glikokortykosteroidy miejscowe

Glikokortykosteroidy miejscowe


Zastosowanie w 1952 roku hydrokortyzonu w leczeniu atopowego zapalenia skóry było przełomem w lecznictwie dermatologicznym. Skuteczność glikokortykosteroidu miejscowego zależy od siły działania preparatu, właściwego rozpoznania klinicznego i sposobu aplikacji.

Glikokortykosteroidy miejscowe (mGKS) wykazują działanie przeciwzapalne, przeciwproliferacyjne, przeciwwysiękowe i immunoproliferacyjne. Należą obecnie do podstawowych leków dermatologicznych, szeroko stosowanych w leczeniu atopowego zapalenia skóry, neurodermitu, wyprysku kontaktowego, wyprysku potnicowego, liszaja płaskiego, łojotokowego zapalenia skóry, chorób pęcherzowych, ziarniniaka obrączkowatego, sarkoidozy, łysienia plackowatego, erytrodermii, fotodermatoz i skórnej postaci tocznia rumieniowatego (SLE).

Działanie mGKS
Efekt przeciwzapalny mGKS wynika z ich wpływu na syntezę kilku białek, m.in. lipokortyny-1 – działającej hamująco na aktywność fosfolipazy A2, a w konsekwencji na syntezę mediatorów zapalenia – a także wazokortyny. Poprzez wpływ na czynniki transkrypcyjne (NF-kb i AP-1) mGKS hamują syntezę cytokin prozapalnych (IL-1, IL-3, IL-4, IL-5, IL-6, IL-8, TNF-α, GM-CSF). Ponadto mają zdolność do hamowania migracji makrofagów, proliferacji limfocytów T, zmniejszania degranulacji eozynofilów. Poprzez blokowanie syntezy cytokin (GM-CSF, TNF-α, IL-12) zaburzają funkcję komórek Langerhansa i hamują komórkową odpowiedź immunologiczną.

Skuteczność mGKS zależy od siły działania preparatu, właściwego rozpoznania klinicznego i sposobu aplikacji. Podstawą leczenia mGKS jest aplikacja preparatu po ustaleniu rozpoznania. Penetracja mGKS do skóry jest lepsza, jeśli stosuje się je w postaci maści lub żelu. Najłatwiej leki te wchłaniają się z powierzchni błon śluzowych, okolic krocza, fałdów skórnych i powiek.

Objawy niepożądane
Stosowanie mGKS wiąże się z występowaniem miejscowych i ogólnych objawów niepożądanych. Do tych pierwszych zalicza się przede wszystkim: ścieńczenie skóry (w wyniku zmniejszenia liczby podziałów komórkowych, zahamowania syntezy kolagenu i substancji podstawowej tkanki łącznej, a także degradacji włókien kolagenowych), zapalenie okołoustne, rozstępy, trądzik posteroidowy, przebarwienia i odbarwienia skóry (poprzez hamujący wpływ na melanocyty i skurcz naczyń), nadmierne owłosienie, teleangiektazje, utrwalony rumień (w wyniku trwałego rozszerzenia powierzchownych naczyń krwionośnych), ziarniniak pieluszkowy, nasilenie objawów trądziku pospolitego, zapalenie mieszków włosowych, upośledzone gojenie się ran i owrzodzeń, nadkażenia skóry (bakteryjne, wirusowe, grzybicze, pasożytnicze) oraz nadciśnienie śródgałkowe, jaskrę i zaćmę. Granica skórno-naskórkowa ulega wygładzeniu. W skórze właściwej dochodzi do zahamowania syntezy kolagenu i substancji podstawowych tkanki łącznej oraz degradacji włókien kolagenowych. Trwałemu rozszerzeniu powierzchownych naczyń skóry towarzyszą zmiany grudkowo-krostkowe, które w obrębie twarzy przyjmują charakterystyczny obraz kliniczny zwany trądzikiem różowatym posteroidowym.

Ogólnoustrojowe działania niepożądane po aplikacji mGKS występują rzadko. Opisano przypadki zahamowania osi podwzgórze-przysadka-nadnercza, wzrostu ciśnienia tętniczego oraz wewnątrzczaszkowego, osteoporozę i chorobę wrzodową.

Bezpieczne stosowanie
W celu zwiększenia bezpieczeństwa leczenia obecnie preferuje się tzw. terapię przerywaną polegającą na naprzemiennym stosowaniu (co drugi dzień) GKS z substancjami obojętnymi (emolientami). Skuteczność stosowania mGKS raz dziennie i dwa razy dziennie jest porównywalna. Przy czym podanie mniejszej dawki zapewnia większe bezpieczeństwo terapii m.in. dzięki redukcji kumulacyjnej dawki stosowanego preparatu.

W praktyce klinicznej często obserwuje się nasilony nawrót choroby przy próbie odstawienia mGKS. W celu uniknięcia tego zjawiska zaleca się stopniowe odstawianie mGKS, stosując leki o coraz mniejszej sile działania.
GKS u dzieci i kobiet w ciąży

Stosowanie mGKS u dzieci wymaga szczególnej ostrożności. Ze względu na cienki, nie w pełni wykształcony naskórek oraz większą powierzchnię wchłaniania leku przez skórę zaleca się stosowanie mGKS w formie zawiesin lub kremów tylko raz dziennie. Maksymalny czas stosowania mGKS u niemowląt nie powinien przekraczać 4-5 dni. Preferowana jest metoda przerywana bądź rotacyjna, np. przez 2-3 dni w tygodniu aplikacja mGKS, a w pozostałe dni – emolientów.

Podczas ciąży należy rozważyć korzyści i ewentualne ryzyko związane ze stosowaniem mGKS. W I trymestrze ciąży nie należy stosować tych leków.

Zasady bezpiecznej terapii
Terapię mGKS możemy rozpocząć dopiero po ustaleniu prawidłowej diagnozy. Na początku wskazane jest podawanie leków o najsłabszym działaniu (grupa I/II). Zalecane jest też stosowanie terapii przerywanej – przez 2-3 dni mGKS, a przez kolejne 2-3 dni emolienty. U dzieci leki te należy stosować tylko raz dziennie.


#Podział mGKS
W zależności od siły działania mGKS podzielono na cztery grupy (klasyfikacja europejska):
• grupa I (słabe), np. hydrokortyzon
• grupa II (średnia siła działania), np. piwalat flumetasonu
• grupa III (silne), np. pirośluzan mometazonu, dipropionian betametazonu
• grupa IV (bardzo silne), np. propionian klobetazolu


#Kamienie milowe w terapii dermatologicznej
1952 – mGKS
1970 – PUVA, retinoidy
1980 – CyA (cyklosporyna)
2000 –  mIK (miejscowe inhibitory kalcyneuryny: takrolimus, pimekrolimus)

5/5 - (94 votes)

Leave a Comment

POLECANE DLA CIEBIE

START TYPING AND PRESS ENTER TO SEARCH