Rak żołądka – problem nieznany

15 grudnia br. odbyła się konferencja pt. „Rak żołądka – problem nieznany”. W spotkaniu udział wzięli: dr n. med. Piotr Warczyński – Podsekretarz Stanu w Ministerstwie Zdrowia RP; prof. nadzw. dr hab. n. med. Lucjan Wyrwicz – Pełnomocnik Dyrektora ds. Kształcenia Przeddyplomowego, Centrum Onkologii-Instytut im. Marii Skłodowskiej-Curie w Warszawie; dr hab. n. med. Tomasz Olesiński – Klinika Gastroenterologii Onkologicznej, Centrum Onkologii-Instytut im. Marii Skłodowskiej-Curie w Warszawie; dr n. med. Agnieszka Kolasińska-Ćwikła – Klinika Onkologii, Centrum Onkologii-Instytut im. Marii Skłodowskiej-Curie w Warszawie.

Na świecie rak żołądka nadal pozostaje czwartym najczęstszym nowotworem i drugą przyczyną zgonów nowotworowych. Nowotwory złośliwe żołądka do początku lat 70. XX wieku były najczęstszym nowotworem u mężczyzn w Polsce. W 2010 roku ta choroba dotknęła około 3400 mężczyzn i około 1900 kobiet.*)
Większość zachorowań na nowotwory złośliwe żołądka występuje po 50. roku życia (93 proc. zachorowań u mężczyzn i 91 proc. zachorowań u kobiet). Ryzyko zachorowania wzrasta wraz z wiekiem, przy czym u mężczyzn jest ono około 2-3 razy wyższe niż u kobiet.
W 2010 roku z powodu raka żołądka zmarło 3500 mężczyzn i około 1900 kobiet. Częstość zgonów z powodu tego nowotworu w Polsce jest wyższa niż przeciętna dla krajów Unii Europejskiej. W Polsce w 2010 roku umieralność z tego powodu była wśród mężczyzn o około 25 proc. wyższa niż średnia dla krajów Unii Europejskiej (dane z 2009 roku), wśród kobiet o około 10 proc.**)

Choroba znana – przyczyna nie
Bezpośrednia przyczyna raka żołądka nie jest znana. W większości przypadków za powstawanie zmian nowotworowych odpowiadają nawyki żywieniowe, rzadziej czynniki genetyczne. Nadmierne jedzenie potraw słonych, wędzonych i marynowanych prowadzi do przewlekłego zapalenia błony śluzowej żołądka o charakterze zanikowym. Pod wpływem zwiększonego wytwarzania soku żołądkowego w kwaśnym środowisku powstają N-nitrozoaminy, organiczne związki chemiczne, które wykazują działanie rakotwórcze. Wzrost ryzyka zachorowania na raka żołądka powoduje także przewlekłe zakażenie bakterią Helicobacter pylori, trwające przez wiele lat przed rozpoznaniem nowotworu.

Zaledwie 8-10 proc. zachorowań wiąże się w mniejszym lub większym stopniu z występowaniem rodzinnym. Tylko w 1-3 proc. przypadków stwierdza się dziedziczną postać nowotworu.
Około połowę przypadków raka żołądka na świecie rozpoznaje się w stadium kwalifikującym się do leczenia operacyjnego, pozostałe diagnozowane są w stadium zaawansowanym.

Czynniki ryzyka
Mężczyźni po 50. roku życia są bardziej podatni na zachorowanie na raka żołądka. W krajach rozwiniętych, jako główne czynniki ryzyka uważa się zakażenie Helicobacter pylori, schorzenia takie jak: przełyk Barretta, niedokrwistość złośliwą oraz grupę krwi A. Ryzyko rośnie u osób, które często spożywają słone potrawy, konserwowane mięso, są otyłe i palą papierosy.
Nowotwór ten występuje rzadko u osób, które w swoim codziennym jadłospisie uwzględniają owoce i warzywa.

Niecharakterystyczne objawy
Rak żołądka nie daje wczesnych objawów. Objawy są niecharakterystyczne, co oznacza, że podobne objawy mogą występować w różnych stanach chorobowych. Każdy symptom, jak np. bolesność w nadbrzuszu lub śródbrzuszu, brak apetytu, uczucie pełności, smoliste stolce, powinien być skonsultowany z lekarzem. Typowe objawy w późniejszych stadiach choroby to m.in.: utrata masy ciała, nudności, trudności w połykaniu, wymioty krwistą treścią, niedokrwistość.

Diagnostyka
Podstawową metodą rozpoznawania raka żołądka jest badanie endoskopowe. W trakcie gastroskopii, lekarz dokładnie ogląda przełyk, wpust żołądka i pozostałe jego odcinki, a także część poziomą dwunastnicy umiejscowioną za odźwiernikiem żołądka. W przypadku stwierdzenia obecności guza, pobiera wycinki do badania histopatologicznego.

Leczenie
Leczenie zależy m.in. od stadium zaawansowania choroby, lokalizacji i wielkości guza, chorób współistniejących i ogólnego stanu zdrowia oraz wieku pacjenta. W zależności od sytuacji klinicznej zespół lekarzy podejmuje decyzję terapeutyczną i wybiera właściwy sposób postępowania: leczenie radykalne, chemioterapię paliatywną lub opiekę paliatywną. Radykalne leczenie raka miejscowo zaawansowanego polega zazwyczaj na całkowitym usunięciu żołądka. Jedynie w bardzo wczesnym stadium zaawansowania możliwa jest endoskopowa resekcja guza. Bardzo duże znaczenie ma chemioterapia przed zabiegiem operacyjnym, kontynuowana po operacji. U chorych, którzy nie otrzymali leczenia przed zabiegiem, po wykonaniu zabiegu radykalnego, stosowana jest sama chemioterapia lub chemioterapia skojarzona z radioterapią. Do najczęściej stosowanych leków w chemioterapii należą: kapecytabina, 5-fluorouracyl, cisplatyna, oksaliplatyna, epirubicyna, docetaksel, paklitaksel, irynotekan. Rak żołądka rozwija się szybko, pacjent w zaawansowanym stadium choroby, który nie otrzymuje chemioterapii paliatywnej ma niewielkie szanse na przeżycie powyżej kilku miesięcy. Ponieważ w wielu przypadkach choroba rozpoznawana jest w stadium zaawansowanym, kiedy zabieg operacyjny jest niemożliwy do przeprowadzenia oraz ze względu na dużą częstość nawrotów choroby po wcześniejszym leczeniu operacyjnym, duże znaczenie odgrywa stosowanie leczenia paliatywnego, zmierzającego do przedłużenia życia oraz poprawy jakości życia chorego. Dlatego tak istotna jest walka o czas przeżycia. Duże nadzieje onkologia wiąże z rozwojem nowoczesnych leków, które pozwalają wydłużyć czas przeżycia pacjenta. Niektóre z nich są już dostępne na świecie.

*) Źródło: Krajowy Rejestr Nowotworów
**) Źródło: Krajowy Rejestr Nowotworów