Zapalenie zatok przynosowych jest częstą chorobą. Cierpi na nią około 16 proc. Polaków. Dolegliwości tej sprzyjają m.in. obniżona odporność, skłonność do alergii, niekorzystne warunki atmosferyczne. Szczególnie narażeni jesteśmy na nią jesienią i zimą ze względu na częstsze infekcje górnych dróg oddechowych.
Gdy szczeliny łączące zatoki z jamami nosa zostaną zablokowane, może dojść do zapalenia zatok przynosowych. Z taką sytuacją mamy do czynienia w przypadku infekcji (wirusowych, bakteryjnych), alergii albo deformacji anatomicznych (np. powstałych w wyniku urazu) w obrębie tego obszaru.
Jeśli przyczyną jest infekcja wirusowa, choroba przebiega dość łagodnie. Często jednak w następstwie ostrej infekcji wirusowej nosa dochodzi do zastoju wydzieliny i jej wtórnego nadkażenia bakteryjnego, co również prowadzi do stanu zapalnego zatok.
W przypadku zapalenia zatok wywołanego przez bakterie choroba zwykle ma ciężki przebieg i trzeba zastosować antybiotyk. Jednak pacjent nie powinien tego robić na własną rękę.
Powikłania
Nieprawidłowe rozpoznanie lub nieleczenie ostrego zapalenia zatok prowadzi do stanu przewlekłego, który może być leczony jedynie chirurgicznie.
Nieleczona choroba może również być przyczyną groźnych powikłań. Szczególnie często, zwłaszcza u dzieci, dochodzi do powikłań ocznych i oczodołowych, które szybko narastają. Już w pierwszych dniach ostrego zapalenia zatok czołowych może wystąpić obrzęk powiek utrudniający lub uniemożliwiający widzenie. Jeśli proces zapalny nie zostanie zatrzymany, może utworzyć się ropień podokostnowy powodujący wytrzeszcz gałki ocznej.
Do poważnych powikłań najczęściej dochodzi wtedy, gdy leczenie zostaje rozpoczęte zbyt późno. Dlatego nie należy bagatelizować pierwszych objawów choroby. Przestrzeganie zaleceń lekarza i stosowanie przepisanych przez niego leków prowadzi w większości przypadków do szybkiego wyleczenia.
Metody i cele leczenia
Zapalenie zatok przynosowych ze względu na nieprzyjemne objawy, takie jak katar, gorączka czy ból głowy, jest bardzo uciążliwe. Leczenie ma na celu przede wszystkim złagodzenie objawów, opanowanie zakażenia i przywrócenie drożności nosa, co umożliwia odpływ wydzieliny i poprawia oddychanie przez nos.
W przypadku zapalenia zatok wywołanego wirusami na ogół wystarcza leczenie objawowe. Jeśli jednak przyczyną infekcji były bakterie lub dojdzie do nadkażenia bakteryjnego, niezbędna jest antybiotykoterapia. Wskazany jest ponadto kilkudniowy odpoczynek w domu, również po to, aby nie zarażać innych. Do wyleczenia przewlekłego zapalenia zatok zwykle konieczne jest leczenie chirurgiczne.
Zmniejszenie obrzęku
Istotnym celem leczenia jest zmniejszenie obrzęku błony śluzowej jamy nosowej. Choremu podaje się leki obkurczające naczynia krwionośne śluzówki (ksylometazolinę do nosa lub pseudoefedrynę doustnie). Preparatów tych nie można jednak stosować dłużej niż 7 dni, gdyż przy przewlekłym stosowaniu mogą spowodować „polekowy nieżyt nosa”.
Leki do nosa mogą mieć postać kropli, aerozolu lub żelu. W stosowaniu tych leków ważne jest, aby objęły możliwie dużą powierzchnię błony śluzowej i działały głównie na kompleks ujściowo-przewodowy znajdujący się w górnym odcinku jamy nosowej. Preparaty w aerozolu najkorzystniej jest podawać, gdy chory znajduje się w pozycji siedzącej i ma głowę odchyloną do tyłu. U małych dzieci zalecaną postacią jest żel, który zalega dłużej. Niekiedy korzystne jest również zażywanie leków o działaniu ogólnoustrojowym (rutyna z witaminą C, calcium). W przypadku współistnienia alergii pomocne mogą być leki przeciwhistaminowe (cetyryzyna, loratydyna).
Udrożnienie nosa
W celu udrożnienia nosa stosuje się leki mukolityczne rozrzedzające wydzielinę śluzową (ambroksol, bromheksydyna). W tym samym celu stosuje się też pseudoefedrynę i inne wspomniane wcześniej leki obkurczające naczynia błony śluzowej, które skutecznie odblokowują zatkany nos, oraz leki normalizujące ilość i jakość wydzielanego śluzu.
Zwalczanie bólu
Zapalenie zatok przebiega często z podwyższoną temperaturą ciała. Warto wówczas sięgnąć po leki przeciwgorączkowe. Niektóre z nich mają dodatkowo działanie przeciwbólowe, dzięki czemu pomagają usunąć inny bardzo uciążliwy objaw, jakim jest ból, np. głowy lub twarzy. Skuteczny jest zwłaszcza ibuprofen, gdyż działa wielokierunkowo: przeciwbólowo, przeciwzapalnie i przeciwgorączkowo.
Oczyszczanie nosa
Niezależnie od wieku pacjenta zaleca się stosowanie kropli z wody morskiej, które rozrzedzają i oczyszczają nos z wydzieliny oraz poprawiają komfort oddychania (fizjologiczne roztwory soli morskiej).
Ponadto pomocne w oczyszczaniu nosa z wydzieliny jest płukanie jamy nosowej fizjologicznym roztworem chlorku sodu.
Oprócz tego można stosować inhalacje z parą wodną. Olejki eteryczne stosowane do inhalacji mają natychmiastowe działanie: odblokowują zatkany nos i zatoki przynosowe przywracając swobodny oddech.
W leczeniu zapalenia zatok ważne jest także, aby chory oddychał czystym powietrzem wolnym od wszelkiego rodzaju zanieczyszczeń, zwłaszcza dymu tytoniowego. Powietrze to powinno być stosownie ogrzane (ok. 200C) i nawilgotnione (ponad 70 proc.).
Antybiotykoterapia
W ostrym zapaleniu zatok powikłanym bakteryjnie stosuje się ponadto przez około 10-14 dni antybiotykoterapię pod kontrolą lekarza. Celem takiego leczenia jest eliminacja zakażenia bakteryjnego oraz zapobieganie ewentualnym powikłaniom.
Antybiotykoterapia jest także podstawą leczenia przewlekłego zapalenia zatok, jednakże czas podawania antybiotyków jest tu dłuższy – do 4 tygodni. Bardzo istotne jest w tym przypadku rozpoznanie szczepu bakterii chorobotwórczych zakażających zatoki, bowiem antybiotykoterapię przewlekłego zapalenia zatok stosuje się najczęściej po niepowodzeniu leczenia ostrej bakteryjnej postaci choroby.
#CO TO SĄ ZATOKI?
Zatoki przynosowe to wypełnione powietrzem jamy zlokalizowane w obrębie czaszki. Ich nazwy pochodzą od sąsiadujących z nimi kości. Wyróżniamy zatem zatoki szczękowe, sitowe, czołowe oraz zatokę klinową.
konsultacja:
dr n. med. Jacek Schmidt