Dlaczego wypadają włosy?

Przejściowe lub trwałe wypadanie włosów na ograniczonej powierzchni lub na całej owłosionej skórze głowy (niekiedy również innych okolic ciała) to objaw chorobowy zwany łysieniem. To jeden z coraz częściej zgłaszanych problemów dermatologicznych.

Onadmiernym wypadaniu włosów możemy mówić w przypadku utraty około 100-150 włosów dziennie lub przy pojawieniu się ognisk przerzedzenia. Łysienie (łac. alopecia) jest problemem bardzo złożonym, wymagającym wnikliwej diagnostyki w celu wykrycia czynników przyczynowych (patrz ramka). Od tego uzależniona jest skuteczność postępowania terapeutycznego.

Klasyfikacja łysienia
W piśmiennictwie dermatologicznym funkcjonują różne klasyfikacje łysienia, w zależności od przyczyn i mechanizmu powstania choroby lub jej obrazu klinicznego.

W zależności od fazy wzrostu włosa wyróżnia się łysienie anagenowe, telogenowe i dystroficzne. Biorąc pod uwagę przebieg choroby wyróżnia się łysienie niebliznowaciejące (np. łysienie androgenowe, łysienie plackowate) i bliznowaciejące (np. w przebiegu tocznia rumieniowatego skórnego, liszaja płaskiego), a także – uwzględniając rozległość zmian – łysienie rozsiane (np. w przebiegu chorób ogólnoustrojowych, polekowych, przy niedoborach witamin i mikroelementów) oraz ogniskowe.

W praktyce klinicznej klasyfikacje te odgrywają istotną rolę we wstępnej fazie leczenia, gdyż ukierunkowują one właściwe postępowanie diagnostyczne i terapeutyczne.

Diagnostyka łysienia
Bardzo istotnym elementem w diagnostyce łysienia jest wywiad lekarski oraz badanie przedmiotowe. W większości przypadków konieczne jest również wykonanie badań laboratoryjnych, w tym oznaczenie morfologii, poziomu żelaza, hormonów tarczycy, hormonów płciowych.

W przypadku podejrzenia chorób infekcyjnych, np. grzybicy owłosionej skóry głowy, wykonuje się badania mikrobiologiczne. Bardzo pomocnymi badaniami w poszukiwaniu przyczyny łysienia są: trichogram (badanie mikroskopowe włosów, dzięki któremu możemy określić odsetek poszczególnych faz wzrostu włosów) i trichoskopia (komputerowe badanie włosów i powierzchni skóry głowy). W części przypadków, szczególnie u pacjentów z łysieniem bliznowaciejącym, wskazane jest wykonanie biopsji skóry.

Łysienie androgenowe
Łysienie androgenowe polega na zmianie włosów długich, grubych, zawierających barwnik na włosy o cechach włosa pierwotnego, tzn. krótkie, niezawierające barwnika, źle widoczne makroskopowo. U mężczyzn zmiany (ang. male androgenetic alopecia – MAGA) zazwyczaj rozpoczynają się w okolicy czołowej, a następnie w okolicy ciemieniowej i stopniowo się nasilają. Dla ułatwienia diagnostyki tego typu objawów i monitorowania leczenia przyjęto klasyfikację nasilenia łysienia podzieloną na dwanaście typów (I-VII z wariantami) zaproponowaną przez Hamiltona.

Łysienie androgenowe u kobiet (ang. female androgenetic alopecia – FAGA) ma inny przebieg i inną dystrybucję zmian. Zazwyczaj dochodzi wyłącznie do przerzedzenia włosów, a nie do całkowitego wyłysienia.
W przypadku leczenia łysienia androgenowego, zarówno u kobiet, jak i u mężczyzn, zaleca się leczenie miejscowe minoksydylem. U kobiet możemy stosować również preparaty zawierające estrogeny. Jeśli terapia miejscowa okaże się nieskuteczna, to w leczeniu ogólnym poleca się preparaty o działaniu antyandrogenowym (spironolakton i octan cyproteronu w połączeniu z estrogenami). W terapii ogólnej u mężczyzn podawane są inhibitory 5alfa-reduktazy, np. finasteryd.

Łysienie plackowate
Łysienie plackowate cechuje się występowaniem przejściowych lub trwałych ognisk wyłysienia, w obrębie których skóra nie jest zapalnie zmieniona. Choroba może pojawić się w każdym momencie życia, najczęściej jednak występuje w dzieciństwie lub w młodym wieku.

Postęp choroby może doprowadzić do całkowitej utraty owłosienia skóry głowy, brwi, rzęs, włosów łonowych i innych. W ciężkich przypadkach chorobie tej towarzyszą zmiany paznokciowe o rozmaitej morfologii i nasileniu, będące niekorzystną cechą prognostyczną.

Patogeneza tej choroby nie jest w pełni poznana, chociaż w mechanizmie powstania zmian podkreśla się rolę zjawisk immunologicznych. W badaniu histopatologicznym skóry w obrębie ognisk wyłysienia stwierdzono obecność nacieków zapalnych okołomieszkowych, składających się głównie z limfocytów.

W terapii miejscowej stosuje się głównie minoksydyl, kortykosteroidy i alergeny kontaktowe (tzw. terapia drażniąca, polegająca na stosowaniu substancji silnie uczulających). U niektórych pacjentów zalecane jest leczenie ogólne fototerapią oraz lekami immunologicznymi. Niestety skuteczność wyżej wymienionych metod jest ograniczona, u części pacjentów po zaprzestaniu terapii obserwujemy nawrót zmian chorobowych.

Łysienie telogenowe
Łysienie telogenowe polega na przejściu znacznej liczby włosów w fazę spoczynku (telogenu), co powoduje zwiększoną utratę włosów po 2-3 miesiącach. Ten typ łysienia charakteryzuje się równomiernym przerzedzeniem włosów w obrębie owłosionej skóry głowy.

Do głównych przyczyn łysienia telogenowego zalicza się: leki, przewlekłe choroby układowe, zabiegi operacyjne, zaburzenia hormonalne, infekcje, ostre choroby gorączkowe, niedobory żywieniowe, zatrucia solami metali ciężkich.

Podstawą leczenia w tym typie łysienia jest eliminacja czynnika sprawczego w połączeniu z leczeniem objawowym (najczęściej preparatem minoksydylu).

Podstawą właściwego postępowania terapeutycznego w przypadku nadmiernego wypadania włosów jest przeprowadzenie szczegółowego badania lekarskiego oraz badań dodatkowych, w celu określenia przyczyny łysienia. Tylko w ten sposób można zalecić skuteczną terapię.

#Przyczyny wypadania włosów

• choroby infekcyjne, takie jak zakażenia bakteryjne (gruźlica, kiła drugorzędowa, figówka, czyraczność), infekcje wirusowe, grzybica, leiszmanioza
• choroby skóry i przydatków lub choroby ogólnoustrojowe przebiegające z zajęciem skóry (np. toczeń rumieniowaty, liszaj płaski, łojotokowe zapalenie skóry, twardzina ograniczona, nowotwory skóry)
• zaburzenia hormonalne; choroby narządów wewnętrznych, w których utrata włosów jest jednym z objawów klinicznych (m.in. niedoczynność tarczycy, niedokrwistość, cukrzyca)
• niedobór witamin lub makro- i mikroelementów, takich jak żelazo, miedź, cynk, witaminy z grupy B
• czynniki środowiskowe, np. zatrucie talem, arsenem, rtęcią; łysienie polekowe (leki przeciwnowotworowe, pochodne witaminy A)
• stres
• czynniki mechaniczne: wyrywanie włosów przez chorego (trichotilomania), fryzura powodująca nadmierne pociąganie włosów (kok, koński ogon)