Strefa T – tłusta skóra pod lupą dermatologa

Tłusta skóra i skóra mieszana (tzw. strefa T) jest nie lada wyzwaniem dla pacjentów, a niekiedy również dla lekarzy.

Skóra tłusta łączy w sobie cechy kilku typów skór, a zatem kilku problemów. Najczęściej jest sucha w rejonie policzków, skroni, gdzie występują często łuszczące się plamy, podrażnienia. Natomiast w rejonie nosa, brody i w okolicy brwi występują zmiany charakterystyczne dla trądziku, z nadmiernym wydzielaniem łoju, świeceniem, zaskórnikami.

Podstawowym problemem jest nadczynność gruczołów łojowych. Klinicznie obserwujemy szarą, grubą, słabo ukrwioną skórę pokrytą warstwą tłuszczu z rozszerzonymi ujściami gruczołów łojowych. Łojotok i szybki przepływ łoju rozpuszcza płaszcz lipidowy mieszka, obniża poziomy cholesterolu, ceramidów i kwasu linolowego. Jest to jeden z czynników powodujących wzmożone nieprawidłowe rogowacenie przewodów wyprowadzających gruczołów łojowych i ujść mieszków włosowych, co prowadzi do powstawania mikrozaskórników

Dużą rolę, wpływającą na stan cery, oprócz zaburzeń rogowacenia mieszków włosowych odgrywa względny niedobór kwasu linolowego, uwalnianie mediatorów zapalnych w skórze i obecność bakterii Propionibacterium acnes. Powstawanie zaskórników jest spowodowane zwiększeniem ilości wolnych kwasów tłuszczowych powstałych w wyniku działania lipaz produkowanych przez Propionibacterium acnes. Nieleczone zmiany ewoluują w kierunku łojotokowego zapalenia skóry lub trądziku.

Do pielęgnacji takiej skóry należy zatem podejść kompleksowo, niekiedy niezbędne jest leczenie farmakologiczne. Bardzo istotne w pielęgnacji tego typu skóry jest jednak zachowanie równowagi między delikatnym usuwaniem a wydzielaniem nadmiaru sebum.

Oczyszczanie

Do mycia należy wybierać preparaty łagodne, delikatne, bez mydła, które nie niszczą płaszcza hydrolipidowego i przywracają prawidłowe pH skóry. Skóra tłusta jest często wtórnie podrażniona i przesuszona aktywnymi składnikami zawartymi w lekach przeciwtrądzikowych i przeciwłojotokowych. W przypadku takiej cery najlepiej stosować żele o formule oil free, które nie zostawiają na powierzchni tłustego filmu, choć nie należy również używać zbyt agresywnie działających środków zwłuszczających i tych na bazie alkoholu, które zbyt intensywnie ingerują w naskórek, uszkadzają jego warstwę ochronną i nadmiernie wysuszają skórę. Niekiedy też nawet wtórnie nasilają wydzielanie sebum.

Wiele preparatów przeznaczonych do skóry tłustej zawiera składniki antybakteryjne, których nadużywanie nie jest korzystne, ponieważ narusza równowagę flory bakteryjnej skóry. Trzeba pamiętać, że skóra nie jest jałowa i leczenie nie jest ukierunkowane na wyeliminowanie bakterii z powierzchni skóry. Do demakijażu tego typu cery najlepiej używać wody oraz delikatnego żelu, który zawiera substancje myjące. Jeżeli mamy wrażenie niezupełnie oczyszczonej skóry, należy użyć delikatnego płynu micelarnego. Preparaty, najczęściej żele do mycia skóry tłustej, zawierają witaminy z grupy B, krzem, cynk, siarkę, mocznik, alfa- i beta- hydroksykwasy, kaolin i triclosan.

Pielęgnacja

Wybierając preparaty do pielęgnacji skóry trądzikowej, powinno się unikać bardzo tłustych kremów opartych na tłuszczach naturalnych, olejach roślinnych, które powodują okluzję porów skóry. Ważną rolę odgrywają też wielonienasycone kwasy tłuszczowe z rodziny NNKT, jak kwas linolowy i linolenowy. Nie należy za to używać w nadmiarze preparatów zbyt intensywnie wysuszających i odtłuszczających skórę, które w rezultacie nasilają wydzielanie sebum.

W leczeniu miejscowym skóry z nadmiernym wydzielaniem łoju stosuje się substancje takie jak kwas azelainowy, o działaniu przeciwzapalnym, bakteriostatycznym, sebostatycznym. Kwas azelainowy hamuje działanie 5α-reduktazy, hamuje wydzielanie łoju, ma też działanie antyoksydacyjne. Kremy z tym składnikiem są podstawą domowej kuracji skóry tłustej.

Korzystne efekty ma również siarka (Sulphur ppti), wykazująca właściwości komedolityczne i przeciwłojotokowe, rezorcyna, która ma działanie odkażające, złuszczające, a także kwas salicylowy. Kwas salicylowy ma działanie komedolityczne, likwiduje zaskórniki, zmniejsza wielkość porów, wygładza naskórek, a także wykazuje właściwości przeciwzapalne i rozjaśniające.

Ze względu na nadmierną keratynizację ujść mieszków łojowych zalecane jest stosowanie substancji delikatnie złuszczających, usuwających martwe elementy naskórka – umożliwia to odblokowanie zaczopowanych ujść gruczołów łojowych. Mikrozłuszczanie skóry reguluje wydzielanie łoju, oczyszcza i ściąga rozszerzone pory, rozjaśnia przebarwienia oraz wygładza istniejące już blizny potrądzikowe.

Doskonale sprawdzają się tutaj właśnie preparaty zawierające kwas azelainowy, pirogronowy lub ich połączenia w niewielkich stężeniach. Zastosowanie takiego preparatu w jednym kremie ma wielokierunkowe działanie – wygładzające skórę, ograniczające łojotoki, błyszczenie oraz rozświetlające skórę. Dodatkową korzyścią jest zmniejszenie ilości zaskórników, przebarwień oraz zmarszczek, a także działanie antyoksydacyjne. Niewielkie stężenia kwasów pozwalają zachować równowagę między ich potencjalnie drażniącym działaniem, zwłaszcza w przypadku skór wrażliwych, a doskonałym efektem klinicznym.

Zastosowanie w pielęgnacji skóry tłustej znalazł też kaolin, czyli rozdrobniona glinka, która absorbuje nadmiar łoju, działa ściągająco i bakteriobójczo. Podobne właściwości posiada też cynk, który reguluje pracę gruczołów łojowych, absorbuje nadmiar łoju, oraz tlenek cynku o właściwościach gojących.

W niektórych przypadkach niezbędna jest jednak konsultacja dermatologiczna i zastosowanie leczenia farmakologicznego. Najczęściej przepisywane są leki z grupy retinoidów (miejscowo lub ogólnie), niekiedy antybiotyki.

Równowaga

U większości pacjentów z tzw. skórą tłustą czy mieszaną, występują obszary bardzo wrażliwe, a nawet przesuszone, podrażnione (policzki, skóra pod oczami, na bokach twarzy). Niekiedy jest to spowodowane stosowaniem preparatów do pielęgnacji skóry tłustej w nadmiarze. Pacjenci zniechęcają się wtedy do dalszego leczenia, czasem uznają te objawy za symptomy uczulenia, odstawiają leki, co wywołuje nawrót choroby.

Dlatego niezwykle istotne jest odpowiednio dobrane leczenie oraz połączenie go z preparatami pielęgnującymi skórę, nawilżającymi i odbudowującymi płaszcz lipidowy. Zwłaszcza te preparaty powinny być aplikowane na obszary podrażnione i przesuszone.

Dostarczenie fizjologicznych lipidów usprawnia mechanizm syntezy lipidów pochodzących ze skóry. W takich wypadkach najczęściej poleca się kremy zawierające ceramidy, mocznik, glicerynę, kwas hialuronowy. W przypadku skóry mieszanej z obszarami suchymi sprawdzają się też preparaty zawierające cholesterol, który w połączeniu z ceramidami odbudowują barierę skóry.

W kremach, oprócz zawartych składników, istotna jest także konsystencja. Przy skórze tłustej, łojotokowej, stosujemy emulsje typu olej w wodzie (O/W), które zawierają nieznaczną ilość fazy tłuszczowej. Odpowiedni stosunek składników nawilżających i lipidowych w stosowanych kosmetykach umożliwia skuteczne przywrócenie równowagi wodno-lipidowej.

Antyoksydanty

W nowoczesny nurt leczenia chorób skóry wpisuje się stosowanie antyoksydantów, czyli substancji o działaniu przeciwutleniającym. Wychwytują one wolne rodniki, neutralizują je oraz chronią komórki skóry przed ich niszczącym wpływem. Wprowadzenie do organizmu związków o działaniu przeciwutleniającym opóźnia, a nawet cofa, skutki uszkodzenia skóry.

Od lat wiadomo, że skóra pacjentów spożywających duże ilości świeżych warzyw i owoców jest bardziej promienna i zdrowa. Zawarte w nich flawonoidy, lignany, polifenole, terpenoidy mają również działanie przeciwnowotworowe. Ważna jest zatem dieta. Ale i w preparatach mających wpłynąć na stan skóry trudno sobie obecnie wyobrazić sobie brak stosowania substancji antyoksydacyjnych. Najczęściej stosuje się retinol (witamina A), tokoferol (witamiana E), witaminę C, beta-karoten, pochodne kwasu cynamonowego (kwas ferulowy), kwas liponowy, koenzym Q (ubichinon), glukopiranozydy, polifenole, cysteinę, glutation, furfuryladeninę, dietyloaminoetanol (DMAE), katalazę, peroksydazę, niacynę i inne.

Warto wspomnieć też o konieczności stosowania dobrej ochrony przeciwsłonecznej, unikaniu stresu, pod wpływem którego układ nerwowy wydziela neuropepetyd (substancja P), stymulujący gruczoły łojowe. I jeszcze jedno – ważna jest zdrowa dieta, bogata w warzywa i owoce.

Skóra tłusta jest bardzo wymagająca, ale dobrze pielęgnowana odwdzięcza się mniejszą ilością zmarszczek i promiennym blaskiem każdego dnia.