Pomoc z apteki na infekcje intymne

Dolegliwości ze strony układu moczowo‑płciowego, czyli tak zwane infekcje intymne, to problem znany większości kobiet. Zachorowaniom sprzyja przede wszystkim aktywność seksualna, częste zmiany partnerów oraz niewłaściwe nawyki higieniczne.

Szacuje się, że zapalenia dróg moczowych przynajmniej raz w życiu doświadczyło około 40-50 proc. kobiet, a 20-30 proc. z nich zachorowało ponownie. Infekcje bakteryjne, grzybicze lub pierwotniakowe pochwy są natomiast udziałem blisko 33 proc. pań.

Infekcje intymne – obraz kliniczny

Najbardziej charakterystycznym objawem infekcji toczącej się w obrębie układu moczowo-płciowego jest pojawiająca się nagle bolesność podczas oddawaniu moczu. Może ona wskazywać zarówno na zapalenie pęcherza moczowego, jak i zakażenia w obrębie pochwy lub sromu. W przypadku problemów z układem moczowym bolesnej mikcji towarzyszy zazwyczaj częste parcie na mocz połączone z oddawaniem małych jego ilości, wrażenie niekompletnego opróżniania pęcherza, ból w okolicy nadłonowej, a czasem także krwiomocz, białkomocz i gorączka. Charakterystycznym objawem infekcji pochwy są natomiast upławy, których charakter i dolegliwości towarzyszące zależą od czynnika, który ją spowodował.

Dla infekcji bakteryjnych charakterystyczne są białawe upławy o silnym, rybim zapachu, wzmagającym się po stosunku płciowym i w czasie menstruacji. Poza charakterystycznym zapachem obserwuje się wówczas także zasadowy odczyn pochwy, a w obrazie mikroskopowym „komórki jeżowe”, czyli komórki nabłonka opłaszczone bakteriami.

Dla przebiegu infekcji grzybiczych typowe są natomiast serowate, bezwonne upławy (opisywane czasem jako „ścięte mleko”) oraz świąd i pieczenie. Upławy zielono-żółte, pieniste i o nieprzyjemnym zapachu, połączone z parciem na mocz, plamieniem z pochwy i dysurią mogą być z kolei objawem rzęsistkowicy (łac. trichomonadosis) – zakażenia pierwotniakowego przenoszonego drogą płciową. Symptomy podobne do niepowikłanego zapalenia pęcherza moczowego mogą ponadto wystąpić w przebiegu infekcji innymi patogenami przenoszonymi drogą płciową, takimi jak Chlamydia trachomatis i Neisseria gonorrhoeae (dwoinka rzeżączki). W tych przypadkach rozwijają się one jednak stopniowo, trwają dłużej i zazwyczaj dodatkowo występuje również ropomocz.

Patogeneza problemów z układem moczowo-płciowym

Przyczyną zdecydowanej większości problemów z układem moczowo-płciowym jest zachwianie równowagi w naturalnej mikroflorze okolic cewki moczowej i pochwy. Za infekcje pęcherza moczowego odpowiedzialne są najczęściej bakterie naturalnie bytujące w jelicie grubym i okolicach odbytu, przede wszystkim Escherichia coli (izolowana u 95 proc. przypadków), ale także Staphylococcus, Enterococcus, Proteus i Klebsiella. Zakażenie jest konsekwencją przypadkowego przeniesienia tych drobnoustrojów w okolice cewki moczowej, np. podczas stosunku płciowego lub w skutek niewłaściwych nawyków higienicznych. Po kolonizacji cewki moczowej bakterie migrują do pęcherza moczowego, m.in. dzięki swym fimbriom (wypustkom ułatwiającym adhezję do nabłonka dróg moczowych) oraz uszkadzającym nabłonek hemolizynom i alkalizującym mocz ureazom.

Bakteryjne zapalenie pochwy (bacterial vaginosis, BV) to z kolei wynik nadmiernego namnożenia się naturalnie bytujących w pochwie bakterii beztlenowych, m.in. z rodzajów Mobiluncus, Mycoplasma, Ureaplasma i Gardnerella. Drobnoustroje te wypierają odpowiedzialne za utrzymanie niskiego pH pochwy pałeczki kwasu mlekowego (Lactobacillus). Podstawowywm patogenem wywołującym infekcje grzybicze pochwy i sromu są natomiast drożdżaki z rodzaju Candida.
Czynniki wzmagające infekcje intymne

Zakażenia w obrębie układu moczowo-płciowego to infekcje typowe przede wszystkim dla aktywnych seksualnie kobiet. Rozwojowi stanów zapalnych pęcherza moczowego sprzyja krótka cewka moczowa, której ujście znajduje się w pobliżu pochwy i odbytu. Ponadto, znaczenie ma również stosowanie środków plemnikobójczych a także wszelkie czynniki sprzyjające zaleganiu moczu w pęcherzu i tym samym namnażaniu się w nim bakterii, m.in. hamujące jego przepływ kamienie, guzy w obrębie lub sąsiedztwie dróg moczowych, rozrastająca się w czasie ciąży macica oraz zaburzenia neurologiczne, neuropatia cukrzycowa i in. Szczególnie narażone na tego typu infekcje są również kobiety w wieku pomenopauzalnym, u których zmniejszony poziom estrogenów prowadzi do atrofii śluzówki pochwy i cewki moczowej. Do rozwoju bakteryjnego zakażenia pochwy predysponują m.in. młody wiek kobiety, zaburzenia miesiączkowania, stosowanie tamponów podczas menstruacji, irygacje oraz częste zmiany partnerów seksualnych, choć BV nie jest uważane za chorobę przenoszoną drogą płciową. Zakażeniom grzybiczym sprzyja natomiast m. in. antybiotykoterapia oraz leki wpływające na poziom estrogenów (doustne środki antykoncepcyjne, hormonalna terapia zastępcza), cukrzyca (hiperglikemia powoduje wytwarzanie utrudniających fagocytozę receptorów na powierzchni komórek drożdżaków), ciąża (zmiana środowiska w pochwie) oraz podrażnienia mechaniczne i chemiczne (np. zmieniające pH pochwy składniki środków do higieny intymnej, płynów do kąpieli i prezerwatyw).

Leczenie

Postępowanie w przypadku stwierdzenia zakażenia pęcherza moczowego obejmuje przede wszystkim zakwaszanie dróg moczowych (niskie pH hamuje namnażanie się bakterii), zwiększenie ilości i częstości oddawania moczu (w celu wypłukiwania bakterii z pęcherza) oraz leczenie przeciwbakteryjne. Jako środki zakwaszające stosuje się głównie witaminę C oraz sok z żurawiny, która dodatkowo hamuje również namnażanie się bakterii i zmniejsza ich przyleganie do nabłonka dróg moczowych. W celu nasilenia diurezy zalecane jest przede wszystkim zwiększenie ilości przyjmowanych dziennie płynów (do około 3-5 litrów na dobę), często w połączeniu z roślinnymi lekami o działaniu moczopędnym, przeciwzapalnym i przeciwbakteryjnym.

Na rynku dostępne są preparaty zawierające składniki wykazujące wyżej wymienione działania. Ekstrakt z liści pokrzywy wykazuje działanie moczopędne. Pokrzywa wspomaga diurezę, zwiększając ilości wydalanych z organizmu płynów, co wspomaga prawidłowe oczyszczanie organizmy oraz wspomaga siły odpornościowe organizmu. Długą tradycje stosowania ma żurawina, która dzięki zawartym proantocyjanidom ma właściwości wspomagające usuwanie bakterii Escherichia coli z pęcherza moczowego.

Powszechnie stosowane są preparaty złożone w postaci tabletek, herbatek, płynów doustnych, granulatów lub past do sporządzania zawiesiny doustnej, w których skład wchodzą m.in. liście brzozy, mącznicy, ortosyfonu i pokrzywy, korzenie pietruszki, naowocnia fasoli oraz ziela skrzypu, rdestu i nawłoci. Spośród chemicznych substancji o działaniu dezynfekującym drogi moczowe na rynku dostępne są preparaty z metenaminą, która rozpada się z uwolnieniem przeciwbakteryjnego formaldehydu. Coraz większą popularność zdobywa ponadto dostępna od niedawna bez recepty furazydyna (furagina) – chemioterapeutyk o szerokim spektrum działania, dawkowany trzy razy dziennie po 100 mg (w pierwszej dobie cztery razy dziennie po 100 mg). W przypadku braku efektów terapii lekami OTC konieczna jest wizyta lekarska i wdrożenie odpowiedniej antybiotykoterapii (np. ciprofloksacyną, norfloksacyną, biseptolem lub amoksycyliną z kwasem klawulanowym).

Zwalczanie infekcji pochwy i sromu

W przypadku pojawienia się objawów bakteryjnego zapalenia pochwy pomocne mogą być dostępne bez recepty globulki z witaminą C, które poprzez zakwaszenie środowiska hamują rozwój niepożądanych drobnoustrojów. Dużą popularnością cieszą się również globulki z przeciwbakteryjnym polikrezulenem, chociaż podczas takiej kuracji i przez siedem dni od jej zakończenia należy unikać stosunków płciowych. Wszystkie globulki należy przyjmować na noc w celu zmniejszenia ryzyka przypadkowej utraty leku w czasie codziennej aktywności. W przypadku niepowodzenia terapii lekami OTC konieczna jest wizyta u lekarza i wdrożenie antybiotykoterapii miejscowej lub doustnej, najczęściej metronidazolem. W zakażeniach grzybiczych stosuje się natomiast głównie klotrimazol – jeśli problem dotyczy zewnętrznych narządów płciowych można sięgnąć po kremy OTC. W przypadku infekcji pochwy konieczne są dostępne na receptę globulki z klotrimazolem bądź innym lekiem przeciwgrzybicznym. Jako terapię wspomagającą zaleca się ponadto stosowanie doustnych lub dopochwowych probiotyków, zawierających szczepy Lactobacillus. Dostępne są także preparaty, które zawierają zarówno składniki roślinne wspomagające prawidłowe funkcjonowanie układu moczowo-płciowego, jak i bakterie Lactobacillus.

Higiena i profilaktyka

W wielu przypadkach problemów z układem moczowo-płciowym można uniknąć dzięki odpowiedniej profilaktyce. Niezwykle ważne są przede wszystkim właściwe nawyki higieniczne (mycie okolic intymnych właściwymi preparatami i zawsze w kierunku od cewki moczowej do odbytu) oraz unikanie drażniących środków piorących i płynów do kąpieli, które poprzez zmianę pH okolic intymnych mogą ułatwiać rozwój infekcji. U osób z nawracającymi infekcjami układu moczowo-płciowego pomocne może być również profilaktyczne stosowanie doustnych lub dopochwowych probiotyków ginekologicznych. W celu uniknięcia infekcji pęcherza moczowego warto również pamiętać o piciu dużej ilości płynów w ciągu dnia, niewstrzymywaniu oddawania moczu oraz ewentualnej suplementacji preparatami z żurawiną czy pokrzywą. W stanach chorobowych warto pamiętać o wspieraniu organizmu probiotykami.

*Autor Joanna Krajewska