Ważny czas ząbkowania

Wyrzynanie się zębów jest miernikiem rozwoju fizycznego dziecka. Zaburzenia ząbkowania mogą świadczyć o nieprawidłowym rozwoju, patologiach miejscowych lub być objawem patologii organizmu. Dlatego ważne jest obserwowanie tego procesu u dziecka.

Już w 4. tygodniu życia płodowego zaczynają rozwijać się zęby mleczne. Z formującej się wówczas pierwotnej listewki zębowej w 7. tygodniu ciąży tworzy się 20 zawiązków zębów mlecznych. Już w czwartym miesiącu życia płodowego rozpoczyna się mineralizacja zawiązków zębów mlecznych.

Wyrzynanie się zębów

Wyrzynanie się zęba polega na jego przemieszczaniu się z miejsca rozwoju w kości do jamy ustnej. Proces wyrzynania się każdego zęba trwa średnio 2 miesiące i obejmuje wiele różnorodnych zmian dotyczących zarówno samego zęba, jak tkanek go otaczających.

Wyróżnia się 3 fazy główne wyrzynania się zęba. Pierwsza to faza przederupcyjna (przed „przebiciem” się przez dziąsło do światła jamy ustnej), kiedy jest formowana korona zęba i początkowa część korzenia. Druga to faza przedfunkcjonalno-erupcyjna: w tym okresie korona zęba zmienia swoje położenie z wewnątrz na zewnątrzkostną, tworzy się korzeń zęba, a także zębodoły i pozostałe struktury przyzębia (ozębna, dziąsło). Fazę tę można podzielić na dwa etapy: wewnątrzkostny (ząb porusza się z prędkością 1-10 mikrometrów dziennie) i zewnąrzkostny (prędkość wyrzynania się wynosi 75 mikrometrów dziennie). W fazie poerupcyjnej (funkcjonalnej) w pozycji okludalnej dochodzi do pełnego uformowania korzenia i zakończenia czynnego wyrzynania się zęba.

Proces wyrzynania się zęba zazwyczaj nie ma charakteru ciągłego: etapom czynnego wyrzynania się towarzyszą przerwy. Czas wyrzynania się zęba – od momentu wyczuwania go przez tkankę dziąsła do całkowitego wyrznięcia się korony – waha się od 0,9 do 4,9 miesięcy: średnio wynosi 2 miesiące.

Za wcześnie, za późno

Pierwszy ząb zwykle ukazuje się pomiędzy 6. a 7. miesiącem. Są jednak dzieci, które zaczynają ząbkować wcześniej: noworodki mogą się urodzić z zębem lub nawet kilkoma wrodzonymi zębami.

Za przedwczesne ząbkowanie uważa się sytuację, kiedy dziecko rodzi się z zębem (zęby wrodzone) lub pierwszy ząb pojawia się już w okresie noworodkowym (zęby noworodkowe). Przyczyn przedwczesnego ząbkowania może być wiele. To np. predyspozycje rodzinne, ale też zaburzenia hormonalne, płytkie położenie zawiązka zęba, infekcja, zaburzenia odżywiania, hipowitaminoza, rozszczepienie podniebienia. Przyczyną mogą być też niektóre choroby genetyczne. Jeśli pierwsze zęby wyrzynają się w 3.-4. miesiącu, mówimy o ząbkowaniu wczesnym. Najwięcej dzieci ząbkuje w 5.-8. miesiącu życia: ten okres jest uważany za najbardziej prawidłowy. Terminem „ząbkowanie opóźnione” określa się wyrzynanie się pierwszych zębów między 9. a 11. miesiącem życia, a „późne ząbkowanie” – po 12. miesiącu życia.

U zdrowych dzieci nieco wcześniejsze lub późniejsze ząbkowanie najczęściej jest uwarunkowane genetycznie. Pewien wpływ na czas wyrzynania się zębów mają też niektóre parametry urodzeniowe, jak masa urodzeniowa dziecka, długość urodzeniowa, obwód klatki piersiowej. Dzieci urodzone z wyższą masą urodzeniową i z większym obwodem klatki piersiowej zwykle zaczynają ząbkować nieco wcześniej. Dzieci urodzone wiosną ząbkują nieco wcześniej niż urodzone jesienią (być może ma na to wpływ większa ilość witaminy D tworzącej się w skórze wiosną i latem). Dzieci karmione piersią zwykle zaczynają ząbkować nieco później, jednak różnice nie są w tym przypadku duże i istotne.

Opóźnienie ząbkowania występuje częściej u dzieci przedwcześnie urodzonych, a także niewłaściwie odżywianych. Przyczyną problemów mogą też być nieprawidłowości miejscowe – rozwoju zębów, torbiele – a także ogólne, np. niedoczynność tarczycy, niedobór hormonu wzrostu, niektóre zespoły genetyczne (Downa, Turnera). Wykazano też związek opóźnionego ząbkowania z przedawkowaniem witaminy D, krzywicą, nieprawidłowym zarastaniem ciemienia, odchyleniami w rozwoju motorycznym.

Przyspieszenie, opóźnienie, zahamowanie lub niewłaściwy tor wyrzynania się zębów mogą być spowodowane różnego typu zaburzeniami, do których doszło na etapie wewnątrz lub zewnątrzkostnym. Przyczyna może być miejscowa np. obecność zębów nadliczbowych, torbieli lub guzów zębo- lub niezębopochodnych, zmiany rozrostowe dziąseł.

Kolejność wyrzynania

Najczęściej jako pierwsze wyrzynają się siekacze przyśrodkowe w żuchwie (między 6. a 10. miesiącem), później siekacze przyśrodkowe w szczęce (między 6. a 12. miesiącem). Następnie wyrzynają się siekacze boczne w szczęce (6.-15. miesiąc) i siekacze boczne w żuchwie (6.-17. miesiąc). Kolejne są pierwsze trzonowce górne (11.-20. miesiąc) i dolne (12.-20. miesiąc), kły dolne (15.-25. miesiąc) i górne (15.-26. miesiąc), drugie trzonowce górne (19.-35. miesiąc) i dolne (20.-32. miesiąc). Około 31.-32. miesiąca dziecko powinno mieć 20 zębów mlecznych.

Często dla uproszczenia terminów wyrzynania się zębów przyjmuje się zasadę, zgodnie z którą w jamie ustnej powinno być o 6 zębów mniej niż dziecko ma miesięcy. Zgodnie z tą regułą, roczne dziecko powinno mieć 6 zębów mlecznych.

Ślinienie, ból, zaczerwienienie

Pojawieniu się pierwszych zębów mogą towarzyszyć liczne objawy miejscowe i ogólne. Zwykle występują około 4 dni przed pojawieniem się zęba, w dniu jego ukazania się i do 3 dni później. Do miejscowych objawów należą: silne ślinienie, stan zapalny dziąseł, wysypka na twarzy. Dziecko ssie palce, wszystko bierze do buzi, gryzie twarde przedmioty. Mogą też wystąpić objawy ogólne, jak drażliwość, niepokój, płacz, zaburzenia snu. Dziąsła swędzą, bolą, dlatego dziecko może często budzić się, przerywać ssanie piersi, płakać. Często traci apetyt. Czasem pojawia się podwyższona temperatura (zwykle nie przekracza 38 stopni C), luźniejsze stolce, a nawet biegunka.

Objawy towarzyszące ząbkowaniu można złagodzić poprzez masaż dziąseł (czystym palcem lub z wykorzystaniem silikonowej nakładki na palec), podawanie dziecku lekko schłodzonych gryzaków (nie powinny być zbyt mocno schłodzone ani wkładane do zamrażalnika ze względu na ryzyko zbyt dużego skurczu naczyń krwionośnych dziąseł). Karmienie piersią jest jak najbardziej wskazane, a jeśli dziecko je już stałe pokarmy, najlepiej w okresie ząbkowania podawać mu je w formie półpłynnej, nieco chłodniejsze. Trzeba pilnować, by przedmioty, które dziecko wkłada sobie do buzi, były czyste, żeby bakterie nie nasiliły stanu zapalnego dziąseł. Okresowo można stosować miejscowe preparaty łagodzące ból i podrażnienia, np. w postaci żeli. Zgodnie ze stanowiskiem FDA z 2014 r. nie powinny one zawierać środków znieczulających (np. lignokainy lub benzokainy). Krótkotrwałe działanie tego typu leków daje możliwości łatwego przedawkowania i w ten sposób stwarza ryzyko poważnych powikłań ogólnych. Obawa przed wystąpieniem objawów niepożądanych uniemożliwia ich częste stosowanie i w konsekwencji nie daje ochrony maluchowi tak często, jak tego potrzebuje.

Idealny preparat miejscowy dla najmłodszych powinien być pozbawiony substancji, co do których doniesienia medyczne są niejednoznaczne (np.: lidokainy, benzokainy) i dotyczy to również substancji dodatkowych, np. niektórych środków konserwujących (parabenów). Nie powinien też zawierać cukrów – ich zawartość stwarza ryzyko próchnicy zębów, ani alkoholu.

PIŚMIENNICTWO

  1. Teresa Jackowska, Dorota Olczak-Kowalczyk, Poradnik dla rodziców: Pomóż dziecku przetrwać ząbkowanie
  2. Dorota Olczak-Kowalczyk, Halszka Boguszewska-Gutenbaum, Jadwicha Janicha, Anna Turska-Szybka, Wybrane zagadnienia związane z wyrzynaniem się zębów mlecznych, Nowa Stomatologia 2/2011
  3. Symptomy ogólne i miejscowe związane z wyrzynaniem zębów mlecznych Halszka Boguszewska-Gutenbaum, Jadwiga Janicha, Piotr Sobiech, Dorota Olczak-Kowalczyk, Nowa Stomatologia 3/2014
  4. http://www.fda.gov/drugs/drugsafety/drugsafetypodcasts/ucm403125.htm

konsultacja medyczna dr n. med. Anna Turska-Szybka Zakład Stomatologii Dziecięcej, Warszawski Uniwersytet Medyczny

4.6/5 - (334 votes)

Nikt nie pyta Cię o zdanie, weź udział w Teście Zaufania!

To 5 najczęściej kupowanych leków na grypę i przeziębienie. Pokazujemy je w kolejności alfabetycznej.

ASPIRIN C/BAYER | FERVEX | GRIPEX | IBUPROM | THERAFLU

Do którego z nich masz zaufanie? Prosimy, oceń wszystkie.
Dziękujemy za Twoją opinię.

POLECANE DLA CIEBIE

START TYPING AND PRESS ENTER TO SEARCH