Przegląd β-adrenolityków

Nowsze generacje leków β-adrenolitycznych charakteryzują się dłuższym czasem działania i efektem wazodylatacyjnym. Mają dość wysoki profil bezpieczeństwa i niski odsetek występowania działań niepożądanych.

Leki β-adrenolityczne są podstawowymi lekami stosowanymi w chorobach układu sercowo-naczyniowego. Znajdują zastosowanie w terapii nadciśnienia tętniczego, choroby wieńcowej, niewydolności serca i zaburzeń jego rytmu. Stosowane są również w innych jednostkach chorobowych, takich jak jaskra, nadciśnienie wrotne, drżenia mięśniowe, alkoholowy zespół abstynencyjny.

β-adrenolityki mają złożony mechanizm działania hipotensyjnego. Dominuje w nim blokowanie efektów działania amin katecholowych, ale także zmniejszenie pojemności minutowej serca, wzrost wytwarzania przedsionkowego peptydu natriuretycznego i hamowanie wydzielania reniny. Nowsze generacje leków β-adrenolitycznych charakteryzują się dłuższym czasem działania i efektem wazodylatacyjnym.

Efekt antyarytmiczny
Podstawowy efekt antyarytmiczny β-adrenolityków polega na hamowaniu aktywności adrenergicznej, a tym samym zmniejszeniu niedokrwienia i podwyższeniu progu migotania komór, czego konsekwencją jest zmniejszenie ryzyka nagłego zgonu sercowego (NZS). Mimo słabszego działania przeciwarytmicznego w stosunku do leków z grupy I i III według klasyfikacji Vaughana Williamsa, β-adrenolityki charakteryzują się znacznie mniejszym ryzykiem działania proarytmicznego, a zatem znacznie wyższym profilem bezpieczeństwa. W konsekwencji uważa się je za leki z wyboru u chorych wysokiego ryzyka wystąpienia arytmii. Warto zwrócić uwagę, że leki β-adrenolityczne, zmniejszając niedokrwienie, zmniejszają tym samym bóle wieńcowe i w konsekwencji wyrzut amin katecholowych – jednego z najsilniejszych czynników proarytmicznych.

W klasyfikacjach leków β-adrenolitycznych bierze się również pod uwagę ich dodatkowe właściwości, z których najważniejszą wydaje się działanie naczyniorozszerzające. Pozostałe właściwości to: kardioselektywność, wewnętrzna aktywność sympatykomimetyczna (ISA), blokowanie receptorów α, stabilizacja błony komórkowej, lipofilność oraz wpływ na gospodarkę lipidową i węglowodanową.

Kardioselektywność
Podstawowe znaczenie u osób z pozasercowymi chorobami towarzyszącymi ma przede wszystkim kardioselektywność. Wynika to przede wszystkim z tego, że stosowanie nieselektywnych leków β-adrenolitycznych, czyli blokujących zarówno receptor β1, jak i β2, zwiększa ryzyko wystąpienia działań niepożądanych w wybranych grupach chorych: z astmą oskrzelową, kurczową postacią POChP oraz miażdżycą zarostową kończyn dolnych. Najwyższą kardioselektywnością charakteryzuje się nebiwolol.

Szczegółowo stopień kardioselektywności przedstawia się następująco: nebiwolol > bisoprolol > metoprolol > karwedilol > bucindolol. Liczne badania kliniczne oceniające śmiertelność po zawale serca nie wykazały jednak przewagi leków kardioselektywnych nad nieselektywnymi. Podobnie w leczeniu przewlekłej niewydolności serca, gdzie stopień redukcji śmiertelności dla obydwu grup leków β-adrenolitycznych był niemal identyczny. Kardioselektywność nie wydaje się więc cechą decydującą o skuteczności terapii.

Aktywność sympatykomimetyczna
Wewnętrzna aktywność sympatykomimetyczna (ISA) polega na wywieraniu przez leki, oprócz podstawowego działania blokującego receptory β, także słabego efektu pobudzającego receptor β1. Leki charakteryzujące się wysoką wartością ISA zwiększały śmiertelność w grupie chorych z chorobą wieńcową, co praktycznie spowodowało wycofanie ich z praktyki klinicznej.

Lipofilność
β-adrenolityki lipofilne wchłaniają się szybko i prawie w całości z przewodu pokarmowego, ale są w znacznym stopniu metabolizowane w ścianie jelita i wątrobie (efekt pierwszego przejścia). Tym samym biodostępność leków lipofilnych jest mała i wynosi 10-30 proc. Kliniczne znaczenie w tym przypadku ma również to, że lipofilne leki β-adrenolityczne charakteryzują się łatwiejszym przenikaniem do ośrodkowego układu nerwowego, co potencjalnie może skutkować częstszym występowaniem działań niepożądanych, takich jak: depresja, zaburzenia nastroju, senność czy koszmary senne.

β-adrenolityki hydrofilne słabo wchłaniają się z przewodu pokarmowego, wydalane są głównie z moczem, co może mieć konsekwencje terapeutyczne w przypadku niewydolności nerek.

Przeciwwskazania
Zasadnicze przeciwwskazania do leczenia β-adrenolitykami to: ostra niewydolność serca, bradykardia (< 60 na minutę), blok przedsionkowo-komorowy II i III stopnia, blok przedsionkowo-komorowy I stopnia z czasem PQ ponad 240 msek., choroba węzła zatokowego, choroby układu oddechowego przebiegające ze spastycznością oskrzeli, cukrzyca ze skłonnością do hipoglikemii, nietolerancja leku. Względne przeciwwskazania to: zaburzenia z ośrodkowego układu nerwowego, ciąża i miażdżyca zarostowa kończyn dolnych.

Leki β-adrenolityczne charakteryzują się dość wysokim profilem bezpieczeństwa i niskim odsetkiem występowania działań niepożądanych, ale mimo to należy pamiętać o możliwości ich wystąpienia.

#Zestawienie leków β-adrenolitycznych