia. Objawy te mogą oznaczać, że mamy do czynienia z zespołem suchego oka.

Nasze oczy pokryte są fizjologicznym filmem ochronnym. Składa się on z trzech warstw: dolnej, środkowej oraz górnej. Dolna, śluzowa, zbudowana jest z mucyny i odpowiada za przyleganie filmu łzowego do powierzchni gałki ocznej. Środkowa, wodnista, zawiera substancje antybakteryjne oraz dotlenia nieunaczynioną rogówkę. Trzecia, górna warstwa to lipidy ograniczające odparowywanie warstwy wodnej.

Film łzowy jest mało stabilny, dlatego musi być często odnawiany. Na powierzchni oka znajduje się wiele gruczołów, które produkują poszczególne jego elementy rozprowadzane dzięki odruchowi mrugania. Produkcja łez i odpowiednie pokrycie nimi powierzchni gałki ocznej są niezbędne do prawidłowego funkcjonowania narządu wzroku.

Objawy

Zespół suchego oka to choroba oczu wynikająca z niedostatecznego wydzielania łez lub ich poszczególnych składników, a także zbyt szybkiego parowania filmu łzowego. W takich warunkach rogówka i spojówka pozbawione są odpowiedniego nawilżenia i ochrony. Powoduje to szybkie złuszczanie nabłonka gałki ocznej i jest bardzo uciążliwe dla chorego. Schorzenie to stanowi też dodatkowe zagrożenie wtórnymi infekcjami oka, które pozbawione ochrony narażone jest na zakażenia wywołane mikroorganizmami chorobotwórczymi.

Osoby cierpiące na to schorzenie skarżą się na podrażnienie oka, zaczerwienienie, uczucie ciała obcego, piasku pod powiekami, swędzenie, pieczenie oraz ból. W kącikach może gromadzić się wydzielina, a powieki mogą być obrzęknięte. Niekiedy dochodzi do czasowego pogorszenia ostrości wzroku. Paradoksalnie może też wystąpić nadmierne wydzielanie łez, a wszystkie objawy zaostrzają się w suchych, zadymionych lub klimatyzowanych pomieszczeniach, a także pod wpływem silnego wiatru i wysokiej temperatury.

Przyczyny

Istnieją dwie grupy czynników powodujących zespół suchego oka. Pierwsza z nich to elementy biologiczne związane z naszą fizjologią, chorobami, które nam doskwierają i lekami, które zażywamy. Suchość może być wywołana zmianami w filmie łzowym pod wpływem wahań hormonalnych (np. podczas menopauzy), zażywania antykoncepcji hormonalnej lub z powodu niedoboru witaminy A. Powodem może być też zmniejszona produkcja łez, którą wywołuje autoimmunologiczna choroba Sjögrena, reumatoidalne zapalenie stawów, urazy i stany zapalne gałki ocznej.

Do czynników, które mogą wywołać zespół suchego oka należą również: cukrzyca, choroby tarczycy i skóry (trądzik), alergia, porażenie nerwu twarzowego, białaczka, choroby onkologiczne, schorzenia neurologiczne, AIDS, jaglica i oparzenia oczu. Ważnym czynnikiem są też działania niepożądane przyjmowanych leków, m.in. hipotensyjnych, przeciwalergicznych oraz środków nasennych i uspokajających.

Druga grupa czynników to przyczyny środowiskowe. Są one związane z miejscami, w których przebywamy, ale przede wszystkim z nieprawidłową higieną narządu wzroku. Zespół suchego oka grozi osobom często przebywającym w suchych i klimatyzowanych pomieszczeniach, nadmiernie eksploatującym oczy, np. długo pracującym przed komputerem, czytającym w nieodpowiednim oświetleniu, używającym kropli do oczu z konserwantami.

Niebezpieczne są też: pomieszczenia wypełnione dymem papierosowym oraz kurzem, środki zapachowe zawarte w kosmetykach, a także długotrwałe noszenie soczewek kontaktowych. Należy pamiętać, że nawet jeśli czynniki środowiskowe nie są powodem problemów z oczami, to mogą je potęgować i utrudniać leczenie.

Diagnostyka

Objawy zespołu suchego oka mogą być nieswoiste, dlatego przed podjęciem leczenia stosuje się odpowiednią diagnostykę. Najlepszą stosowaną obecnie metodą jest test Schirmera. Przeprowadza go lekarz okulista, umieszczając w worku spojówkowym standaryzowany pasek bibuły. Po określonym czasie można zmierzyć zwilżenie paska. Wynik powyżej 10 mm uważa się za prawidłowy.

Innym testem jest pomiar czasu stabilności filmu łzowego. Pacjentowi zakrapla się fluoryzującą substancję i po jednokrotnym mrugnięciu, w odpowiednim oświetleniu, mierzy się czas utrzymania jednolitości filmu łzowego na powierzchni gałki ocznej. W tym wypadku wyniki poniżej 10 sekund uważane są za oznaki choroby.

Leczenie

Zespół suchego oka jest schorzeniem przewlekłym i wymaga stałego leczenia. Głównym celem jest poprawa komfortu widzenia i zabezpieczenie oka przed wniknięciem drobnoustrojów chorobotwórczych. Zwykle lekarz okulista zaleca pacjentowi przyjmowanie tzw. sztucznych łez, np. w postaci kropli do oczu. Szczególnie polecane są minimsy, ponieważ nie zawierają środków konserwujących, które przy długotrwałym stosowaniu mogą uczulić lub wywołać nadmierne wysychanie gałki ocznej. W ciężkich postaciach choroby można zamknąć punkty łzowe, przez które ciecz jest odprowadzana z oka do kanalików łzowych. Zabieg ten można wykonać na stałe lub czasowo poprzez umieszczenie w otworach kolagenowych zatyczek.

Higiena oczu

Odpowiednia higiena oczu może pomóc w zminimalizowaniu dokuczliwych objawów zespołu suchego oka, ale może też zapobiec wystąpieniu tego schorzenia. Istnieje długa lista rad, do których powinien się stosować każdy, kto chce zadbać o swoje oczy.
Pomieszczenia, w których przebywamy, powinny być dobrze wywietrzone i nawilżone. Powinniśmy unikać zadymionych, a także klimatyzowanych lokali i pić co najmniej dwa litry wody dziennie. Jeśli pracujemy przed komputerem, to zalecane są częste przerwy, a podczas pracy regularne mruganie. Panie powinny wybierać delikatne kosmetyki do makijażu, a wieczorem pamiętać o dokładnym demakijażu.

Gdy oczy są podrażnione i zaczerwienione, to w żadnym wypadku nie należy ich pocierać. Osoby ze stwierdzoną wadą wzroku powinny nosić okulary korekcyjne lub soczewki kontaktowe – najlepiej takie, które są dobrze nawilżone oraz z dużą przepuszczalnością tlenu.

Prawidłowe zakraplanie oczu

Niedbałe zakraplanie chorego oka może spowodować pogorszenie jego stanu. Dlatego warto pamiętać o kilku podstawowych zasadach. Przed zakraplaniem zawsze należy umyć ręce. Podczas zakraplania nie wolno dotykać powierzchni oka końcówką zakraplacza. Do worka spojówkowego, po odciągnięciu dolnej powieki, wpuszczamy jedną, maksymalnie dwie krople. Następnie delikatnie przyciskamy wewnętrzny kącik oka i kilkukrotnie mrugamy powieką.