Niedobory potasu i magnezu

Potas i magnez to makroelementy, które biorą udział w wielu procesach zachodzących w organizmie. Ich niedobór może skutkować poważnymi konsekwencjami zdrowotnymi, dlatego należy dbać o utrzymanie prawidłowego stężenia tych pierwiastków.

W organizmie człowieka występuje około 60 pierwiastków w postaci wielu różnych związków chemicznych, zarówno nieorganicznych, jak i organicznych. Stanowią one około 4 proc. masy ciała dorosłego człowieka.

Biorąc pod uwagę zawartość w ustroju oraz wysokość dziennego zapotrzebowania, składniki mineralne dzieli się na dwie zasadnicze grupy: makroelementy i mikroelementy. Zawartość makroelementów w organizmie człowieka jest większa niż 0,01 proc., a zapotrzebowanie dzienne przekracza 100 mg/osobę. Do tej grupy zaliczamy: wapń, fosfor, magnez, potas, sód, chlor i siarkę. Mikroelementy, zwane też pierwiastkami śladowymi, występują w organizmie w ilości mniejszej niż 0,01 proc., przy zapotrzebowaniu poniżej 100 mg/osobę/dzień.
Do tej grupy należą m.in.: żelazo, cynk, miedź, mangan, fluor, jod, selen, chrom.

Rola potasu

Potas jest najważniejszym kationem wewnątrzkomórkowym i jednym z najważniejszych elektrolitów. W naszym organizmie, który składa się w znacznym stopniu z wody, znajduje się niemal wszędzie: we krwi, w komórkach, w chłonce, w przestrzeni międzykomórkowej. Powoduje zwiększenie przepuszczalności błon komórkowych, przeciwdziała pęcznieniu komórek. Warunkuje prawidłowe funkcjonowanie układu nerwowego i mięśni. Razem z sodem i chlorkami stanowi najważniejszą część składową płynów pozakomórkowych. Ma wpływ na gospodarkę wodną i kwasowo-zasadową organizmu, bierze udział w utrzymaniu ciśnienia osmotycznego.

Potas jest elektrolitem, który dostarcza komórkom substancji odżywczych, jednocześnie zabierając zbędne produkty przemiany materii. Ponadto pierwiastek ten bierze udział w spalaniu białek i węglowodanów oraz pobudza wydzielanie insuliny. Pozwala prawidłowo funkcjonować układowi nerwowemu, mięśniom, pomaga w dotlenieniu mózgu. Potas, poprzez wpływ na dotlenienie mózgu, poprawia koncentrację i funkcje poznawcze. Jednak główną funkcją tego makroelementu jest kontrolowanie pracy nerek, ciśnienia krwi i regulowanie gospodarki wodnej.

Odpowiednie stężenie

Młodzież, dorosłe kobiety oraz mężczyźni powinni dostarczać organizmowi około 4700 mg potasu dziennie.

Stężenie pierwiastka we krwi wynosi 3,5-5,5 mmol/l. W płynie wewnątrzkomórkowym znajduje się około 95 proc. całkowitej ilości potasu w organizmie, a jego stężenie wynosi tam 150 mmol/l.

Utrzymywanie prawidłowego stężenia potasu jest bardzo ważnym aspektem, ponieważ zarówno jego niedobór, jak i nadmiar może wywołać groźne konsekwencje zdrowotne.

Leki, które mogą powodować hiperkaliemię to inhibitory konwertazy angiotensyny i diuretyki oszczędzające potas. Ciężka postać hiperkaliemii charakteryzuje się zaburzeniami pracy serca, które mogą powodować migotanie komór, z zatrzymaniem akcji serca włącznie.

Z kolei przyczynami hipokaliemii mogą być: niedostateczna podaż w pożywieniu, zdiagnozowana niewydolność nerek oraz diureza osmotyczna w trakcie trwania cukrzycy.
Do niedoboru potasu może dojść u pacjentów z chorobami sercowo-naczyniowymi, którzy stosują środki moczopędne oraz leki nasercowe. Niedobór potasu jest także obserwowany przy intensywnych wymiotach lub biegunkach, stosowaniu środków przeczyszczających, przy zatruciach pokarmowych i w przewlekłych chorobach jelit. Inne przyczyny hipokaliemii to śpiączka cukrzycowa, zasadowica metaboliczna, terapia sterydowa oraz zespół Cushinga.

Objawami niedoboru potasu mogą być: opuchnięte kończyny, nadciśnienie, nieregularne bicie serca, skurcze mięśni nóg (zwłaszcza po wysiłku), zmęczenie, osłabienie, podenerwowanie, objawy depresyjne, zmniejszenie perystaltyki jelit oraz brak łaknienia. W skrajnych przypadkach może dojść do porażennej niedrożności jelit, porażenia mięśni oddechowych, niewydolności oddechowej, tachyarytmii lub zatrzymania akcji serca.

Leczenie hipokaliemii

Terapia hipokaliemii polega na podawaniu preparatów zawierających jony potasu w postaci doustnej – przy łagodnych zaburzeniach elektrolitowych, lub w postaci wlewów dożylnych – przy zaburzeniach ciężkich albo przy współistniejących zaburzeniach wchłaniania.

Dodatkowa suplementacja jest szczególnie przydatna osobom chorym na cukrzycę. Związki potasu poprawiają bowiem wrażliwość komórek na insulinę. Doustne preparaty najlepiej podawać wraz z posiłkiem lub po nim, popijając dużą ilością wody. Największą biodostępność wykazują postacie chelatowane potasu, ale także sole organiczne pod postacią glukonianów i cytrynianów.

Rola magnezu

Magnez jest obok potasu drugim najważniejszym kationem wewnątrzkomórkowym. Jony magnezu są niezbędne do prawidłowej czynności skurczowej mięśnia sercowego oraz do regulacji czynności bioelektrycznej serca. Powodują one zmniejszenie przewodnictwa i pobudliwości. Magnez wykazuje działanie ochronne na mięsień sercowy, ponieważ przeciwdziała jego niedotlenieniu. Jednocześnie wykazuje działanie ochronne wobec ściany naczyń krwionośnych, przeciwstawiając się nadmiarowi wapnia i zmianom tkanki łącznej, jak również wywierając bezpośrednie działanie przeciwskurczowe. Magnez odgrywa rolę fizjologicznego czynnika przeciwzakrzepowego, co związane jest z jego stabilizującym działaniem na płytki krwi.

Ponadto bierze udział w licznych przemianach metabolicznych w organizmie, jak synteza i wykorzystanie związków wysokoenergetycznych (ATP, GTP). Jest niezbędny do prawidłowej pracy około 300 enzymów przemiany węglowodanowej, białkowej, tłuszczowej, związków nukleinowych oraz reakcji oksydoredukcyjnych. Jest więc głównym stabilizatorem komórkowym i wewnątrzkomórkowym oraz bierze udział we wszystkich podstawowych czynnościach fizjologicznych.

Magnez wykazuje działanie neurotropowe, dzięki czemu ma właściwości uspokajające, zaś jego niedobór powoduje nadpobudliwość nerwowo-mięśniową. Wywiera depresyjne działanie na autonomiczny układ nerwowy. Zmniejsza także pobudliwość włókien mięśniowych poprzecznie prążkowanych. Usprawnia fagocytozę i wytwarzanie limfocytów, co prowadzi do złagodzenia procesu zapalnego.

Pierwiastek ten bierze udział w rozwoju i mineralizacji kości, a jego niedobór powoduje szybsze starzenie się tkanki kostnej. Jest również niezbędny do syntezy niektórych hormonów, np. insuliny.
Magnez uczestniczy w licznych procesach obronnych ustroju. Przeciwdziała stresowi, niedotlenieniu, uczuleniom i stanom zapalnym oraz pobudza fagocytozę i aktywuje układ dopełniacza.
Zapotrzebowanie dorosłego człowieka na magnez wynosi 300 do 400 mg na dobę. Stężenie magnezu w organizmie regulowane jest przez parathormon, kalcytoninę i jony wapnia.

Przyczyny i objawy niedoboru

Niedobór magnezu może być spowodowany niedostatecznym wchłanianiem z przewodu pokarmowego w następstwie nieodpowiedniej diety. Wchłanianie magnezu jest zmniejszane przez fosforany, duże dawki wapnia, nadmiar lipidów. Może również wystąpić u osób uzależnionych od alkoholu, być następstwem chorób nerek lub częstych biegunek.

Przyczyną niedoboru pierwiastka może być także jego zwiększone wydalanie z moczem, będące efektem stosowania leków moczopędnych, nadużywania alkoholu i nadmiernego spożycia płynów. Niedobór magnezu towarzyszy takim chorobom, jak: przewlekłe zapalenie nerek, nadczynność tarczycy i przytarczyc, zespół pierwotnego i wtórnego hiperaldosteronizmu oraz przedawkowanie witaminy D.

Najbardziej zagrożone i najwcześniej dające objawy niedoborów magnezu są układy: sercowo-naczyniowy oraz nerwowo-mięśniowy. Podobnie jest z objawami dotyczącymi układu pokarmowego i kostno-szkieletowego.

Symptomem świadczącym o niedoborze magnezu jest niemiarowe bicie serca, migotanie przedsionków oraz wystąpienie bólu dławicowego. Przewlekły niedobór magnezu może stać się przyczyną skurczu i przebudowy ścian dużych naczyń krwionośnych i tym samym wpływać na rozwój nadciśnienia tętniczego.

W obrębie układu nerwowo-mięśniowego niedobory magnezu objawiają się skurczami mięśni, występującymi zarówno w spoczynku, jak i podczas wysiłku. Poza skurczami mięśni mogą występować także ich drżenia, a w skrajnych przypadkach mogą wystąpić napady drgawkowe.

Obserwuje się także apatię, osłabienie, zawroty głowy, zwiększoną podatność na stres oraz zmniejszoną odporność na zakażenia.

Objawami niedoboru magnezu są również nadpobudliwość oraz trudności z koncentracją uwagi i zasypianiem. W stanach dużego niedoboru może dochodzić do napadów nerwicowych z omdleniem, zaburzeń snu, depresji, częstoskurczu, a nawet zatrzymania akcji serca.
Suplementacja w hipomagnezemii

Leczenie hipomagnezemii obejmuje suplementację preparatami magnezu po wcześniejszym wyrównaniu gospodarki wapniowej i potasowej. Do najlepiej przyswajalnych postaci magnezu zalicza się cytryniany, mleczany i bursztyniany. Najgorszym stopniem biodostępności charakteryzują się natomiast tlenki, chlorki i wodorotlenki.

Witamina B6 zwiększa wchłanianie magnezu z przewodu pokarmowego o 20-40 proc., umożliwia czynny transport magnezu i wydłuża czas jego przebywania w organizmie, zwiększa też stężenie magnezu w erytrocytach. Synergistyczne działanie obu składników ułatwia leczenie umiarkowanych niedoborów magnezu.

W przypadku ciężkich postaci niedoboru możliwe jest zastosowanie dożylnego wlewu siarczanu magnezu.

4.5/5 - (273 votes)

POLECANE DLA CIEBIE

START TYPING AND PRESS ENTER TO SEARCH