Właściwości trzech gatunków Echinacea Moench

Skład chemiczny trzech rodzajów Echinacea wykazuje podobieństwa, ale też pewne różnice. Sugeruje to, że farmakologiczne aktywności różnych gatunków Echinacea mogą być zróżnicowane.

Nazwa Echinacea Moench pochodzi od greckiego słowa echinos (jeż), co kojarzy się z charakterystycznym wyglądem kłującego owocostanu. Rodzaj Echinacea to wieloletnie trawiaste rośliny, które są rozpowszechnione w środkowej i wschodniej części Północnej Ameryki, a także przyatlantyckich regionach Meksyku. Obecnie jeżówki uprawia się w Ameryce, Azji i w kilku krajach Europy. Najbardziej rozpowszechnione i najbardziej cenne z lekarskiego punktu widzenia są trzy rodzaje: jeżówka purpurowa (E. purpurea (L.) Moench.), jeżówka blada (E. pallida (Nutt.) Nutt.) oraz jeżówka wąskolista (E. angustifolia DC.).
Opis botaniczny rośliny

Kłącze Echinacea to trzon i liczne boczne korzonki. Ze wszystkich rodzajów Echinacea tylko E. pallida ma mięsisty, pionowy korzeń. Łodyga jest prosta i dorasta do 50-150 cm wysokości. Liście są szorstkie, jajowato-lancetowate, brzegiem ząbkowane; dolne – długoogonkowe, górne – bliskie łodydze. Kwiaty zebrane w koszyczki o szerokości do 7-10 cm są umieszczone pojedynczo na końcach łodyg. Zewnętrzne kwiaty są drobne, długojęzyczkowe, sterylne, kwiaty wewnętrzne są rurkowate, dwupłciowe. Kwiaty mają kolor purpurowy, ciemnoczerwony, różowy albo żółty. Kolor kwiatów zależy od rodzaju Echinacea. Owoce są czworokątne, z puchem kielichowym w kształcie korony.
Skład chemiczny

W trzech wymienionych gatunkach występują cukry w formie wolnej, jako monosacharydy: arabinoza, galaktoza, glukoza, ksyloza, mannoza, ramnoza, fruktoza i disacharyd – sacharoza. Wśród polisacharydów roślin rodzaju Echinacea Moench można wymienić: inulinę, skrobię, celulozę, pektynę, kwaśne hemicelulozy – heteroksylan, α-arabinogalaktan i arabinoramnogalaktan, neutralny fukogalaktoksyloglukan.

Wszystkie wymienione gatunki zawierają flawonoidy w formie wolnej i związanej z cukrami, jako glikozydy (kwercetyna, kemferol, luteolina, apigenina, izoramnetyna, rutozyd). Korzenie E. pallida i E. angustifolia, w odróżnieniu od E. purpurea, zawierają fitomelaninę. Melatonina roślinna o barwie brązowej do czarnej, ma taką samą budowę chemiczną jak melatonina produkowana przez ludzki organizm, wykazuje właściwości antyoksydacyjne i wymiata wolne rodniki.

Rośliny z rodzaju Echinacea charakteryzują się wysoką zawartością kwasu kawowego i jego pochodnych, w których kwas kawowy jest związany z cukrami lub kwasem chinowym i winowym. Najwięcej pochodnych kwasu kawowego zawiera jeżówka blada – 11; jeżówka purpurowa – 7; jeżówka wąskolistna – 6.

W 1950 roku z korzeni jeżówki wąskolistnej został wydzielony charakterystyczny glikozyd nazwany echinakozydem. Jego struktura została oznaczona w 1982 roku. Echinakozyd jest główną substancją wśród pochodnych kwasu kawowego znalezionych w korzeniach jeżówki wąskolistnej i jeżówki bladej; jego zawartość wynosi odpowiednio 0,3-1,3% i 0,4-1,7%. W liściach i kwiatostanach jego zawartość jest mniejsza i wynosi od 0,1% do 1%. Interesujące, że echinakozydu nie znaleziono w żadnym organie popularnej jeżówki purpurowej.

Najwięcej depsydów kwasu kawowego zostało znalezionych w E. purpurea i E. pallida. Główną substancją w tej grupie jest kwas cykoriowy (2,3–O–dikawoilo–L–winowy). Po raz pierwszy został on wyizolowany z liści dzikiej cykorii (Cichorium intybus L.). Jego wysoka zawartość, od 0,2 do 1,29%, jest charakterystyczna dla jeżówki purpurowej. Nieco mniej zawiera go jeżówka blada – od 0,06 do 1,70%, a tylko śladowe ilości są w jeżówce wąskolistnej. Jeżówka wąskolistna, w odróżnieniu od innych gatunków, zawiera cynarynę (kwas 1,5-dikawoilochinowy).

Zawartość olejku eterycznego w korzeniach, części nadziemnej i kwiatach jeżówki wąskolistnej wynosi około 0,1%; w korzeniach jeżówki purpurowej – do 0,2%, w części nadziemnej i kwiatach – do 0,6%. Największa ilość olejku eterycznego (od 0,2 do 2%) występuje w korzeniach jeżówki bladej, ale w części nadziemnej i kwiatach nie przekracza 0,1% i 0,3%.

W składzie olejku eterycznego z korzenia jeżówki purpurowej znaleziono aż 31 substancji, wśród których głównymi składnikami są seskwiterpeny (około 18% kariofilenu i około 9% farnezenu). Ponadto występują: α- i β-pinen, myrcen, limonen, cyneol, tujon, humulen.

Olejek eteryczny korzenia jeżówki wąskolistnej jest bogaty w izobutyrat geraniolu, jego zawartość wynosi prawie 61%. Ponadto został wyróżniony 1,8Z-pentadekadien w ilości od 5 do 10%, undekanon, octan i propionian geraniolu i humulen.

W olejku eterycznym jeżówki bladej potwierdzono obecność 18 substancji. Głównymi składnikami są cyklopentadekanon, 8-cyklopentadecen-2-on, 1,8-pentadekadien, pentadekan-2-on.

Olejek eteryczny z części nadziemnych wszystkich wymienionych gatunków zawiera borneol, octan borneolu, pentadeka-8-en-2-on, germakren D, kariofilen. Olejek ten zawiera węglowodory nienasycone w znacznej ilości. Korzenie jeżówki wąskolistnej zawierają echinolon ((E)-10-hydroksy-4,10, dwumetylo-4,11-dodekadien-2-on), 1-pentadecen, 1,8Z-pentadekadien; w korzeniach jeżówki purpurowej jest dodeka-2,4-di-en-1-il-izowalerian. Najbardziej bogaty w te związki jest olejek eteryczny korzenia jeżówki bladej, głównie są to ketoalkeny i ketoalkiny, a także produkty ich utleniania.
Działanie farmakologiczne

Polisacharydy sprzyjają zwiększonej produkcji limfocytów T, kluczowych przy zapobieganiu i zwalczaniu infekcji, a także aktywizacji makrofagów, zdolnych do „pożerania” intruzów chorobotwórczych, a nawet samych komórek organizmu już zakażonych przez wirusy. Ustalono, że są w stanie zwiększać ilość fagocytów w śledzionie i szpiku kostnym, a także zwiększać migrację granulocytów we krwi obwodowej. Nie jest wykluczone, że polisacharydy w kompozycji z flawonoidami nasilają działanie immunostymulujące tych ostatnich, bowiem sprzyjają rozpuszczaniu polifenoli w roztworach wodnych.

Kwas kawowy, który występuje w jeżówce bladej, wykazuje aktywność antyoksydacyjną oraz antybakteryjną i przeciwgrzybiczą.

Echinakozyd, który zawiera jeżówka wąskolistna i jeżówka blada jest fitoncydem, czyli substancją o działaniu bakteriostatycznym. Stwierdzono, że 6 mg echinakozydu odpowiada sile działania 1 jednostki penicyliny. Szczególnie wrażliwe na ekstrakty z tych jeżówek są gronkowce i paciorkowce.

Kwas cykoriowy ma silne właściwości przeciwutleniające, działa przeciwbakteryjnie i przeciwwirusowo. Najważniejszą zaletą tego związku jest potencjał hamowania integrazy wirusa HIV–1, potwierdzony badaniami in vitro. Cynaryna wspomaga produkcję żółci w wątrobie i pobudza układ trawienny, co prowadzi do wzmocnienia funkcji regeneracyjnych.

Fitomelanina ma działanie antyoksydacyjne, antymutagenne, radioprotekcyjne.

Fruktooligosacharydy, takie jak inulina są wykorzystywane przez bakterie probiotyczne i stymulują ich wzrost – nazwano je prebiotykami. Inulina jest dodatkiem do żywności, a także składnikiem suplementów diety. Istnieją dowody, że inulina specyficznie aktywuje układ dopełniacza, który spełnia ważną rolę w humoralnych mechanizmach nieswoistej odpowiedzi immunologicznej. Wiadomo także, że fruktany wykazują aktywność przeciwrakową. Inulina jest istotną substancją wspomagającą leczenie chorych z cukrzycą.

W eksperymentalnych modelach przewlekłego kłębkowego zapalenia nerek u zwierząt badania działania ekstraktu korzenia jeżówki purpurowej i jeżówki wąskolistnej udowodniły, że mają one wyraźną aktywność diuretyczną. Obniżają one znacząco poziom mocznika i kreatyniny w przypadku przewlekłej niewydolności nerek. Obserwowano wzrost ilości wydalanego moczu o 20% oraz zwiększenie wydalania jonów sodu.

Preparaty jeżówki są skuteczne przy chorobach wirusowych, zwłaszcza w przypadku wirusów grypy, opryszczki, ospy i polio. Przeciwwirusowe działanie preparatów utrzymuje się nawet po podgrzewaniu ich przez dwie godziny w temperaturze 50-60°.

Warto zauważyć, że ostatnio zaobserwowano działanie immunostymulujące niektórych makro- i mikropierwiastków. Do tych, które są niezbędne dla normalnego funkcjonowania mechanizmów immunologicznych zalicza się: cynk, selen, lit, mangan, żelazo i potas. Większość tych pierwiastków występuje w jeżówce. Przy czym jeżówki akumulują szczególnie pierwiastki, takie jak cynk, selen i kobalt – ważne dla funkcjonowania układu odpornościowego.

Saponiny Echinacea purpurea mają aktywność przeciwwirusową, która zależy od stężenia preparatu i dawki wirusa. Sugerowano, że saponiny działają immunostymulująco.

Udowodniono, że olejki eteryczne korzenia jeżówki bladej i wąskolistnej wykazują aktywność przeciwnowotworową. Olejki i wydzielone z nich związki, takie jak pentadeka-(8E, 13Z)-dien-11-yn-2-on i 1,8-pentadekadien hamują białaczkę P-388 i mięsako-raka Walkera, co pokazują różne markery nowotworowe w badaniach na komórkach zwierząt laboratoryjnych.

Lipofilowa frakcja jeżówki, która zawiera olejek eteryczny, wykazywała większy wpływ na układ odpornościowy, niż frakcja hydrofilowa.

Przy zalecanych (a także większych) dawkach leków Echinacea nie zaobserwowano ostrej lub przewlekłej toksyczności. W testach in vitro i in vivo nie stwierdzono mutacji i działania rakotwórczego. Po dożylnym podaniu ekstraktu z Echinacea purpurea lekarze odnotowali jednak działanie niepożądane: gorączkę. Za jej przyczynę uważa się produkcję interferonu i interleukiny-1.

Podsumowując: skład chemiczny trzech rodzajów Echinacea wykazuje podobieństwa, ale też pewne różnice. Sugeruje to, że farmakologiczne aktywności różnych gatunków Echinacea mogą być zróżnicowane, co wymaga dalszych badań, szczególnie nad jeżówką bladą i wąskolistną.

4.4/5 - (270 votes)

Nikt nie pyta Cię o zdanie, weź udział w Teście Zaufania!

To 5 najczęściej kupowanych leków na grypę i przeziębienie. Pokazujemy je w kolejności alfabetycznej.

ASPIRIN C/BAYER | FERVEX | GRIPEX | IBUPROM | THERAFLU

Do którego z nich masz zaufanie? Prosimy, oceń wszystkie.
Dziękujemy za Twoją opinię.

POLECANE DLA CIEBIE

START TYPING AND PRESS ENTER TO SEARCH