Ultrarzadka choroba pompego

Z dr. med. Rafałem Rolą z I Kliniki Neurologicznej Instytutu Psychiatrii i Neurologii w Warszawie rozmawia Justyna Hofman-Wiśniewska

Choroba Pompego występuje z częstością 1:40 000 do 1:300 000 urodzeń jest więc bardzo rzadka. Na czym ona polega?

Choroba Pompego (jako jedyna z glikogenoz) zaliczana jest do grupy lizosomalnych chorób spichrzeniowych. Po raz pierwszy opisał ją holenderski patolog Joannes Cassianus Pompee w 1932 roku. Jest to genetycznie uwarunkowana choroba dziedziczona w sposób autosomalny recesywny. Jeżeli oboje rodzice są nosicielami wadliwego genu ryzyko zachorowania u dziecka wynosi 25 proc. (musi otrzymać dwie kopie wadliwego genu – po jednym od każdego z rodziców).

Choroba Pompego dotyczy obu płci. Polega na braku lub niedoborze aktywności enzymu α-1,4-glukozydazy (GAA), czyli kwaśnej maltazy. Jest ona niezbędna do prawidłowego metabolizmu glikogenu (rozkłada w lizosomach glikogen do glukozy). W przypadku braku lub zmniejszania aktywności tego enzymu dochodzi do gromadzenia się złogów glikogenu w tkankach i ich uszkodzenia. Nie występują przy tym znaczące zaburzenia metabolizmu węglowodanów ani epizody hipoglikemii. Niedobór powoduje odkładanie się złogów glikogenu w wątrobie, mięśniach, sercu, komórkach glejowych, jądrach ruchowych pnia mózgu i rogach przednich rdzenia kręgowego. Nagromadzenie glikogenu w mięśniach powoduje zaburzenia funkcjonowania włókien mięśniowych. To prowadzi do osłabienia mięśni, które z czasem się nasila.

Wyróżnia się trzy postacie choroby: niemowlęcą, dziecięcą i dorosłą. W przypadku niewielkich niedoborów enzymu kwaśnej maltazy objawy chorobowe pojawiają się dopiero w wieku dorosłym.

Jakie to są objawy?

W postaci dorosłej to przede wszystkim postępujące osłabienie siły mięśniowej. Objawy miopatii mogą być związane z osłabieniem siły mięśni szkieletowych albo oddechowych. Wówczas może dojść do niewydolności oddechowej.

A u niemowląt?

Choroba ma o wiele cięższy przebieg i charakteryzuje się niewydolnością krążenia, kardiomegalią, hepatosplenomegalią i hipotonią mięśniową. W postaci dziecięcej dochodzi do postępującego osłabienia mięśni, dziecko zaczyna mieć problemy z bieganiem, skakaniem itp.

Jak można tę chorobę zdiagnozować?

Diagnostyka polega na oznaczeniach aktywności kwaśnej maltazy we krwi. Są dwie metody. Jedna to ocena aktywności kwaśnej maltazy w leukocytach krwi, druga to tzw. metoda suchej kropli krwi, pobranej podobnie jak na test przesiewowy u noworodków do badań dotyczących np. fenyloketonurii. Metoda suchej kropli krwi jest szybka i łatwa do wykonania. Robi się test kroplowy – kropla krwi pada na specjalną bibułę. Tę bibułę z kroplą krwi przesyła się do Zakładu Genetyki Instytutu Psychiatrii i Neurologii w Warszawie i tam się przeprowadza odpowiednie analizy.

W celu stwierdzenia choroby Pompego można również wykonać biopsję mięśni. W tym badaniu widoczne są masywne złogi glikogenu w lizosomach i poza nimi. Wyniki badań EMG, EKG, echo serca i RTG wykazują również nieprawidłowości.

Jakie są możliwości leczenia?

Od 2004 roku do terapii został wprowadzony lek enzymatyczny. Jest to białko – kwaśna maltaza, którą podaje się pacjentom dożylnie. Jest to leczenie substytucyjne polegające na wyrównywaniu niedoborów aktywności kwaśnej maltazy w organizmie, czyli tzw. enzymatyczna terapia zastępcza. Leczenie pozwala skutecznie zmniejszyć nasilenie objawów choroby, co dla pacjenta jest bardzo istotne. Enzym zastępczy został opracowany metodą inżynierii genetycznej. Leczy się nim zarówno postać dziecięcą, jak i dorosłą choroby. Niestety, na razie nie ma leku, który zmieniałby mutację genu i tym samym usuwał przyczynę choroby.

Na ile jest ono skuteczne?

Udowodniono, że dożylne podawanie leku kwaśnej maltazy zwiększa przeżycie zarówno niemowląt, jak i starszych dzieci. W przypadku dorosłych badania są na ukończeniu. Wykazano, że podawanie leku zmniejsza objawy niewydolności oddechowej i poprawia komfort życia. Leczenie niektórych przypadków jest finansowane przez NFZ.

Ile osób w Polsce choruje cierpi na chorobę Pompego?

Według danych, jakie posiadam, jest chorobę stwierdzono u około 25 dorosłych pacjentów. To jest choroba tzw. ultrarzadka, inaczej też nazywana sierocą. Jej przypadków w populacji jest bardzo mało.

Jaki jest średni czas życia tych chorych?

To zależy od stopnia aktywności kwaśnej maltazy. Generalnie im mniejsza aktywność, tym krócej żyją pacjenci. Nie ma tu jakiejś liniowej zależności, nie ma jednoznacznych czynników prognostycznych, wedle których można ocenić rokowanie. Oczywiście, jeżeli dojdzie do niewydolności oddechowej, rokowanie jest gorsze.

Czy konsekwencją choroby zawsze jest niewydolność oddechowa?

W większości przypadków tak. Ale, jak wspomniałem, wszystko zależy od stopnia deficytu kwaśnej maltazy. Jeżeli deficyt jest śladowy albo niewielki, to do niewydolności oddechowej nie dochodzi.

Dziękuję za rozmowę.

Historia choroby Pompego

• 1932 – J.C. Pompee opisał przypadek siedmiomiesięcznego dziecka, które zmarło nagle z powodu nagromadzenia glikogenu w wielu tkankach
• 1954 – laureat nagrody Nobla G.T. Cori odkrył i zbadał przebieg metabolizmu glikogenu i zakwalifikował chorobę Pompego do spichrzeniowych glikogenoz typu II (GSD-II)
• 1963 – H.G. Hers połączył chorobę Pompego z dziedzicznym brakiem lub niedostatkiem enzymów lizosomalnych, klasyfikując to schorzenie jako lizosomalną chorobę spichrzeniową
• 1966-70 – A.G. Engel wyróżnił poszczególne typy choroby
• 1968-70 – pierwsze próby zdiagnozowania choroby Pompego
• 1979 – gen odpowiedzialny za występowanie choroby Pompego został zlokalizowany na chromosomie 17 i oznaczony jako GAA
• 1986 – nieudana transplantacja szpiku kostnego u pacjenta z chorobą Pompego
• 1991 – publikacja Van der Ploega opisująca pozytywne rezultaty użycia zastrzyków enzymu GAA
• 2000 – Van den Hout opublikował pierwsze rezultaty zastosowania terapii enzymowej (ERT)
• 2001 – Amalfitano oublikował ocenę terapii eznymowej (ERT) w Stanach Zjednoczonych

Źródło: www.pompe.modywzm.pl