Kolka żółciowa

Atak kolki żółciowej często jest spowodowany spożyciem obfitych, tłustych posiłków i alkoholu. Niekiedy czynnikiem wyzwalającym kolkę mogą być również silne stany emocjonalne, np. nagła irytacja.

Wzrost napięcia ścian przewodu pokarmowego, dróg żółciowych lub moczowych może być przyczyną ostrych bólów w obrębie brzucha. W przypadku zamknięcia lub zatkania światła tych przewodów bóle najczęściej mają charakter kolki i nie są ściśle umiejscowione.

Przyczyny kolki żółciowej
Terminem kolki żółciowej (wątrobowej) określa się ból trzewny związany z chorobami „układu” żółciowego. Mechanizm powstawania bólu nie jest do końca poznany. Jako przyczynę najczęściej podaje się skurcz mięśni pęcherzyka żółciowego lub zwieracza Oddiego.

Kolka żółciowa najczęściej związana jest ze wzrostem ciśnienia w drogach żółciowych powstałym wskutek zaburzenia odpływu żółci. Istotną rolę może odgrywać mechaniczne rozciąganie pęcherzyka i dróg żółciowych w przypadku zablokowania odpływu żółci. Ten rodzaj kolki jest objawem klinicznym kamicy pęcherzyka żółciowego. Dotyczy ona ok. 18 proc. kobiet i 8 proc. mężczyzn w Polsce.

Inną przyczyną kolki żółciowej może być niedokrwienie związane ze skurczem mięśni czy nadwrażliwość układu żółciowego (i dwunastnicy) na normalne bodźce.

Ból kolkowy
Atak kolki towarzyszy przemieszczaniu się kamienia żółciowego z pęcherzyka żółciowego do przewodu pęcherzykowego lub z przewodu żółciowego wspólnego do dwunastnicy. Ból związany jest ze skurczem mięśniówki pęcherzyka w odpowiedzi na zatkanie przewodu żółciowego przez złóg. Jeżeli kolka nie ustępuje po kilku godzinach i pojawią się dodatkowe objawy (bolesność uciskowa w prawym podżebrzu i gorączka), może to świadczyć o ostrym zapaleniu pęcherzyka żółciowego lub o innych powikłaniach, np. ostrym zapaleniu dróg żółciowych czy trzustki.

Ból kolkowy zlokalizowany jest z reguły pod prawym łukiem żebrowym z promieniowaniem ku prawej łopatce lub plecom. Rzadko zdarza się umiejscowienie bólu w lewym podżebrzu czy w okolicy przedsercowej, ale jeśli to nastąpi, może on imitować dolegliwości kardiologiczne, np. zawał mięśnia sercowego.

Napad bólu bardzo często jest spowodowany spożyciem pokarmów, które powodują odruchowy skurcz ścian pęcherzyka żółciowego i wzmożony wypływ żółci. Należy się zatem wystrzegać zbyt obfitych posiłków bogatych w tłuszcze i popijanych alkoholem. Nie zawsze jednak ból ma związek z jedzeniem. Czynnikiem wyzwalającym kolkę mogą być również silne stany emocjonalne, np. nagła irytacja.

Ataki kolki występują z trudną do przewidzenia częstotliwością. Mogą je dzielić dni, miesiące, a nawet lata. Ataki kolki żółciowej mogą występować o różnych porach dnia i nocy. Kolka zaczyna się nagle, stopniowo narasta. Niekiedy osiąga szczytowe natężenie w ciągu kilkunastu minut, a innym razem po kilku godzinach. Ból jest ciągły, trwa od 30 minut do 1-2 godzin. Ustępuje stopniowo lub nagle. Po ataku może się utrzymywać niewielka bolesność przez około 24 godziny.

Objawy towarzyszące
Kolce żółciowej często towarzyszą nudności i wymioty. Chory jest niespokojny i bezskutecznie próbuje znaleźć pozycję, która przyniesie mu ulgę. Przy zaburzeniach w odpływie żółci dolegliwościom bólowym może towarzyszyć żółtaczka.

W kolce żółciowej w przebiegu chorób pęcherzyka żółciowego nie ma odchyleń od normy w badaniach laboratoryjnych. Natomiast jeśli przyczyną kolki jest patologia dróg żółciowych lub zwieracza Oddiego, to w części przypadków można zauważyć podwyższenie poziomu bilirubiny, transaminaz, fosfatazy alkalicznej oraz GGTP (gammaglutamylotranspeptydazy).

Kolka żółciowa a inne bóle w jamie brzusznej
Niezależnie od przyczyny wystąpienia kolki żółciowej jej obraz kliniczny jest taki sam. Ważne jest rozpoznanie i odróżnienie jej od innych ostrych bólów zlokalizowanych w jamie brzusznej. Charakterystyczne dla kolki żółciowej jest stałe natężenie bólu. Odróżnia ją to od kolki nerkowej i od kolki w przebiegu mechanicznej niedrożności jelit, w których intensywność bólu zmienia się – narasta i opada, a także od bólu występującego w przypadku zapalenia wyrostka robaczkowego, w ostrym zapaleniu trzustki czy w zapaleniu uchyłków okrężnicy, w których ból narasta stopniowo.

Zapobieganie
Występowaniu kolki żółciowej można zapobiegać utrzymując dietę niskotłuszczową. Całkowita ilość tłuszczów w diecie nie powinna przekraczać 50 g na 24 h. W przypadku ostrych ataków kolki zalecane jest unieruchomienie chorego i podawanie środków rozkurczowych i przeciwbólowych. W przypadkach przebiegających bez gorączki i bez powiększenia pęcherzyka żółciowego można stosować ciepłe okłady na prawe podżebrze. Natomiast w leczeniu przewlekłym zalecane jest stosowanie środków żółciopędnych, a także podawanie dużej ilości płynów, aby żółć nie uległa zagęszczeniu.

Bibliografia u autorki.