Co to jest celiakia?

Polska nazwa to choroba trzewna. Zaliczana jest do grupy chorób z autoimmunizacji, czyli polega na tym, że układ odpornościowy atakuje własne komórki. Ma genetyczne podłoże i charakteryzuje się trwałą nietolerancją glutenu, czyli białka występującego w niektórych zbożach.

Białko to u celiaków doprowadza do zaniku kosmków jelitowych – małych wypustek w jelicie cienkim, przez które wchłaniane są składniki odżywcze. W efekcie pacjent, nawet jeśli utrzymuje prawidłowy sposób żywienia, jest niedożywiony i słabnie.

Czy celiakię można wyleczyć?

Nie. Ale można z nią dobrze żyć, pod warunkiem, że stosuje się przez całe życie restrykcyjną dietę bezglutenową – jedyny w tej chorobie lek. Dieta musi być bardzo restrykcyjna, bo okruch zwykłego chleba powoduje stan zapalny w jelitach i przykre dolegliwości.

Nie wolno zatem na przykład kroić bezglutenowego chleba tym samym nożem i na tej samej desce, których używamy do krojenia „zwykłego” chleba, czy smażyć glutenowe kotlety razem z bezglutenowymi.

Jakie są objawy celiakii?

Jest ich bardzo wiele, albo prawie wcale.

dr hab. Piotr Dziechciarz z Warszawskiego Uniwersytetu Medycznego:

Choroba ma bardzo szerokie spektrum objawów. Przy czym jest grupa osób, która nie ma żadnych, a dowiadują się wtedy, kiedy celiakia daje już poważne powikłania.

Te powikłania to na przykład nowotwory jelita cienkiego czy chłoniak, albo przedwczesna osteoporoza.Na osteoporozę chorują najczęściej osoby około 70. roku życia, podczas gdy u celiaków do osteoporozy dochodzi wcześniej.

Diagnostykę w celu wykluczenia lub potwierdzenia celiakii należy rozważyć z lekarzem w sytuacji:

• Anemii, zwłaszcza z niedoboru żelaza, która nie daje się wyleczyć za pomocą przyjmowania doustnie tabletek z żelazem (ponieważ dochodzi do zaniku kosmków jelitowych, żelazo się nie wchłania)
• Anemii megaloblastycznej, nie poddającej się leczeniu za pomocą tabletek (powstaje wskutek niedoboru witaminy B12, która również jest wchłaniana w jelicie cienkim – w razie zaniku kosmków przestaje się wchłaniać)
• Problemów ze szkliwem – wskutek zaburzeń wchłaniania zęby także padają ofiarą niedostatecznego dostarczania składników odżywczych
• Zaburzeń psychicznych, zwłaszcza zespołów depresyjnych (celiakia jest chorobą zapalną, a stany zapalne są jednym z czynników ryzyka rozwoju depresji; nadto mózg potrzebuje odpowiedniej porcji składników odżywczych, w tym – tłuszczu, które w celiakii się nie wchłaniają należycie)
• Częstych biegunek, zwłaszcza tłuszczowych (stolec jest płynny, szklisty, zwykle o jasnej barwie i o bardzo nieprzyjemnym zapachu; trudno go spłukać z muszli klozetowej)
• Łamliwości kości
• Ataksji – zaburzenia koordynacji rąk, rzadziej nóg, drżenia mięśni.

Jak się stawia diagnozę celiakii?

U dorosłych ostatecznym potwierdzeniem jest badanie histopatologiczne wycinków pobranych z jelita cienkiego podczas gastroskopii. Zwykle wcześniej gastroenterolog zleci badania z krwi, żeby oznaczyć przeciwciała:

• przeciwko endomysium mięśni gładkich (EmA)
• przeciwko transglutaminazie tkankowej (tTG).

Jest również test genetyczny HLA DQ2/DQ8. Jego ujemny wynik praktycznie wyklucza możliwość celiakii.

Przed postawieniem diagnozy nie należy przechodzić na dietę bezglutenową.

U dzieci w razie dodatniego wyniku testu genetycznego, podwyższonego miana tTG (ponad 10 razy ponad normę), obecności EmA w odrębnej próbce krwi i objawów klinicznych celiakii lekarz może podjąć decyzję o odstąpieniu od biopsji jelita cienkiego.

Kto jeszcze powinien rozważyć badania w kierunku celiakii?

Choroba trzewna „lubi” towarzystwo pewnych schorzeń. Dlatego warto z lekarzem porozmawiać o rozważeniu testów w kierunku celiakii w sytuacji:

• Cukrzycy typu I
• Autoimmunologicznych chorób tarczycy
• Zespołu Downa
• Zespołu Turnera
• Zespołu Wiliamsa
• Niedoboru całkowitego IgA.

Na celiakię bardziej narażeni są też krewni I stopnia osoby chorej.

źródło: Justyna Wojteczek (zdrowie.pap.pl)