Kontuzja na stoku

Zimą o wiele częściej dochodzi do kontuzji. Warto wiedzieć, co doradzić pacjentowi w przypadku stłuczenia, zwichnięcia czy złamania, aby umożliwić mu jak najszybszy powrót na stok.

Podczas zimowych szaleństw na nartach niezwykle łatwo nabić sobie siniaka, np. przy raptownym upadku lub zderzeniu z innym użytkownikiem stoku. Dochodzi wtedy do uszkodzenia tkanki podskórnej lub mięśnia bez przerwania ciągłości skóry i pęknięcia drobnych naczyń krwionośnych. Krew wylewa się do okolicznych tkanek, co z czasem powoduje powstanie obrzęku i wspomnianego krwiaka. W 7-10 dni od powstania urazu zasinienie zmienia zabarwienie na rdzawe i żółtozielone, aż w końcu zanika. Bezpośrednio po odniesieniu kontuzji pacjent odczuwa także bolesność spoczynkową, która nasila się przy ruchach i ucisku.
Jeśli ma się mniej szczęścia, można doznać skręcenia, czyli uszkodzenia torebki stawowej i więzadeł otaczających staw lub zwichnięcia polegającego na przemieszczeniu przylegających do siebie powierzchni stawowych, któremu towarzyszy ból, zniekształcenie stawu, zasinienie i obrzęk kończyny. O totalnym pechu można mówić w przypadku złamania kości, do którego objawów zalicza się (oprócz powyższych) także zniekształcenie kończyny (wygięcie w nienaturalny sposób, skrócenie), a przy złamaniu otwartym – przerwanie ciągłości skóry, kości oraz otaczających je tkanek.

Pierwsza pomoc przy urazach
Gdy rana obficie krwawi, należy zatamować krwawienie, nie wolno jednak podejmować prób nastawiania kości czy oczyszczania rany. Po założeniu jałowego opatrunku (np. kompresu gazy jałowej) powinno się natychmiast wezwać pogotowie. W przypadku podejrzenia uszkodzenia kręgosłupa lub miednicy nie można przenosić ofiary wypadku.

W przypadku urazów zamkniętych (stłuczenia, zwichnięcia i złamania zamknięte) pierwsza pomoc polega na odciążeniu i unieruchomieniu kontuzjowanej okolicy, co zapobiegnie dalszemu uszkadzaniu okolicznych mięśni, ścięgien, więzadeł i tkanki miękkiej. Można w tym celu stosować dostępne w aptekach lub sklepach medycznych: bandaże, szyny, taśmy, chusty oraz ortezy (tzw. stabilizatory).

Uniesienie kontuzjowanej kończyny około 30 cm powyżej serca złagodzi dolegliwości bólowe i ograniczy opuchliznę poprzez zmniejszenie przepływu krwi. Zaleca się także uciskanie spuchniętego miejsca bandażem elastycznym. Nie należy jednak robić tego zbyt mocno ani dłużej niż cztery godziny bez przerwy, by nie odciąć dopływu krwi i nie nasilić bolesności.
Kolejnym niezwykle ważnym elementem zarówno pierwszej pomocy, jak i późniejszego leczenia urazów zamkniętych jest chłodzenie. Nie tylko łagodzi ono ból, lecz także powoduje obkurczanie naczynek krwionośnych, co zmniejsza krwawienie podskórne i ogranicza rozmiar krwiaka i obrzęku. Do chłodzenia kontuzjowanej okolicy można zastosować okłady z lodu, który najlepiej umieścić w plastikowym woreczku i zawinąć w ręcznik, by uniknąć odmrożeń skóry. Równie dobre będą dostępne pod ręką mrożonki, wilgotny ręcznik czy żelowy kompres umieszczony uprzednio na pewien czas w zamrażalniku. W aptece można z kolei zaopatrzyć się w preparaty chłodzące w aerozolu na bazie mentolu. Niektóre zawierają dodatkowo D-pantenol, który stymuluje odbudowę nabłonka, lub znieczulającą miejscowo benzokainę. Na rynku dostępne są także chłodzące żele do smarowania i hydrożelowe plastry na bazie mentolu, które po naklejeniu na skórę działają nawet do ośmiu godzin.

Po upływie 48 godzin od powstania kontuzji, kiedy narastanie obrzęku i krwiaka zwykle ustaje, należy stosować okłady rozgrzewające. Ciepło pobudzi krążenie oraz spowoduje rozszerzenie się naczyń krwionośnych, co ułatwi resorpcję wynaczynionej krwi. Dzięki temu zarówno obrzęk, jak i siniak będą stopniowo zanikać. Miejsce kontuzji można rozgrzać poprzez przykładanie gumowego worka lub plastikowej butelki z ciepłą wodą, gazy namoczonej w wodzie o temperaturze 10-15°C czy kompresów rozgrzewających.

Krwiaki i obrzęki
Warto polecić pacjentowi środki, których stosowanie przyspieszy proces wchłaniania krwiaka i zanikania obrzęku. Uznaną pozycję mają preparaty z octanowinianem glinu. Pozostałe zawierają zwykle heparynę i/lub escynę jako substancje czynne. Heparyna (a także heparynoid) zwiększa przepuszczalność tkanek, co ułatwia resorpcję krwiaków. Dzięki dodatkowym właściwościom przeciwzapalnym wspomaga także leczenie naciągnięć mięśni, ścięgien i więzadeł. Escyna (pozyskiwana z kasztanowca) uszczelnia małe naczynia żylne, usprawnia krążenie w nich krwi oraz likwiduje nieprawidłowe zbiorniki płynu w tkankach. Ze wzglądu na dopełniające się właściwości lecznicze, w niektórych preparatach escyna łączona jest z heparyną czy hialuronidazą. Przy stłuczeniach pomocny może być również ekstrakt z arniki górskiej, który działa przeciwzapalnie i pobudza ukrwienie tkanek. Przyspiesza też proces gojenia w przypadku zwichnięć. Ekstrakty z arniki aplikuje się na nieuszkodzoną skórę w postaci maści i okładów. Przy bardziej bolesnych stłuczeniach można zastosować dodatkowo maści o działaniu przeciwzapalnym.
Kontuzje dosyć często powodują uszkodzenie chrząstki stawowej. Wówczas niezbędna jest suplementacja glukozaminy i kwasu hialuronowego. Składniki te determinują regenerację chrząstki stawowej oraz produkcję mazi stawowej. Zawierające je preparaty dostępne są w postaci tabletek i roztworów doustnych, a także roztworów do wstrzyknięć domięśniowych.

Zastosowanie ortez
Przy ciężkich kontuzjach, do unieruchomienia stawów stosuje się specjalistyczne stabilizatory (ortezy). Powoli wypierają one opatrunki gipsowe, gdyż pozwalają wcześniej rozpocząć rehabilitację, są wygodniejsze, lżejsze, a także umożliwiają większą swobodę i utrzymanie higieny kontuzjowanej części ciała. Aby orteza była naprawdę pomocna, musi być odpowiednio dopasowana. Wyboru konkretnego produktu i prawidłowego rozmiaru powinien dokonać doświadczony lekarz (ortopeda, neurolog, traumatolog) lub fizjoterapeuta. Ortezy wspomagają powrót pacjenta do pełnej sprawności, który wymaga często długotrwałej rehabilitacji.

Rodzaje stabilizatorów:

• ortezy odcinka szyjnego kręgosłupa (kołnierz ortopedyczny)
• ortezy odcinka piersiowego kręgosłupa (gorset ortopedyczny)
• ortezy odcinka lędźwiowo-krzyżowego kręgosłupa
• ortezy dłoni
• ortezy stawu barkowego
• ortezy stawu łokciowego (w tym ortezy odwodzące barku)
• ortezy stawu biodrowego (w tym ortezy odwiedzeniowe)
• ortezy stawu skokowego
• ortezy stawu kolanowego