Pielęgnacja skóry wrażliwej

Łuszczy się, rozwarstwia, swędzi, jest szorstka, zaczerwieniona, łatwo ją podrażnić. Sucha skóra wymaga specjalnego traktowania – często kosmetykami dostępnymi wyłącznie w aptece.

O zachowaniu normalnego stanu skóry decyduje warstwa lipidowa na jej powierzchni oraz zawartość wody w warstwie rogowej naskórka. Mówimy o tzw. równowadze wodno-lipidowej. Stan nawodnienia skóry zależy od ilości wody dostarczonej z zewnątrz i wewnątrz oraz zdolności jej zatrzymywania. O możliwości zatrzymywania wody przez naskórek decydują zawarte w warstwie rogowej substancje higroskopijne (NMF) oraz osłonka tłuszczowa, znajdująca się na jej powierzchni. W skład substancji higroskopijnych wchodzi wiele małocząsteczkowych związków organicznych, takich jak wolne aminokwasy, mocznik, mleczany oraz związki sodu, wapnia, potasu, magnezu i chloru. Substancje te absorbują wilgoć z powietrza oraz wodę z głębszych warstw skóry.

Dlaczego sucha
Na zewnętrznej warstwie skóry (naskórku) znajdują się tłuszcze, które są produkowane przez gruczoły łojowe. Stanowią tzw. płaszcz lipidowy skóry. Składa się on z sebum, czyli wydzieliny gruczołów łojowych, umieszczonych przy ujściu każdego mieszka włosowego. Sebum na powierzchni skóry zwykle miesza się z wodą i ze składnikami potu. W ten sposób tworzy się emulsja typu woda w oleju, zawierająca 10 proc. wody. Taka konsystencja ma właściwości higroskopijne – przyciąga wodę z otoczenia i utrudnia jej parowanie. Lipidy na powierzchni naskórka pełnią też ważne funkcje ochronne, między innymi zabezpieczają skórę przed nadmiernym wysuszeniem, przed szkodliwym działaniem substancji drażniących, przed infekcjami drożdżakowymi i bakteryjnymi. Tłuszcze biorą również udział w gospodarce wodnej naskórka i hamują parowanie wody, utrzymując prawidłową elastyczność i nawilżenie skóry.

Skórę suchą charakteryzuje łuszczenie się, szorstkość, uczucie ściągania i okresowe swędzenie. Taki stan mogą powodować predyspozycje genetyczne, zmiany hormonalne, starzenie się skóry, różne choroby (np. alergie, atopowe zapalenie skóry, cukrzyca, niewydolność nerek, łuszczyca), ale też klimat i środowisko (upał, zimno, wiatr, promienie UV), chemiczne środki myjące, lekarstwa lub niewłaściwa dieta. Jednak niezależnie od czynników wywołujących suchość skóry, główną przyczyną jest uszkodzenie bariery ochronnej naskórka. Traci on wówczas szczelność. W efekcie następuje znaczna utrata wody, a skóra staje się mniej elastyczna, robi się szorstka i nieestetycznie się łuszczy.

– Sucha skóra to przede wszystkim predyspozycja genetyczna, która polega na zaburzeniu czynności naskórka. Mówimy wtedy o atopowym zapaleniu skóry, łuszczycy, rybiej łusce czy po prostu suchej, szorstkiej skórze. Ważne jest, aby odróżniać taką naprawdę suchą skórę od skóry przesuszonej, czyli odwodnionej z powodu niewłaściwej pielęgnacji. Skórą przesuszoną może stać się każdy jej rodzaj, jeżeli będziemy narażali ją na małą wilgotność powietrza, niskie lub bardzo wysokie temperatury, silnie odtłuszczające kosmetyki, błędy w pielęgnacji – mówi dermatolog dr n. med. Urszula Kozłowska.

Natłuszczanie
Problem przesuszonej lub suchej skóry dotyczy co trzeciej dorosłej osoby. Może wystąpić w każdym wieku, ale z upływem czasu staje się szczególnie uciążliwy. Pomóc może przede wszystkim prawidłowa pielęgnacja właściwymi preparatami, najlepiej kosmeceutykami dostępnymi w aptekach. Nie trzeba jednak zrezygnować z tłustych kremów. Cera taka potrzebuje zarówno tłuszczu, jak i wilgoci. Zaleca się stosowanie natłuszczających kremów i maści oraz emulsji nawilżających, zawierających ceramidy i emolienty, czyli wazelinę, eucerynę, parafinę lub lanolinę. Substancje te pomagają odbudować płaszcz hydrolipidowy naskórka.
– Tłuste maści, kremy i balsamy zapobiegają parowaniu wody z naskórka i zatrzymują wilgoć. Stosowane w preparatach pielęgnacyjnych ceramidy i nanosomy pełnią rolę nośników pozwalających na lepszą penetrację w głąb skóry i dostarczenie tam substancji aktywnych: retinoidów, estrogenów, witamin itp. Bardzo dobry efekt wygładzenia, zmiękczenia i głębokiego nawilżenia skóry daje aplikowanie kosmeceutyków zawierających kwas mlekowy o silnie nawilżających właściwościach – podkreśla dermatolog dr n. med. Joanna Czuwara.

Nawilżanie
Każda z warstw skóry potrzebuje wody – zarówno do prawidłowego przebiegu procesów biochemicznych, jak i dla zachowania odpowiedniej struktury. Białka fibrylarne w skórze właściwej zachowują swoje właściwości mechaniczne jedynie w obecności odpowiedniej ilości wody. Jej niedobór powoduje zmiany struktury przestrzennej kolagenu i elastyny oraz utratę elastyczności i sprężystości włókien.

W warstwie rogowej woda jest niezbędna do prawidłowego przebiegu procesu eksfoliacji, gdyż jej niedobór prowadzi do powstawania grubej warstwy suchych komórek, co sprawia, że skóra staje się szorstka i łatwo pęka. Dlatego skórze przesuszonej często towarzyszy skłonność do nadmiernego rogowacenia. Stąd w produktach do jej pielęgnacji nie powinno zabraknąć substancji złuszczających, zmiękczających i regulujących procesy rogowacenia, np. glikolu propylenowego.

– Przez tkanki skórne ubywa w ciągu doby ponad 300 cm3 wody. Siłą wymuszającą i napędzającą przez­skórny transport wody jest tzw. gradient stężeń, czyli różnice stopnia uwodnienia poszczególnych warstw skóry. W skórze właściwej znajduje się prawie 50 proc. wody, w wierzchniej warstwie naskórka – tylko około 10 proc. Przepływ wody jest wymuszony dążeniem organizmu do wyrównania tej różnicy stężeń, ze względu na ciągłe odparowywane wody z powierzchni skóry. Wyrównanie takie nie jest oczywiście możliwe i przepływ przezskórny ma charakter ciągły, o ile nie zostanie zablokowany, np. nieprzepuszczalną dla wody warstwą okluzyjną – wyjaśnia prof. dr inż. Jacek Arct, rektor Wyższej Szkoły Zawodowej Kosmetyki i Pielęgnacji Zdrowia w Warszawie.

Rolą kosmetyku nawilżającego jest więc zatrzymywanie wody w skórze właściwej. Najefektywniejsza metoda nawilżania polega na wzmocnieniu barier hamujących utratę wody, czyli wspomaganiu naturalnych mechanizmów barierowych. – Możemy wyróżnić cztery czynniki hamujące ucieczkę wody. Na powierzchni skóry są to ciała tłuszczowe: sebum wydzielane przez gruczoły łojowe oraz substancje higroskopijne wydzielane z potem. Wewnątrz warstwy rogowej są to nieprzepuszczalne dla wody ciała tłuszczowe cementu międzykomórkowego i substancje higroskopijne znajdujące się w warstwie rogowej – podsumowuje prof. Arct.

Pielęgnacja
Pod względem mechanizmu działania nawilżającego składniki kosmetyków można podzielić na lipofilowe i hydrofilowe. Właściwości lipofilowe wykazują substancje tłuszczowe i węglowodory, które nie przyciągają wody i nie mieszają się z nią, ale tworzą barierę nieprzenikliwą dla wody. Z kolei substancje hydrofilowe są rozpuszczalne w wodzie, przyciągają ją z najbliższego otoczenia i nie pozwalają jej migrować. Zarówno składniki lipofilowe, jak i hydrofilowe mogą działać i na powierzchni skóry, i wewnątrz warstwy rogowej.

Nowoczesne preparaty do pielęgnacji suchej skóry szybko się wchłaniają, często mają formę emulsji typu woda w oleju. Krem nawilżający powinien być stosowany dwa, trzy razy dziennie. Lepsze efekty można osiągnąć, aplikując dodatkowo kremy typowo nawilżające na noc, ponieważ w czasie snu proces odnowy naskórka przebiega kilkakrotnie szybciej. Podczas snu skóra oddycha intensywniej, dzięki czemu jest lepiej ukrwiona, organizm wydala toksyny, a skóra lepiej przyswaja dostarczane jej składniki.
W przypadku skóry suchej istotna jest też pielęgnacja, która nie pozbawi jej naturalnej bariery ochronnej. Dlatego należy używać delikatnych środków myjących, niezawierających mydła, o pH zbliżonym do jej naturalnego odczynu. Idealne dla takiej cery są maseczki kremowe, które na krótki czas zamykają dostęp powietrza, wskutek czego skóra rozgrzewa się, otwierają się jej pory i składniki aktywne wnikają głębiej. Podwyższona temperatura pobudza ponadto krążenie, dzięki czemu komórki są lepiej zaopatrywane w tlen, a skóra nabiera ładnego kolorytu. Cerom suchym polecane są podkłady w postaci kremu, z dużą zawartością tłuszczów, witamin A i E oraz kwasu hialuronowego, który przez wiele godzin utrzymuje wilgoć w skórze.

Stan skóry suchej ulegnie poprawie po stosowaniu przynajmniej przez miesiąc nutrikosmetyków z kwasem linolowym, gamma-linolenowym i olejkiem z pszenicy. Substancje te poprawiają spójność komórek i zdolność skóry do magazynowania wody.

Kosmeceutyk do skóry suchej powinien:
• tworzyć na powierzchni skóry lipidową warstwę okluzyjną, utrudniającą migrację wody,
• pozostawiać na powierzchni skóry substancje higroskopijne, umożliwiające powstawanie cienkiego filmu z co najmniej 10 proc. zawartością wody,
• wzmacniać lipidowe bariery warstwy rogowej naskórka, czyli zawierać substancje tłuszczowe, mające zdolność wnikania do cementu międzykomórkowego i uzupełniania brakujących lipidów.

Uwaga na chlor
Skórze suchej bardzo szkodzi kontakt z chlorowaną wodą, ponieważ chlor rozpuszcza i spłukuje ochronny film tłuszczowy. Dlatego z pływalni najlepiej korzystać tylko raz w tygodniu i nie przebywać w wodzie dłużej niż pół godziny. Po wyjściu z basenu trzeba opłukać ciało pod prysznicem i posmarować je odżywczym balsamem.