David Chalmers – Nauki ścisłe nie wystarczą

Dlaczego nauka nie wyjaśnia odpowiednio relacji pomiędzy umysłem a ciałem? Czy możliwe jest istnienie zombie i dlaczego świadomość stanowi tak trudny problem? To tylko niektóre zagadnienia, które porusza David Chalmers.

Specjalizuje się w filozofii umysłu. Mimo stosunkowo młodego wieku (urodził się 20 kwietnia 1966 roku), ten australijski
filozof jest obecnie jednym z największych autorytetów w dziedzinie nauk kognitywnych i świadomości.

Poszukiwanie odpowiedzi
Co ciekawe, Chalmers zwrócił się w stronę filozofii stosunkowo późno. Swoją drogę naukową rozpoczął od uzyskania dyplomu licencjackiego z matematyki i nauk komputerowych. Dopiero w trakcie studiów wyższego stopnia zainteresował się problematyką świadomości, a w 1993 roku zdobył tytuł doktora filozofii. Światowy rozgłos zyskał błyskotliwie, debiutując w 1994 roku podczas konferencji Toward a Science of Consciousness. Rozwijając dziedzinę filozofii umysłu, kilka lat później został profesorem i dyrektorem Centrum dla Studiów Świadomości.

Chalmers zasłynął m.in. dzięki podziałowi zagadnień świadomości na łatwe i trudne. Jako trudny problem określił pochodzenie odczucia świadomości i stanów świadomych, czyli inaczej znalezienie odpowiedzi na pytanie: „Czemu czujemy się świadomi?”. W odróżnieniu od łatwych problemów – takich jak rozróżnianie stanów świadomych i nieświadomych czy wyjaśnianie mechanizmów stojących za skupianiem uwagi i przetwarzaniem informacji – ta kwestia nie jest rozwiązywalna przez neurobiologię. Problem może pozostać nierozwiązany, nawet po rozpoznaniu wszystkich mechanizmów zachodzących w mózgu, dlatego stanowi trudność także dla dominującego w filozofii współczesnej stanowiska fizykalistycznego (dążącego do wyjaśnienia wszelkich zjawisk mentalnych na podstawie nauk przyrodniczych).

Świat zombie
Aby uwidocznić wady fizykalizmu, Chalmers zaproponował eksperyment myślowy. Otóż wyobraźmy sobie świat, w którym żyją zombie, identyczne pod względem budowy i zachowania do ludzi, lecz nieposiadające wrażeń zmysłowych i świadomości. Skoro na gruncie fizykalizmu świat ten jest logicznie możliwy, a zombie nie są rozróżnialne od ludzi, to nauka ścisła nie wystarczy do wytłumaczenia qualiów – uniwersalnych jakości wrażeń zmysłowych i świadomości. A skoro qualia nie dają się wyjaśnić za pomocą przypisywanych im zjawisk fizycznych (długość fali światła nie wyjaśnia subiektywnego wrażenia czerwieni), zaś wrażenia nie dają się sprowadzić do informacji, to Chalmers wnioskuje, że są to jakości autonomiczne od fizyki. Uzasadnia tym samym swoje stanowisko, naturalistyczny dualizm głoszący odrębność stanów mentalnych od stanów fizycznych.

Chalmers pomaga w organizowaniu konferencji oraz stale publikuje książki i artykuły o tematyce świadomościowej i kognitywistycznej, dążąc do rozwoju prawdziwej interdyscyplinarnej nauki o świadomości. Jego działalność jest dowodem nie tylko na to, że przenikliwy umysł i upór są kluczami do rozwiązywania problemów, ale także na to, że prawdziwa pasja nie ma granic.