Kwas foliowy w ciąży

Kwas foliowy jest witaminą z grupy B (folacyna, kwas pteroiloglutaminowy, wit. B9). Nasz organizm nie wytwarza go jak np. witaminy D3 i musi być on dostarczony z pożywienia, bądź preparatów prozdrowotnych. Jest niezbędny do powstawania krwinek czerwonych. Reguluje rozwój komórek nerwowych, wpływa na prawidłową funkcję układu nerwowego, przewodu pokarmowego, narządów płciowych. Kwas foliowy jest niezbędnym czynnikiem wzrostu i rozwoju. Jest konieczny dla syntezy DNA, co ma znaczenie przy szybkim wzroście komórek tworzących nowe tkanki i organy we wczesnym okresie ciąży. W pierwszych tygodniach ciąży jego rola ściśle związana jest z rozwojem i kształtowaniem układu nerwowego, zwłaszcza mózgu i rdzenia kręgowego. Jest udowodnione, że suplementacja kwasu foliowego przez miesiąc przed ciążą i przez pierwszy trymestr ciąży zmniejsza o 50 do 70 % ryzyko wystąpienia wad wrodzonych, głównie wad cewy nerwowej, takich jak bezmózgowie i rozszczep kręgosłupa. Zalecaną dawką zapobiegającą tym wadom jest 400 mikrogramów kwasu foliowego dziennie. Dla zapewnienia organizmowi odpowiedniej ilość kwasu foliowego można przyjmować syntetyczny kwas foliowy w formułach wielowitaminowych, zawierającymi jego odpowiednią ilość (Humavit Kwas Foliowy) lub tabletki tylko z kwasem foliowym. Preparaty te można kupić w aptece bez recepty. Można też spożywać na śniadanie porcję płatków zbożowych wzbogacanych w kwas foliowy, zawierające 100 % dziennego zapotrzebowania. Należy zadbać o odpowiednią dietę. Kwas foliowy nie występuje tylko w tabletkach. Najwięcej jest go w warzywach zielonolistnych, drożdżach piwnych, soku z pomarańczy, fasoli, cykorii, groszku, jarzynach, szpinaku, szparagach, rzepie, soczewicy, ryżu, soi, kiełkach pszenicy, żółtkach jaj, wątróbce cielęcej. Przy przygotowywaniu posiłków warzywa należy gotowane krótko, aby nie niszczyć witamin. Zalecaną dawką kwasu foliowego przyjmowanego w okresie potencjalnej możliwości zajścia w ciążę jest 400 mikrogramów – tj. 2 tabletki preparatu (0.4 mg) dziennie. Kobiety w ciąży powinny przyjmować 0,4 mg – 1,0 mg kwasu foliowego dziennie do końca trzeciego miesiąca ciąży. Kobiety z rodzin obciążonych genetycznym występowaniem wad cewy nerwowej powinny przyjmować nawet 4,0 mg kwasu foliowego dziennie. Kobiety pobierające leki przeciwpadaczkowe powinny otrzymywać 1,0 mg kwasu foliowego dziennie. Ciężarne jednocześnie karmiące do 1000 mikrogramów kwasu foliowego dziennie. Kwas foliowy jest substancją bezpieczną. Nawet dieta bogata w kwas foliowy uzupełniona standardową dawką kwasu foliowego w tabletkach nie jest w stanie przekroczyć bezpiecznego poziomu. Niewskazane jest jednak przekraczanie 1500 mikrogramów syntetycznego kwasu foliowego. Duże dawki kwasu foliowego mogą powodować utratę apetytu, nudności, wzdęcia. Kwas foliowy może utrudnić ujawnienie się objawów ewentualnej niedokrwistości złośliwej. Pomiędzy 17 a 30 dniem po zapłodnieniu (4 do 6 tygodni po pierwszym dniu ostatniej miesiączki) cewa nerwowa (zalążek układu nerwowego) rozwijającego się dziecka powstaje, a następnie zamyka się. Cewa nerwowa przekształca się później w rdzeń kręgowy, kręgosłup, mózg i czaszkę. Wrodzone wady cewy nerwowej powstają, gdy dochodzi do zakłócenia procesu jej “zamykania”. Najczęstszymi wadami cewy nerwowej są bezmózgowie i rozszczep kręgosłupa. Możliwe jest wówczas, porażenie kończyn dolnych lub utrata kontroli nad pęcherzem moczowym. 80 do 90 % dzieci urodzonych z tą wadą przeżywa i mimo kalectwa jest zdolna normalnego życia. Bezmózgowie jest to śmiertelna wada polegająca na znacznym zatrzymaniu rozwoju lub nawet zupełnym braku mózgu. Często wada ta kończy się poronieniem zanim dojdzie do porodu. Nie da się przewidzieć, która kobieta może urodzić dziecko z wadą cewy nerwowej. W większości (95 %) wady te nie występują jako dziedziczne. Można jednakże wskazać czynniki ryzyka: cukrzyca nsulinoniezależna ciężarnych, przyjmowanie leków przeciwpadaczkowych, otyłość, stany gorączki we wczesnym okresie ciąży lub częste gorące kąpiele w tym czasie, wady cewy nerwowej w poprzednich ciążach. Kwas foliowy może redukować ryzyko innych wad wrodzonych, jak rozszczep wargi, podniebienia oraz niektórych wrodzonych wad serca. Bierze udział w syntezie neuroprzekaźników – serotoniny i noradrenaliny. Pierwsza – uspokaja, relaksuje, pomaga spokojnie zasnąć, wprawia w dobry nastrój, druga – napędza do działania, aktywizuje organizm. Pomaga zachować równowagę psychiczną i zapobiegać depresji. Na niedobór kwasu foliowego są narażone osoby palące papierosy, stosujące doustną antykoncepcję hormonalną, przyjmujące leki stosowane w nadkwasocie żołądka oraz często opalające się (także w solarium). Znaczące ryzyko niedoboru kwasu foliowego występuje również u niemowląt przedwcześnie urodzonych (dawkowanie wyznacza pediatra), i o małej masie urodzeniowej, dziewczęta w okresie pokwitania oraz osoby w podeszłym wieku. Jarosław Jacek Maj lekarz ginekolog-położnik Artykuł wykorzystany i publikowany za wiedzą i zgodą autora.