Co lubią stawy?

Stawom, aby prawidłowo funkcjonowały, należy zapewnić tzw. ruchomość fizjologiczną oraz właściwy odpoczynek i relaks. Nie należy obciążać ich dodatkowymi ciężarami.

Kości, stawy i mięśnie tworzą biologiczną i mechaniczną całość, wzajemnie na siebie oddziałując.Stawy i tkanki okołostawowe poddawane są ciągłemu działaniu czynników mechanicznych, nie tylko w czasie pracy, ale także w czasie swobodnych ruchów, a nawet w bezruchu, gdy mięśnie, ścięgna i więzadła utrzymują określoną postawę ciała.

Bardzo istotnym elementem układu ruchu są stawy – najbardziej ruchome wolne połączenia kości, zwane także stawami maziówkowymi. Składają się one z: pokrytych chrząstką powierzchni stawowych kości łączących się w stawie, torebki stawowej, która otacza cały staw, oraz jamy stawowej.

Chrząstka stawowa
Powierzchnie stawowe są płaskie, wypukłe lub wklęsłe, zwykle pokryte chrząstką szklistą. Powierzchnie wklęsłe stanowią panewkę, a powierzchnie wypukłe główkę stawową. Powierzchnia chrząstki jest lśniąca oraz gładka, i dzięki temu dobrze przystosowana do zmniejszania tarcia w czasie przesuwania się jednej powierzchni po drugiej.

Chrząstka stawowa zmienia kształt pod wpływem ucisku wywołanego ruchami stawów. Odkształcenie to znika z chwilą ustąpienia ucisku. Chrząstka szklista, pokrywająca końce stawowe, jest pozbawiona unaczynienia i unerwienia.

Istotnym warunkiem dobrego stanu czynnościowego chrząstki stawowej jest ruch, zmiana ciśnienia i nacisku na powierzchnię stawową. Płyny odżywcze są wtedy wciskane w chrząstkę i wyciskane z niej na zasadzie „działania gąbki”.

W prawidłowo zbudowanym stawie gruba warstwa chrząstki rozkłada równomiernie siły nacisku na całą powierzchnię stawową i działa amortyzująco.

Torebka stawowa
Ważną częścią stawu jest torebka stawowa. Jest ona zbudowana z warstwy zewnętrznej, zwanej błoną włóknistą, oraz warstwy wewnętrznej – cienkiej, delikatnej błony maziowej. Ta ostatnia jest miękką, przesuwalną błoną, która wydziela maź stawową wypełniającą jamę stawową torebki. Błona maziowa wydziela i resorbuje (wchłania) płyn stawowy, odżywia chrząstkę, ułatwia poślizg powierzchni stawowych, a dzięki bogatemu ukrwieniu, żywo reaguje odczynem zapalnym i wysiękowym na szkodliwe czynniki, takie jak: uraz, zakażenie, przeciążenie, niezborny ruch itp.

Błona maziowa jest dobrze ukrwiona i wydziela lepki płyn stawowy. Jest on substancją smarującą i amortyzującą uderzenia oraz stanowi otoczkę ochronną stawu, pod warunkiem, że staw jest ruchomy.

W skład mazi stawowej wchodzi m.in. glukozamina, będąca związkiem białkowo-cukrowym, który silnie wzmacnia strukturę stawów, zwiększając ich wytrzymałość i odporność na przeciążenia. Ponadto glukozamina pobudza komórki chrzęstne, zwiększając ich aktywność w zakresie odbudowy chrząstki stawowej. W przypadku nadmiernej aktywności enzymów i substancji wolnorodnikowych rozkładających chrząstkę, glukozamina wykazuje specyficzne właściwości obronne, poprzez zahamowanie produkcji destrukcyjnych rodników nadtlenowych.

W przypadku zmniejszonej ilości glukozaminy w mazi stawowej, może dojść do uszkodzenia stawów. Należy wówczas zadbać o uzupełnienie tego niedoboru. Na rynku dostępnych jest wiele preparatów, które zawierają glukozaminę. Występuje ona w nich w postaci siarczanu glukozaminy, gdyż w tej formie jest najlepiej przyswajalna przez organizm.

Czynniki obciążające stawy
Unieruchomienie lub zmniejszenie ruchomości stawu powoduje zaburzenia w odżywianiu chrząstki. Stały ucisk, jak również nadmierny przerywany nacisk, doprowadzają do ścieńczenia, zużycia lub zaniku chrząstki, a także powodują odsłonięcie unerwionej zakończeniami bólowymi podchrzęstnej warstwy kości (bardzo wrażliwej w czasie ruchu). W konsekwencji prowadzi to do utraty właściwości amortyzujących.

Nadmierny przerywany nacisk, nadmierna ruchomość w stawach czy też ich przeciążenia mogą przyczyniać się do dysfunkcji stawów. Przykładami działań wpływających niekorzystnie na stawy, mogą być różne dyscypliny sportowe, np. tenis ziemny, łucznictwo, rzut młotem, kolarstwo czy też podnoszenie ciężarów. Wielokrotne powtarzanie ruchów prostowania i rotacji obciąża mięśnie i ich przyczepy, a w konsekwencji prowadzi do zmian zapalnych, uszkodzeń i zwyrodnień stawów.

Innym czynnikiem obciążającym stawy jest otyłość. Zwiększa ona ryzyko choroby zwyrodnieniowej stawów. Otyłość i nadwaga przyspieszają i pogłębiają dysfunkcję narządu ruchu, nasilają cierpienie i pogarszają jakość życia. Co więcej – mogą prowadzić do niepełnosprawności.

Co lubią stawy?
Stawom należy zapewnić tzw. ruchomość fizjologiczną oraz właściwy odpoczynek i relaks. Nie należy obciążać ich dodatkowymi ciężarami. Aby utrzymać stawy w dobrej kondycji, warto zastosować się do rad prof. Włodzimierza Samborskiego.

Po pierwsze, należy się ruszać. Uprawianie sportu, a nawet zwykła codzienna gimnastyka wzmacniają mięśnie, które są dodatkowym wsparciem dla stawów, a zwłaszcza dla kręgosłupa. Po drugie, należy dbać o prawidłową wagę. Każdy dodatkowy kilogram niepotrzebnie obciąża stawy. Po trzecie, należy mądrze obciążać stawy, tzn. rozmieszczać ciężary równomiernie w obu rękach, a ciężkie przedmioty przesuwać, a nie podnosić. Jeśli jednak trzeba coś podnieść, to należy to robić uginając nogi i prostując plecy. Po czwarte, należy odżywiać się z myślą o potrzebach układu kostnego, tzn. spożywać dużo wapnia i witamin (zwłaszcza witaminy D), a mało tłuszczu zwierzęcego. I wreszcie po piąte, należy unikać długotrwałych stresów, gdyż powodują one napięcia i przeciążenia mięśni stabilizujących stawy.

Piśmiennictwo u autorki.

Co możesz zrobić, żeby nie dopuścić do choroby lub złagodzić jej przebieg?

1. Jeśli cierpisz na nadwagę lub otyłość, postaraj się zrzucić zbędne kilogramy. Ma to szczególne znaczenie dla utrzymania zdrowia stawów biodrowych i kolanowych.
2. Zadbaj o regularny, umiarkowany wysiłek fizyczny. Pamiętaj, że ruch pomaga dotlenić oraz odżywić stawy, co przyczynia się do utrzymania ich w dobrej kondycji. Wspomaga również ich ruchliwość i zapobiega ich zesztywnieniu. To nieprawda, że bezruch jest dobry dla układu ruchu!
3. Dbaj o odpowiednią postawę ciała oraz jego ułożenie w czasie snu.
4. Nie „strzelaj” palcami. To niedobre przyzwyczajenie może powodować problemy ze stawami palcowymi w przyszłości.
5. Zadbaj o właściwą dietę. Spożywaj często tłuste ryby morskie, które są bogate w kwasy omega-3. Zwróć także uwagę na odpowiednią podaż witamin A, C, E oraz składników mineralnych, w tym cynku, magnezu, miedzi i selenu. Ogranicz przyjmowanie tłuszczów zwierzęcych, spożywanie czerwonego mięsa,
6. oleju słonecznikowego oraz kukurydzianego (zawierają one kwasy tłuszczowe omega-6, które mogą zaostrzać stan zapalny w obrębie stawów).
7. Jeśli ból dokucza ci podczas prób wznowienia ruchu po wcześniejszym spoczynku,
8. nie zrywaj się gwałtownie z miejsca – spróbuj najpierw w pozycji siedzącej rozruszać kończyny w obrębie stawów.
9. Jeśli dolegliwości bólowe pojawiają się regularnie (nie występują przypadkowo)
10. i są dokuczliwe, możesz – w porozumieniu z lekarzem lub farmaceutą – zastosować powszechnie dostępne doustne leki przeciwzapalne, które działają również przeciwbólowo. Można również zastosować preparaty w postaci żeli, jednak pamiętaj, że działają one słabiej niż leki przyjmowane doustnie.
11. Wielu osobom ulgę przynoszą odpowiednio przygotowane kąpiele solankowe (np. z soli jodowo‑bromowej). Taka ciepła kąpiel mineralna działa kompleksowo. Dzięki oddziaływaniu czynników termicznych, chemicznych oraz mechanicznych wpływa korzystnie na cały organizm, przyczyniając się również do łagodzenia stanów zapalnych w obrębie stawów.
12. Porozmawiaj ze swoim lekarzem lub farmaceutą o możliwościach zastosowania suplementów diety lub innych form terapii wspomagających kondycję stawów. (PK)