Pielęgnacja skóry alergicznej

Skóra alergiczna, atopowa wymaga stosowania kosmetyków o działaniu kojącym, łagodzącym podrażnienia, które nie zawierają konserwantów, środków zapachowych, czy barwników.

W przypadku skóry atopowej nieprawidłowości w budowie warstwy rogowej naskórka wynikają z zaburzonego metabolizmu lipidów i nieprawidłowego tworzenia białek strukturalnych naskórka, takich jak mutacje filagryny czy niedobór inhibitora proteazy. Powoduje to zwiększoną przenikalność z zewnątrz antygenów białkowych, w tym alergenów pyłkowych i białek bakteryjnych.

Lipidy fizjologiczne

W leczeniu skóry alergicznej podstawą jest systematyczna i prawidłowa jej pielęgnacja, która pozwala na przywrócenie ciągłości i spójności naskórka, nawilżenia, co łagodzi objawy choroby oraz ogranicza przenikanie przez naskórek alergenów i mikroorganizmów. Aplikowane preparaty mogą zawierać lipidy fizjologiczne (ceramidy, cholesterol, wolne kwasy tłuszczowe), a także niefizjologiczne (wazelina, lanolina, skwalen). Lipidy fizjologiczne wspomagają proces syntezy naturalnych lipidów pochodzących z warstwy rogowej naskórka. Lipidy niefizjologiczne nie przenikają do warstwy rogowej, a jedynie stanowią nieprzepuszczalną barierę. Zarówno jedne, jak i drugie nie upośledzają produkcji naturalnych lipidów. Dostępne preparaty do skóry atopowej zawierają lipidy fizjologiczne, niefizjologiczne, emolienty, składniki okluzyjne i humektanty. Najczęściej stosowane składniki okluzyjne to: wazelina, parafina, lanolina, skwalen, lecytyna, oleje mineralne, trójglicerydy kaprylowe.

Naturalne oleje i humektanty

Korzystne właściwości kosmetyczne mają naturalne oleje o wysokiej zawartości niezbędnych, nienasyconych kwasów tłuszczowych np.: linolenowego, linolowego, arachidonowego. Do olejów z tej grupy zaliczamy olej lniany, konopny, słonecznikowy, sojowy, pszeniczny i kukurydziany. Dobry wpływ na skórę mają też produkty zawierające duże ilości kwasu gamma-linolenowego (olej z wiesiołka, ogórecznika i czarnej porzeczki). Niezwykle cennym składnikiem jest cholesterol, w połączeniu z ceramidami odbudowuje barierę skóry. Humektanty to substancje przyciągające i zatrzymujące w skórze wodę. Zaliczamy do nich: kwas hialuronowy, gliceryna, glikol propylenowy, mleczan sodu, sól sodowa kwasu pirolidonokarboksylowego, mocznik, pantenol, sorbitol. Poleca się też kosmetyki wzbogacone o składniki wchodzące w skład NMF (naturalnego czynnika nawilżającego) np.: aminokwasy, mocznik, kwas mlekowy, sól sodowa kwasu polikarboksylowego.

Emolienty zawierają lipidy i oleje, mają za zadanie wypełnienie przestrzeni między komórkami naskórka korneocytami, co nadaje skórze elastyczność, gładkość, miękkość i natychmiastowe uczucie nawilżenia.

Delikatne oczyszczanie

Pierwszym etapem prawidłowej pielęgnacji skóry jest jej dokładne, a zarazem delikatne oczyszczanie, co pozwala usunąć z jej powierzchni pozostałości maści, drobnoustrojów, resztki naskórka. Czas kąpieli w ciepłej wodzie nie powinien być dłuższy niż 5-10 minut, a emulsję do kąpieli należy dodawać w ciągu ostatnich dwóch minut, co ma przeciwdziałać wypłukaniu lipidów i odwodnieniu naskórka. Preparaty emoliencyjne delikatnie wciera się w skórę natychmiast po jej lekkim osuszeniu, aby utrzymać prawidłowe nawilżenie skóry. W pielęgnacji alergicznej, wrażliwej skóry korzystne wydaje się ograniczenie użycia zwykłych mydeł do środków hipoalergicznych, o neutralnym lub niskim pH, pozbawionych substancji zapachowych tzw. syntetycznych detergentów, ze względu na to, że nie uszkadzają skóry, nie wysuszają jej ani nie drażnią. Mycie i oczyszczanie skóry powinno być związane z jak najmniejszym naruszeniem struktury i funkcji naskórka, a zwłaszcza płaszcza hydro-lipidowego.

W naskórku za utrzymanie prawidłowego nawilżenia odpowiedzialny jest NMF – naturalny czynnik nawilżający, składający się z aminokwasów, mocznika, kwasu polikarboksylowego. Lipidy, produkowane przez naskórek tworzą swoisty płaszcz ochronny, uszczelniający powierzchnie naskórka i w ten sposób chroniący NMF. Agresywne mycie wypłukuje rozpuszczalny w wodzie NMF. Na mycie składają się trzy fazy: nawilżenie, emulgowanie i spłukiwanie. Mydło obniża napięcie powierzchniowe wody i ma zdolności zemulgować zabrudzenia i tłuszcz. Stosowanie nieodpowiednich środków do mycia może nasilać suchość i podrażnienie skóry. Detergenty syntetyczne zawarte w preparatach typu syndet, określane często jako mydła bez mydła, dzielą się na anionowe, kationowe, niejonowe i amfoteryczne. Mają one najczęściej pH 5,5-7,0, są znacznie łagodniejsze i mniej drażniące dla skóry. Najdelikatniejsze są detergenty amfoteryczne np. kokamidopropylobetaina i niejonowe, np. alkilopoliglukozydy, ale mają mniejszą zdolność pienienia się. Często środki tego typu zawierają dodatkowo emolienty uzupełniające składniki lipidowe, substancje łagodzące, kwasy tłuszczowe omega-6, wyciąg z owsa o działaniu przeciwzapalnym oraz substancje przeciwświądowe np. polidokanol. Dzięki temu już substancje myjące nadają skórze gładkość i utrzymują właściwy poziom nawilżenia.

Bardzo dużym osiągnięciem w pielęgnacji skóry jest wyprodukowanie płynów micelarnych, zawierających w swoim składzie micele, czyli kuliste struktury, z których jedna część jest ma właściwości hydrofilowe – wiążące wodę a druga, wewnętrzna lipofilowa – wiążące tłuszcze. Najczęściej te kuliste formy zawieszone są w bogatych w mikroelementy wodach termalnych, doskonale usuwają makijaż nawet z bardzo wrażliwych okolic takich jak oczy.

Natłuszczanie i nawilżanie

W pielęgnacji skóry alergicznej istotne jest stosowanie preparatów natłuszczających i nawilżających czyli emolientów zarówno w aktywnych postaciach choroby, jak i w okresach bezobjawowych, przynajmniej 2-3 razy dziennie, a w przypadku skóry bardzo suchej nawet kilka razy w ciągu dnia. Ważne jest, aby pielęgnacja była stosowana w sposób ciągły, systematyczny, a emolienty w odpowiednio dużej ilości. Wskazane jest obfite smarowanie skóry, około 150-200 g na tydzień u dzieci, a u dorosłych około 500 g w przeliczeniu na całą powierzchnię skóry. Pacjenci często nie uświadamiają sobie znaczenia emolientów w redukcji objawów choroby. Regularne stosowanie emolientów umożliwia ograniczenie leczenia przeciwzapalnego, pozwala na zmniejszenie całkowitej ilości aplikowanych miejscowo kortykosteroidów, co zmniejsza ich niekorzystny wpływ na skórę. Emolienty przyczyniają się do utrzymania remisji choroby uzyskanej poprzez terapię kortykosteroidami oraz zmniejszają ryzyko wyprysku z podrażnienia u pacjentów z atopowym zapaleniem skóry

Preparaty o działaniu emolientów powinny być stosowane zawsze, również wtedy kiedy stosowana jest terapia przeciwzapalna glikokortkosteroidami czy inhibitorami kalcyneuryny. Kremy zawierające emolienty można stosować również naprzemiennie z lekami przeciwzapalnymi. Ponadto stosowanie emolientu na skórę ułatwia przenikanie leku z powierzchni skóry, co dodatkowo wzmaga efekt przeciwzapalny. Terapia skojarzona z glikokortykosteroidami i emolientami przyspiesza regenerację naskórka i umożliwia redukcję dawki stosowanych leków. Systematyczna i prawidłowa pielęgnacja skóry wrażliwej, atopowej oparta na odpowiednim oczyszczaniu i stosowaniu emolientów na skórę znacząco redukuje objawy choroby i poprawia jakość życia pacjentów z tym trudnym rodzajem skóry.