Mięta

Mięta jest uważana za jedno z bezpieczniejszych ziół, można ją podawać już czterolatkom. Jednak większe ilości olejku miętowego czy mentolu wykazują po podaniu doustnym działanie toksyczne.

W prawie każdej domowej apteczce znajduje się mięta. Roślinę tę wykorzystywali już starożytni Egipcjanie. Od tego czasu ciągle towarzyszy ludzkości.

Jej nazwa wywodzi się od imienia greckiej nimfy Mintho. Była ona jedną z kochanek Hadesa, władcy podziemi, i została zabita przez jego zazdrosną żonę. Z ciała tej nimfy bogowie stworzyli znaną nam dziś roślinę – miętę. Rzymianie twierdzili, że jej orzeźwiający aromat pobudza myślenie i dlatego czasami nosili wianki z jej liści. Sądzili też, że łagodzi napady migreny. W średniowieczu mięta była wymieniana w dziełach Awicenny. W przeszłości, obok działań leczniczych, przypisywano jej również właściwości magiczne: jej napary miały ponoć odganiać złe myśli, a włożona do łóżka miała zagwarantować wierność małżeńską.

Odmiany mięty
Mięta, a w zasadzie rośliny z tego rodzaju, występuje głównie w strefie umiarkowanej półkuli północnej, ale znana jest również w innych regionach świata, na przykład w Australii. W chwili obecnej znamy około 40 gatunków mięt oraz wiele mieszańców międzygatunkowych. W naszym regionie za gatunek leczniczy uważa się miętę pieprzową – Mentha piperita (L.) Hudson. Jest to mieszaniec powstały w Anglii z połączenia dwóch gatunków mięt: wodnej (M. aquatica) i zielonej (M. spicata).

Po raz pierwszy miętę pieprzową opisano na początku XVIII wieku. W 1721 roku została dodana do Farmakopei Londyńskiej. Mimo że jako mieszaniec może być ona rozmnażana jedynie wegetatywnie, roślina ta stała się popularnym gatunkiem leczniczym na terenie całej Europy. W pozostałych rejonach świata z powodzeniem wykorzystuje się również inne gatunki mięt. Na przykład w Azji popularna jest mięta japońska (Mentha arvensis ver. piperascens) gatunek o największej zawartości mentolu w olejku. Niektóre odmiany, na przykład mięta zielona (ang. spearmint), znalazły zastosowanie jako przyprawa do potraw lub aromat alkoholi i gum do żucia. Wyciągi z mięty stosuje się także w przemyśle kosmetycznym jako dodatek do szamponów czy perfum.

Liście mięty
Z mięty pieprzowej uzyskuje się kilka surowców leczniczych: liście (Folium Menthae piperitae), olejek (Oleum Menthe piperitae) i mentol (Mentholum).

Lecznicze właściwości liści mięty wykorzystywane są najczęściej w łagodzeniu dolegliwości ze strony przewodu pokarmowego. Dzieje się tak, ponieważ zawarte w tym surowcu substancje wzmagają trawienie i czynność wydzielniczą żołądka, zwiększając wydzielanie żółci. Stwierdzono również, że liście mięty mają właściwości przeciwbakteryjne, a także działanie rozkurczowe na mięśnie gładkie przewodu pokarmowego. Dzięki temu dochodzi do polepszenia perystaltyki przewodu pokarmowego i poprawy pasażu jelitowego. Z tych właśnie powodów liście mięty są stosowane w postaci herbatek w przypadku bólu brzucha, utraty łaknienia, nieżytów przewodu pokarmowego oraz w nieprawidłowej fermentacji i kolkach jelitowych. Podobne działanie wykazują alkoholowe wyciągi z tego surowca. Mięta wykazuje też słabe działanie uspokajające i może nieznacznie obniżać ciśnienie krwi. Te właściwości nie są jednak powszechnie wykorzystywane w lecznictwie.

Olejek miętowy
Oprócz liści z mięty pozyskuje się także inny ważny dla lecznictwa surowiec – olejek miętowy. Ma on podobne, choć znacznie silniejsze działanie niż wyciągi z liści. W jego przypadku na pierwszy plan wysuwają się właściwości odkażające, przeciwskurczowe i uspokajające. Ze względu na charakterystyczne dla wszystkich olejków eterycznych działanie drażniące, jest on stosowany głównie zewnętrznie w rozcieńczonych postaciach, na przykład aerozolu.

Doustnie podaje się go jako składnik preparatów złożonych stosowanych w leczeniu niektórych chorób wątroby i woreczka żółciowego. Ostatnio dowiedziono, że jest on także pomocny w łagodzeniu objawów zespołu jelita drażliwego. Olejek stosowany zewnętrznie jest skutecznym środkiem bakteriobójczym oddziałującym na wiele szczepów bakterii, w tym również antybiotykoopornych. Ze względu na te właściwości stosuje się go często w infekcjach gardła jako składnik płukanek czy tabletek do ssania.

W przypadku chorób górnych dróg oddechowych jest on wykorzystywany do inhalacji. Rozcieńczony olejek działa również przeciwbólowo i chłodząco na skórę oraz błony śluzowe. Dzięki temu jest on wykorzystywany w leczeniu dermatoz, którym towarzyszy świąd. Olejek mięty pieprzowej znalazł także zastosowanie w aromaterapii.

Mentol
Najważniejszym składnikiem olejku miętowego jest mentol. Jego zawartość w mięcie pieprzowej wynosi około 50 proc., a w mięcie japońskiej dochodzi do 80 proc. Działanie mentolu nie jest identyczne jak olejku miętowego. Nie wykazuje on właściwości żółciotwórczych i przeciwskurczowych, jakie obserwuje się po wewnętrznym podaniu olejku. Mentol stosowany zewnętrznie ma silne działanie antyseptyczne i przeciwświądowe. Wywołuje uczucie chłodu, zmniejsza ból i stan zapalny. Dzięki temu często jest stosowany jako dodatek do maści oraz pudrów o działaniu przeciwbólowym i przeciwświądowym.

Działania toksyczne
Mięta jest uważana za jedno z bezpieczniejszych ziół, można ją podawać już czterolatkom. Należy jednak pamiętać, że większe ilości olejku miętowego czy mentolu wykazują po podaniu doustnym działanie toksyczne. W obrazie zatrucia obserwuje się bóle brzucha, wymioty, a przy większych dawkach zaburzenia równowagi i senność. Mięta może także wywoływać alergie. Odnotowano śmiertelne przypadki u małych dzieci po podaniu im olejku miętowego i mentolu, które wywoływały silne skurcze krtani i oskrzeli. Tak ostre reakcje są jednak wyjątkowo rzadkie.

#Skład
Głównym składnikiem czynnym mięty jest olejek eteryczny, którego zawartość w surowcu wynosi od 1,2 proc. do 3,5 proc. Farmakopealny olejek FP VI powinien zawierać nie mniej niż 30 proc. i nie więcej niż 55 proc. mentolu. Oprócz tego w olejku znajdują się estry mentolu, głównie walerianian mentolu (5 proc.). Stwierdza się obecność mentonu (20 proc.) oraz małe ilości takich terpenów, jak felandren, pinen i cyneol. Liście mięty zawierają substancje czynne, takie jak: garbniki (6-12 proc.), flawonoidy (luteolina, apigenina, rutyna i hesperydyna), gorycze i fenolokwasy.