Pielęgnacja okolic oczu

Skóra wokół oczu jest cienka (ma około 0,5 mm grubości) i delikatna, a równocześnie silnie unerwiona. Ma niewiele gruczołów łojowych i bardzo cienką podściółkę tłuszczową, a w związku z tym słaby system podporowy, co predysponuje ją do utraty napięcia, jędrności i szybszego starzenia. W tym obszarze krążenie krwi oraz limfy jest słabsze, co może prowadzić do zasinień oraz obrzęków. Skóra wokół oczu to również miejsce gromadzenia się mastocytów – komórek odpowiedzialnych za powstawanie reakcji alergicznych – dlatego też jest bardziej podatna na alergie (tzw. contact dermatitis).

Dodatkowym problemem jest zmęczenie oczu wynikające z ciągłego ruchu powiek. Mięsień okrężny oka jest jednym z najruchliwszych elementów twarzy. Podczas mrugania czy mrużenia oczu praktycznie ciągle pracuje. Również to przyczynia się to do powstawania zmarszczek mimicznych, czasami określanych mianem kurzych łapek.

Problem kosmetyków do pielęgnacji okolicy oczu wynika z ich właściwości podrażniających i przesuszających, które ograniczają zastosowanie do niskich stężeń, lub terapii przerywanej. Szczególnie osoby z wrażliwą, skłonną do podrażnień skórą powinny dokładnie zapoznawać się z treścią ulotek informacyjnych dołączonych do preparatów przeznaczonych do pielęgnacji skóry wokół oczu. Należy też sprawdzać, czy kosmetyki nie zawierają kompozycji zapachowych, barwników, środków konserwujących, czy nie powodują podrażnień i czy mogą być również stosowane przez osoby noszące szkła kontaktowe.

Starzenie niejedno ma imię
Zdrowa, zadbana i młodo wyglądająca cera sprawia, że wygląda się pięknie niezależnie od wieku. Proces starzenia się skóry rozpoczyna się znacznie wcześniej niż się wydaje. Dermatolodzy rozróżniają kilka typów starzenia: związane z wiekiem, zmianami hormonalnymi, naturalną mimiką twarzy oraz fotostarzenie. Ostatnie zjawisko jest efektem nadmiernej ekspozycji na promieniowanie ultrafioletowe. Osoby, które lubią się opalać, dodają skórze kilka, a nawet kilkanaście lat. Bardzo ważnym elementem prawidłowej pielęgnacji skóry wokół oczu jest ochrona przeciwsłoneczna, nie tylko poprzez używanie kremów z wysokim wskaźnikiem SPF 50+, lecz także, aby przeciwdziałać nadmiernemu mrużeniu oczu i utrwalaniu zmarszczek mimicznych, noszenie w słoneczne dni okularów z filtrami UVB i UVA.

Starzenie kojarzy się głównie ze zmarszczkami. Jednak nie tylko one są świadectwem mijającego czasu. Dermatolodzy wyróżniają jeszcze sześć innych zmian charakterystycznych dla starzejącej się skóry: suchość, utrata jędrności (w okolicy oczu, szyi, na dekolcie i na powierzchni grzbietowej rąk i przedramion), obecność przebarwień i odbarwień, utrata naturalnego kolorytu (szarawy, matowy odcień), teleangiektazje, czyli rozszerzone naczynka krwionośne (tzw. pajączki) oraz rozszerzone pory.
Z wiekiem ubywa również włókien kolagenowych, sprężystych i elastylowych, wskutek czego napięcie skóry pogorsza się. Na jej wygląd, w szczególności w okolicach oczu, ma wpływ również temperatura – zarówno niska, jak i wysoka – zmniejsza wilgotność powietrza, co z kolei bezpośrednio negatywnie wpływa na nawodnienie skóry.

Dodatkowym czynnikiem wpływającym na pogorszenie kondycji skóry są szkodliwe substancje obecne w środowisku, szczególnie w dużych aglomeracjach miejskich, które powodują destrukcję elementów strukturalnych skóry: lipidów, białek, sacharydów, związków niskocząsteczkowych. Zabójczy dla skóry jest też dym papierosowy. Cera palacza jest nie tylko wyraźnie starsza, lecz także szara i matowa.

Demakijaż to podstawa
Podstawowym zabiegiem pielęgnacyjnym skóry wokół oczu jest prawidłowy demakijaż. Pozostałości tuszu do rzęs czy też innych kosmetyków mogą bowiem podczas snu powodować nie tylko podrażnienie spojówek, lecz także skóry wokół oczu. Oczyszczanie oka należy wykonywać bardzo dokładnie, ale na tyle delikatnie, aby nie powodować rozciągania skóry. Powinno się stosować specjalne preparaty, najlepiej hipoalergiczne, bez substancji aktywnych, które mogą podrażniać spojówki czy powieki.

Dobrze sprawdzają się płyny micelarne, które zawierają micele, czyli kuliste struktury, z których część ma właściwości hydrofilowe (wiążące wodę), a część liofilowe (wiążące tłuszcze). Najczęściej są one zawieszone w bogatych w mikroelementy wodach termalnych, dzięki czemu doskonale usuwają makijaż nawet z bardzo wrażliwych miejsc. Dermatolodzy polecają te substancje ze względu na minimalne ryzyko podrażnień – mogą być stosowane przez pacjentów ze skórą wrażliwą, podrażnioną czy chorobowo zmienioną. Płyny micelarne najczęściej nie zawierają konserwantów, barwników oraz środków zapachowych, więc mogą być stosowane do oczyszczania skóry po leczeniu dermatologicznym czy zabiegach złuszczania. Dzięki swojej budowie nie ingerują w składniki naskórka i nie naruszają jego budowy i funkcji.

Nawilżanie
Kolejnym bardzo ważnym elementem pielęgnacji skóry okolic oczu jest dobór odpowiedniego preparatu pielęgnacyjnego na dzień i na noc. Najbardziej wszechstronne zastosowanie ma krem, którego skuteczność w dużym stopniu zależy od poprawy nawilżenia i powstałej warstewki ochronnej.

Bardzo popularne są kosmetyki żelowe, szczególnie na dzień – ze względu na lekką konsystencję i dobre wchłanianie, które umożliwia wykonanie następnie makijażu. Aby utrwalić działanie żelu, zalecane jest stosowanie go na przemian z kremem. Kosmetyk należy nanosić na skórę górnej i dolnej powieki od wewnętrznej ku zewnętrznej części oka, a następnie delikatnie i nie rozciągając skóry, go wklepać.

Inną formą preparatu kosmetycznego jest serum o wysokim (minimum 11 proc.) stężeniu substancji aktywnych. Dołączona do niego ulotka powinna zawierać szczegółową informację, czy można go stosować w okolicach oczu.

O odpowiednim nawilżeniu skóry wokół oczu decyduje skład tzw. płaszcza lipidowego, czyli mieszanina różnych tłuszczów (łoju z gruczołów łojowych) i lipidów (ciała tłuszczowe, składowe błon komórkowych, komórek naskórka i przestrzeni międzykomórkowych). Jeśli ta warstwa ochronna jest szczelna, uniemożliwia parowanie wody, a tym samym jej utratę z naskórka. Niestety okolice oczu – ze względu na niewielką ilość gruczołów łojowych – są szczególnie predysponowane do przeznaskórkowej utraty wody (TEWL). W kosmetykach nawilżających należy więc szukać substancji, które mają budowę chemiczną zbliżoną do składników skóry i właściwości okluzyjne zmniejszające utratę wody poprzez wytworzenie warstwy ochronnej. Związki te mają właściwości hydrofobowe, odpychające cząsteczki wody i pozostają na powierzchni skóry w postaci jednolitego cienkiego filmu.

Substancje aktywne
W kosmetykach do pielęgnacji skóry wokół oczu zwykle wykorzystywane są tłuszcze, oleje mineralne i roślinne, a także woski i silikony. Do pierwszej grupy należą wazelina, lanolina, oleje roślinne (np. z awokado, oliwek, migdałów, pestek moreli i brzoskwiń), oleje o wysokiej zawartości nienasyconych kwasów tłuszczowych (linolowy, linolenowy, arachidowy, tzw. witamina F). Do najczęściej stosowanych olejów z tej grupy należą olej lniany, konopny, słonecznikowy, sojowy, z zarodków pszenicy i kukurydzy. Do cennych olejów roślinnych zalicza się te zawierające duże ilości kwasu gamma-linolenowego (GLA), takie jak olej z nasion wiesiołka, ogórecznika czy czarnej porzeczki.

Substancje utrzymujące wilgoć to przede wszystkim gliceryna, niestety w większych stężeniach nadaje kosmetykom kleistą konsystencję, co ogranicza jej zastosowanie do niskich stężeń. Lepsze parametry kosmetyczne ma glikol propylenowy, ale niespecjalnie nadaje się do stosowania w okolicach oczu – ze względu na dużą komponentę alergizującą. Znakomitym składnikiem o zdolnościach higroskopijnych jest natomiast kwas hialuronowy w postaci hialuronianu sodu, który wiąże wodę i ogranicza jej przeznaskórkową utratę. Wygładza bardzo płytkie i nieutrwalone zmarszczki wokół oczu poprzez zwiększenie uwodnienia naskórka. Innym istotnym substratem preparatów nawilżających jest cholesterol, który wraz z ceramidami odbudowuje naturalne składniki lipidów międzykomórkowych i poprawia czynność barierową skóry. Bardzo często w recepturach tego typu kosmetyków pojawia się masło shea otrzymywane z nasion drzewa masłowego, znane również jako masło karite lub olej z masłosza. Jest to cenny tłuszcz, w którego skład wchodzą witaminy E i F oraz substancje, które chronią skórę przed promieniami UVB. Jego budowa jest podobna do budowy warstw lipidowych naskórka, dzięki czemu ma działanie pielęgnacyjne, ale nie przetłuszcza skóry. Masło shea zaliczane jest do naturalnych filtrów promieniochronnych zabezpieczających skórę przed działaniem promieni słonecznych. Zalecane jest ono szczególnie pacjentom z cerą suchą i zniszczoną, jako środek łagodzący podrażnienia.

Innym tłuszczem chętnie wykorzystywanym w produktach do pielęgnacji skóry wokół oczu jest masło kakaowe – tłuszcz o przyjemnym zapachu kakao pozyskiwany w procesie tłoczenia z nasion kakaowca właściwego. Efektywnie natłuszcza i uelastycznia skórę, zawiera witaminy A, E, F, magnez oraz kompleks substancji pobudzających produkcję beta-endorfin. Szczególnie korzystnie działa na cerę suchą, przy stanach zapalnych i oparzeniach słonecznych. Witamina F reguluje gospodarkę wodno-tłuszczową, zapewnia odpowiednie i długotrwałe nawilżanie, folacyna stymuluje wzrost komórek skóry, witamina E chroni przed wolnymi rodnikami, zaś witamina C rozjaśnia cienie pod oczami, stymuluje syntezę kolagenu i wygładza drobne zmarszczki.

Spośród surowców z tego segmentu na szczególną uwagę zasługuje D-pantenol. Jest to prowitamina B5, czyli kwas pantotenowy, należący do grupy witamin B, które regulują cykl przemian metabolicznych komórek. Związek ten łatwo penetruje warstwę rogową skóry. Działa przeciwzapalnie, przyspiesza gojenie i łagodzi podrażnienia skóry. Aktywizuje podziały komórek naskórka, podwyższa wilgotność skóry, oraz ją uelastycznia. D-pantenol chroni przed skutkami działania promieni UV, zmniejsza rumień oraz łagodzi zaczerwienienia i podrażnienia. Stosowany w połączeniu z witaminą C rozjaśnia skórę.

W skład preparatów do pielęgnacji okolic oczu często wchodzi także alantoina. Jest to pochodna mocznika o działaniu regenerującym, która przyspiesza odnowę i gojenie uszkodzonego naskórka. Wykazuje silne właściwości łagodzące i kojące. Zmniejsza pieczenie i zaczerwienienie skóry wrażliwej na działanie szkodliwych czynników zewnętrznych. Nawilża, wygładza i zmiękcza. Preparaty z alantoiną polecane są do pielęgnacji skóry wrażliwej, skłonnej do uczuleń i podrażnień. Często zawierają również łagodzący podrażnienia wyciąg z siemienia lnianego oraz ujędrniający i działający przeciwzmarszczkowo ekstrakt z ryżu.

Rozjaśnianie i łagodzenie
Dla osób, u których pojawiają się cienie pod oczami, najlepsze są kremy o właściwościach rozjaśniających. W przypadku obrzęków pod oczami warto stosować preparaty chłodzące, bogate w składniki poprawiające krążenie oraz ułatwiające odprowadzanie zalegających w tkankach płynów. Substancjami chętnie wykorzystywanymi w recepturach tych preparatów są ekstrakty z herbaty i kawy. Obfitują one w alkaloidy purynowe oraz polifenole o silnym działaniu antyoksydacyjnym i pobudzającym mikrokrążenie. Kofeina i guarana mają działanie detoksykujące, antystresowe, przeciwzapalne i przeciwbakteryjne. Substancje pozyskiwane z kasztanowca, lipy, cyprysa, czy kokoryczki uelastyczniają naczynia krwionośne, zapobiegają ich kruchości i pękaniu oraz redukują obrzęki. Do cenionych surowców należą także ekstrakty ze świetlika, szałwii, pietruszki czy arniki, które również zapobiegają powstawaniu obrzęków, a dodatkowo wyraźnie rozjaśniają cienie pod oczami. Na szczególną uwagę zasługuje ekstrakt z bławatka – bogate źródło flawonoidów, soli mineralnych, kwasów organicznych i witaminy C. Ważnym składnikiem preparatów przeznaczonych do pielęgnacji skóry wokół oczu jest także ekstrakt z bluszczu, czarnej jagody, który w wyraźny sposób poprawia mikrokrążenie, przyspiesza metabolizm komórkowy, wygładza skórę i chroni ją przed szkodliwym działaniem czynników zewnętrznych.

Odnowa
Laboratoria badawcze i producenci farmaceutyków, kosmetyków oraz – w mniejszym stopniu – leków prześcigają się obecnie we wprowadzaniu na rynek nowych, skuteczniejszych preparatów hamujących proces starzenia. Odnowa skóry ma polegać na przywróceniu zdolności odbudowy naturalnego kolagenu, który utrzymuje jej jędrność. Przy poszukiwaniu substancji aktywnych należy jednak pamiętać, że skóra wokół oczu jest bardzo wrażliwa i nie każdy może sobie pozwolić na używanie kremów zawierających substancje aktywne czy też wyciągi z ziół i roślin.

Do często wykorzystywanych substancji należą przede wszystkim peptydy – rodzaj białek niezbędnych do budowy elementów strukturalnych skóry. Białka i peptydy pochodzenia zwierzęcego lub roślinnego (jedwabniki, organizmy morskie, owies, pszenica, soja) najczęściej stosowane są w postaci mieszanin, tak aby zwiększyć skuteczność i zakres działania. Pod wpływem stosowania peptydów i białek, struktura włókien kolagenowych staje się regularna, zwiększa się także jej odporność na uszkodzenia powstałe pod wpływem promieniowania UVA/UVB. Szybciej następuje również synteza kolagenu I, II, IV. Jednocześnie peptydy hamują aktywność enzymów odpowiedzialnych za rozpad kolagenu, przeciwdziałają degeneracji połączeń naskórka i skóry właściwej oraz stymulują produkcję lamininy, integryny oraz nowych komórek naskórka.

Zawartość kompleksu aminokwasów (SNAP 8) wskazana jest w przypadku zmarszczek mimicznych, do których należą tzw. kurze łapki. Aminokwasy spowalniają uwalnianie substancji powodujących skurcz, czyli relaksują mięśnie. Producenci wskazują też na silne właściwości przeciwzmarszczkowe takich środków, jak śluz ślimaka (zawiera kolagen i elastynę), wyciąg ze skóry ryb, fitoestrogeny (soja, dziki ryż, orzechy). Kwas glikolowy i AHA stosowane w bardzo niskich stężeniach mają działanie nawilżające i poprawiają kondycję skóry. Retinol (czyli witamina A w czystej postaci) poprawia struktury kolagenu, sprzyja powstawaniu nowych włókien, przyczynia się do zwiększenia aktywności fibroblastów i poprawy dojrzewania żywych komórek naskórka – keratynocytów – co zostało udowodnione w badaniach in vivo.

Także witamina C w stężeniu do 20 proc. wykazuje zdolności do pobudzania skóry do odnowy. Wykazano, że stosowana miejscowo skuteczniej neutralizuje szkodliwe wolne rodniki niż przy zastosowaniu doustnym.

Zabiegi w gabinecie
Nowe perspektywy pielęgnacji skóry wokół oczu dają zabiegi z zakresu dermatologii estetycznej. Do zabiegów, które można stosować na okolicę oczu, należą: pilingi z alfa-hydroksykwasów, nastrzykiwania kwasem hialuronowym (tzw. mezoterapia) czy botoks.
Do najmniej inwazyjnych kuracji odmładzających i poprawiających kondycję skóry wokół oczu zalicza się niewątpliwie pilingi z retinoidami. Retinoidy to najważniejsze substancje w dermatologicznej kuracji odmładzającej. Ich niesamowite właściwości przeciwstarzeniowe wykorzystywane są w wielu zabiegach. Rezultaty widać już po pierwszym zastosowaniu. Skóra staje się jasna, gładka, napięta i pobudzona do odnowy. Stosuje się pilingi na bazie alfa-hydroksykwasów (np. migdałowy, glikolowy). Kwas ferulowy i floretyna to największe odkrycia medycyny przeciwstarzeniowej ostatnich lat. Zawierający je piling łączy nowoczesną technologię nanosomów (małych nośników lizosomalnych transportujących substancje aktywne przez barierę naskórkową) z silnie działającymi związkami antyoksydacyjnymi i przeciwstarzeniowymi. Zwiększenie przenikania silnych antyoksydantów w najbardziej selektywny sposób pozwala na redukcję wolnych rodników, która przyspiesza proces starzenia. Stopniowe i długotrwałe wydzielanie substancji aktywnych z nanosomów wydłuża efekt zabiegu. Piling ma działanie przeciwstarzeniowe, rozjaśnia przebarwienia, poprawia koloryt skóry, zmniejsza pory oraz naprawia barierę naskórkową.

Zastrzyki toksyny botulinowej i mezoterapia kwasem hialuronowym umożliwiają wygładzenie i poprawę napięcia skóry wokół oczu. Zabiegi te zastosowane łącznie mogą cofnąć biologiczny zegar nawet o kilkanaście lat. Toksyna botulinowa typu A jest preparatem, który powoduje czasowe rozluźnienie mięśni odpowiedzialnych za powstawanie zmarszczek mimicznych, takich jak np. kurze łapki. Jej działanie polega na trwałym połączeniu z płytką nerwowo-mięśniową, które uniemożliwia skurcz mięśnia. Do powrotu przekazywania impulsów dochodzi stopniowo wraz z tworzeniem się nowych zakończeń nerwowo-mięśniowych. Efekt zmniejszonej ruchomości obszarów poddanych działaniu toksyny botulinowej uwidacznia się w ciągu 2-14 dni po zabiegu. Rezultaty utrzymują się przez około cztery miesiące. Głównymi przeciwwskazaniami są: ciąża, karmienie piersią, nadwrażliwość na składniki preparatu, schorzenia neuromotoryczne, schorzenia zapalne skóry (zwłaszcza ropne), leczenie antybiotykami aminoglikozydowymi lub lekami rozkurczowymi. Możliwe powikłania są minimalne, w pełni odwracalne i należą do nich: obrzęk, zaczerwienienie, siniak w miejscu iniekcji, asymetria w obrębie twarzy, opadnięcie powieki, obniżona linia brwi, brwi spiczaste, obrzęk powieki, łzawienie oczu.
Do mezoterapii powieki dolnej służy kwas hialuronowy. Jest on polisacharydem – naturalną substancją, która wypełnia przestrzeń międzykomórkową naskórka. Zatrzymuje w nim wodę i sprawia, że skóra staje się jędrna i elastyczna. W organizmie młodego człowieka kwasu hialuronowego jest pod dostatkiem, dlatego jego skóra jest tak sprężysta. Z wiekiem ilość kwasu w organizmie maleje, skóra traci więc swoją elastyczność. Skutkiem tego procesu jest powstawanie zmarszczek. Dzięki mezoterapii skóra zyskuje gęstszą strukturę, staje się lepiej odżywiona, nawilżona i gładsza oraz bardziej odporna na urazy mechaniczne. Wielokrotnie powtarzany zabieg z kwasem hialuronowym jest całkowicie bezpieczny i nie powoduje żadnych powikłań.