X Ogólnopolski Dzień Aptekarza

Fragmenty przemówienia prezesa Naczelnej Rady Aptekarskiej dr. GRZEGORZA KUCHAREWICZA, 18 września 2013 r.

Po raz dziesiąty obchodzimy Ogólnopolski Dzień Aptekarza – święto naszego zawodu, święto wszystkich farmaceutów. W tym szczególnym dniu chcę z dumą powiedzieć: jestem aptekarzem. Wybrałem ten zawód wiele lat temu, mając świadomość czekających mnie obowiązków, ale i wierząc w sens pracy, której wykonywanie wiąże się z nieustannym pogłębianiem fachowej wiedzy oraz przestrzeganiem zasad etyki i deontologii aptekarskiej. Nie można bowiem być aptekarzem, nie akceptując rygorystycznego kodeksu moralnego, nie przestrzegając standardów chroniących dobra najwyższe, które mają pierwszorzędną wartość dla społeczeństwa.
Doświadczenia ostatnich lat wskazują, że łamanie norm tegoż kodeksu prowadzi do praktyk deformujących oblicze farmaceuty jako osoby wykonującej zawód zaufania publicznego i godzących w wizerunek apteki jako placówki ochrony zdrowia. Tymczasem ani mechanizmy rynkowe, ani naciski społeczne bądź wymagania administracyjne nie zwalniają aptekarza z przestrzegania zasad etyki zawodu. Ma to fundamentalne znaczenie w warunkach liberalnej gospodarki rynkowej i tendencji do instrumentalnego traktowania pacjenta, który często staje się narzędziem do osiągania partykularnych celów biznesowych. W tej perspektywie znika osoba cierpiąca, a zamiast niej pojawia się konsument leku, aptekarz natomiast zaczyna być postrzegany jako „sprzedawca produktu leczniczego”. Tej perspektywie, a także wszelkim próbom uprzedmiotowienia roli aptekarza i pozbawienia go istotnych kompetencji moralnych trzeba się stanowczo przeciwstawiać.

Musimy przede wszystkim przeciwstawić się agresywnemu lobbingowi przeciwników zakazu reklamy aptek i ich działalności. Nie ulega wątpliwości, że głównym celem trwającej od wielu miesięcy kampanii jest wywarcie silnej presji zarówno na opinię publiczną, jak i na organy państwa odpowiedzialne za stanowienie i przestrzeganie przepisów ustawy o refundacji leków i ustawy Prawo farmaceutyczne. Nie jest prawdą, że zakaz reklamy aptek (punktów aptecznych) i ich działalności ogranicza lub wręcz wyklucza prowadzenie w aptekach opieki farmaceutycznej. Obecnie w każdej aptece farmaceuta informuje pacjenta o stosowaniu leków, działaniach niepożądanych, a także o możliwych interakcjach, jeśli chory przyjmuje kilka leków równocześnie. Samorząd aptekarski stanowczo protestuje przeciwko wykorzystywaniu idei opieki farmaceutycznej do prowadzenia działań marketingowych, a zwłaszcza programów lojalnościowych, mających na celu zwiększenie sprzedaży leków w wybranych aptekach. (…)

Opinię środowiska aptekarskiego w sprawach istotnych dla naszego zawodu wyraziliśmy ostatnio dobitnie w liście otwartym do ministra zdrowia, opracowanym przez Naczelną Izbę Aptekarską. Kilka tysięcy farmaceutów poparło zawarte w tym liście opinie i apel do ministra zdrowia, by nie wprowadzać żadnych zmian w przepisach dotyczących zakazu reklamy aptek. (…) Samorząd aptekarski z zadowoleniem przyjął decyzję Ministerstwa Zdrowia o wycofaniu z „Projektu założeń do projektu ustawy o zmianie ustawy o refundacji leków, środków spożywczych specjalnego przeznaczenia żywieniowego oraz wyrobów medycznych i niektórych innych ustaw” propozycji zmiany art. 94a ustawy Prawo farmaceutyczne w celu tak zwanego doprecyzowania zakazu reklamy aptek. Naszym zdaniem przepisy te są jasne i nie wymagają ani zmian, ani jakichś szczególnie skomplikowanych działań interpretacyjnych. Dziękujemy, Panie Ministrze!

Z przykrością muszę stwierdzić, że interesy przedsiębiorców działających w branży farmaceutycznej nie zawsze pozostają w zgodzie z istotą zawodu farmaceuty i obowiązującymi go zasadami etycznymi. Nie po raz pierwszy w sprawach ważnych dla naszego zawodu wypowiadają się niefarmaceuci. Niedawno pojawiły się propozycje organizacji reprezentujących środowiska biznesowe, by umożliwić aptekom informowanie pacjentów o posezonowej wyprzedaży leków lub o sprzedaży z dużą zniżką produktów leczniczych z kończącym się terminem ważności. Zgoda na taką działalność byłaby w gruncie rzeczy zgodą na prowadzenie reklamy aptek i rezygnację z ochrony takich wartości, jak zdrowie i życie pacjentów. Prawidłowo rozumiane dobro pacjenta musi być stawiane ponad korzyści przedsiębiorców. Lek nie jest przecież zwykłym artykułem konsumpcyjnym.

Postulaty organizacji zrzeszających przedsiębiorców to jeszcze jeden argument przemawiający za tym, że trzeba jak najszybciej przywrócić zasadę „apteka dla aptekarza lub spółki aptekarzy”. (…) To jeden z najważniejszych postulatów naszego samorządu, zgłaszany konsekwentnie już ponad 20 lat. (…) Zastrzeżenie posiadania i prowadzenia apteki wyłącznie dla farmaceuty lub spółki aptekarzy zgodne jest z prawem unijnym, o czym świadczy wyrok Europejskiego Trybunału Sprawiedliwości z 19 maja 2009 roku, który w uzasadnieniu orzeczenia wskazał na właściwe pojmowanie zasady swobody działalności gospodarczej.

Samorząd konsekwentnie domaga się też, aby przy wydawaniu zezwoleń na prowadzenie apteki uwzględniane były, tak jak w innych krajach członkowskich Unii Europejskiej, kryteria demograficzne i geograficzne. Rynek aptek może być regulowany przez państwo, na co wskazuje Europejski Trybunał Sprawiedliwości w wyroku z 1 czerwca 2010 roku. Wśród postulowanych przez samorząd zmian w ustawie Prawo farmaceutyczne jest również zmiana regulacji dotyczących dyżurów aptek, doprecyzowania przepisów regulujących łączenie obrotu hurtowego z detalicznym w ramach tego samego podmiotu i jednostek powiązanych, a także zdecydowane ograniczenie listy leków, które mogą być sprzedawane w obrocie pozaaptecznym.

(…) Z dostępnych informacji wynika, że bardzo dużo aptek, zwłaszcza tych, które należą do indywidualnych aptekarzy, boryka się z ogromnymi problemami finansowymi. Wiele aptek zostało już zlikwidowanych, inne stanęły na skraju bankructwa. Wobec pogarszającej się kondycji finansowej aptek konieczna jest pilna zmiana tabeli marż detalicznych na leki refundowane ze środków publicznych. W wielu aptekach marża generowana na lekach refundowanych nie pokrywa kosztów związanych z wydawaniem ich pacjentom. Marża kwotowa na leki jest zdecydowanie za niska. Tabela marż detalicznych musi uwzględniać realne koszty wydawania leków refundowanych i funkcjonowania apteki jako placówki ochrony zdrowia publicznego. (…) Samorząd przedstawi wkrótce analizę sytuacji ekonomicznej aptek i propozycję nowej tabeli marż. Samorząd aptekarski będzie też nadal przekonywać rząd do zmiany przepisu ustawy o refundacji leków dotyczącego sposobu naliczania urzędowej marży detalicznej. Samorząd aptekarski nigdy nie zaakceptował tego sposobu naliczania marży detalicznej, dyskryminującego apteki. Uważamy, że powinna być ona naliczana od ceny hurtowej brutto leku, a nie od ceny stanowiącej podstawę limitu w danej grupie limitowej.

W dniu naszego święta chciałbym podziękować wszystkim aptekarzom, którzy z pełnym poświęceniem pracują w aptekach, zawsze gotowi nieść pomoc i służyć swoim pacjentom zarówno wiedzą, jak i doświadczeniem. W szczególny sposób pragnę wyrazić wdzięczność wszystkim farmaceutom odznaczonym Medalem im. prof. Bronisława Koskowskiego. Medale te zostały przyznane przez Naczelną Radę Aptekarską za zasługi dla polskiego aptekarstwa. (…)

Pozdrawiam wszystkich aptekarzy, członków naszego samorządu. Mam głęboką nadzieję, że będziecie mieli coraz więcej powodów do radości, a praca w aptece ponownie stanie się dla was źródłem zawodowej satysfakcji. Życzę wam sukcesów w życiu osobistym i powodzenia w wypełnianiu obowiązków aptekarskich.