Skuteczne leczenie odleżyn

Tylko niewielka część odleżyn nieuchronnie wynika ze stanu zdrowia. Zdecydowana większość z nich to efekt błędów w sztuce pielęgnowania, wynikających najczęściej z braku wiedzy i odpowiednich dla chorego warunków.

Odleżynami nazywamy zmiany obejmujące skórę i tkankę podskórną, które są efektem niedokrwienia wywołanego przez długotrwały lub powtarzający się ucisk oraz tarcie, bądź tych dwóch czynników równocześnie. Na to powikłanie narażeni są szczególnie pacjenci unieruchomieni, wyniszczeni biologicznie, ze znacznie ograniczoną możliwością poruszania się. Podczas leżenia lub siedzenia bez ruchu następuje bezpośredni ucisk kości na tkanki miękkie.

Zagrożenie martwicą
Jako pierwsze pojawia się zaczerwienienie skóry w obrębie ucisku, szybko dochodzi do obumierania tkanek. Tkanki martwe charakteryzują się – w zależności od zaawansowania dolegliwości – żółtym, brązowym lub czarnym zabarwieniem. Typową lokalizacją zmian są okolice kości krzyżowej, guzów kulszowych, kostki u nogi i pięty, ale mogą się również tworzyć w okolicach łopatek i grzbietu. Im ucisk i tarcie są silniejsze, tym szybciej powstają odleżyny. Jeśli zmiany nie zaczną być w odpowiednim czasie leczone, szybko może dojść do martwicy tkanki tłuszczowej, następnie zniszczenia mogą objąć mięśnie, stawy oraz kości. Tak głęboka martwica tkanek jest trudna do wyleczenia, wycięcie zmian martwiczych powoduje bowiem duże okaleczenie i tak już narażanych na cierpienie chorych. Dlatego zarówno chory, jak i jego opiekunowie powinni dążyć do uniknięcia odleżyn, a kiedy pojawią się one mimo pielęgnacji, należy kontynuować profilaktykę przeciwodleżynową – stworzy to lepsze warunki do gojenia ran.

Jak zapobiegać?
Najważniejszą rzeczą jest utrzymanie stałej aktywności ruchowej pacjenta. Należy pamiętać, aby co najmniej raz na cztery godziny zmieniać pozycję jego ciała, stosować masaż ręczny oraz oklepywanie jeszcze nieuszkodzonych miejsc. Jeżeli pacjent jest bardzo obolały i broni się przed zmianą pozycji, należy przed rozpoczęciem czynności pielęgnacyjnych stosować leki przeciwbólowe. Nie jest przeciwwskazane ułożenie pacjenta na brzuchu lub na boku pod warunkiem zachowania pewnych zasad znanych każdej pielęgniarce. Najbardziej niebezpieczna jest pozycja półleżąca lub półsiedząca, gdyż powoduje ona, że chory ześlizguje się i stara się temu zapobiec przez zapieranie się piętami o podłoże. Może to spowodować powstanie odleżyn nie tylko na piętach, lecz także w okolicy kości krzyżowej, ogonowej i kości kulszowych.

Pomoc choremu
Podstawowym i powszechnie stosowanym sprzętem powinny być specjalne maty i rękawy do ślizgowego przemieszczania pacjentów, materace przeciwodleżynowe, krążki, wałki oraz kliny. Skutecznym sposobem jest również położenie chorego na materacu zmiennociśnieniowym sterowanym pompą. W określonych odstępach czasu napełniają się różne części materaca – zmiana punktów podparcia i nieustający lekki masaż w znacznej mierze eliminują ból ciała wywołany długim leżeniem.

Konieczne jest, aby chory przebywał w suchej, gładkiej bieliźnie oraz pościeli – trzeba ją zmieniać po każdym zamoczeniu lub zawilgoceniu. Poza tym ważne jest, aby zapobiegać przegrzaniu i tym samym przepoceniu chorego, dbać o stałe nawilżenie skóry poprzez stosowanie kremów oraz emulsji natłuszczających i nawilżających. Można również używać preparatów, które nie tylko stwarzają barierę ochronną skóry przed potem lub moczem, lecz także zawierają substancje dezynfekcyjne i (lub) lecznicze. Niektóre z tych środków można nabyć w aptekach bez recepty.

Jeżeli chory jest wychudzony i skarży się na bolesność ciała, szczególnie łokci, ulgę w cierpieniu przyniesie wyłożenie łóżka owczą skórą z miękkim i gęstym futrem. W wielu krajach europejskich bardzo popularne jest stosowanie podkładów oraz podkładek ze sztucznego futra dopasowanych kształtem do pięt, łokci i innych wypukłości. Futro to daje dobrą amortyzację oraz uczucie miękkości i ciepła, umożliwia poza tym ślizgową zmianę pozycji ciała. Jest przy tym praktyczne, gdyż można je uprać w przypadku zabrudzenia.
Jeśli, pomimo starannej pielęgnacji, pojawiają się odleżyny, należy dążyć do ich zagojenia w pierwszych stadiach zaawansowania.

Najodpowiedniejszymi warunkami do szybkiego gojenia ran odleżynowych jest środowisko wilgotne. Zapewniają je specjalistyczne opatrunki hydrokoloidowe, pochłaniające nadmiar wysięku. Takie warunki mogą znacznie przyspieszyć czas leczenia, a co za tym idzie poprawić stan ogólny chorego. Niektóre z tych opatrunków znajdują się na liście środków refundowanych.