Alergia w dermatologii

Choroby alergiczne stanowią najliczniejszą grupę chorób skóry, a liczba pacjentów cierpiących z powodu uczuleń systematycznie wzrasta.

Około 40 proc. społeczeństwa dotknięte jest schorzeniami atopowymi. Ich najważniejszymi przyczynami są: gwałtownie narastająca chemizacja, zwłaszcza w krajach wysoko rozwiniętych (chemiczne środki czystości, kosmetyki, chemikalia, sztuczne materiały, zmodyfikowana żywność), chemioterapia (antybiotyki, szczepionki), skażenie środowiska naturalnego oraz psychofizyczne trudności w przystosowaniu się do zachodzących zmian ekologicznych, socjalnych i środowiskowych.

Układ odpornościowy alergików zwykle neutralne dla zdrowia substancje rozpoznaje jako wrogie. Mobilizuje to komórki odpornościowe do wytworzenia przeciwciał, czyli specyficznych substancji białkowych (immunoglobulin – głównie klasy IgE). Dzięki temu kolejny kontakt z uczulającymi alergenami jest natychmiast rozpoznawalny i wywołuje reakcję alergiczną objawiającą się na błonach śluzowych oczu, nosa, układu oddechowego lub na skórze.

Alergia na skórze
Na alergie szczególnie podatna jest skóra sucha, cienka i delikatna. Najczęściej występującymi chorobami alergicznymi w dermatologii są pokrzywka i kontaktowe zapalenie skóry. Pokrzywka wywoływana przez antygeny wziewne, pokarmowe, lekowe i mikrobowe charakteryzuje się szybko powstającymi swędzącymi bąblami, jak po oparzeniu pokrzywą. Natomiast kontaktowe zapalenie skóry (wyprysk kontaktowy, eczema) charakteryzują niewyraźne ogniska swędzące, zapalne grudki wysiękowe i pęcherzyki powstające w miejscach bezpośredniego fizycznego kontaktu z alergenem. Prócz wymienionych schorzeń mogą pojawić się inne, rzadsze odmiany wyprysku (np. mikrobowy, łojotokowy, potnicowy), w których występuje nadwrażliwość na bakterie, łój i pot, a także atopowe zapalenie skóry (AZS). Wiąże się ono z uczuleniem na substancje wziewne i pokarmowe.

Atopowe zapalenie skóry
Występowanie AZS zależy od czynników genetycznych. Jeśli atopia występuje u obojga rodziców, ryzyko wystąpienia objawów alergii u dziecka sięga 70 proc., w sytuacji gdy jedno z rodziców jest chore ryzyko spada do ok. 40 proc., a w rodzinach nieobciążonych alergią ryzyko zachorowania wynosi 12-15 proc.

Atopia objawia się dokuczliwym świądem. Skóra jest sucha, a na twarzy oraz w zgięciach kolanowych i łokciowych widać czerwone, zlewne grudki. Z czasem naskórek w tych miejscach pogrubia się i skóra przybiera wygląd starczy. Po każdym drapaniu pozostają bruzdy (przeczosy). Do tych dolegliwości może dołączyć się astma lub katar sienny. A uporczywy świąd prowadzi niekiedy do stanów depresyjnych.

Alergeny pokarmowe
Najbardziej powszechne alergeny pokarmowe to: mleko i jego przetwory (masło, śmietana, lody, jogurty, sery), jaja (czasem można je zastąpić przepiórczymi), owoce cytrusowe, owoce drobnopestkowe (truskawki, poziomki, maliny), kakao i czekolada, orzechy, sezam, kukurydza, ryby (bardziej morskie niż słodkowodne), skorupiaki (homary, krewetki, kraby), mięczaki (ostrygi, małże), gluten, soja, konserwanty i barwniki. Ponadto często uczulają pomidory, rośliny strączkowe, marchew, selery, kiszonki i wywary mięsne. Z mięs najsilniej uczula wołowina i cielęcina, natomiast najsłabiej jagnięcina, indyk oraz królik.

Warto zwrócić uwagę, że obróbka termiczna zmniejsza właściwości alergizujące warzyw i owoców, np. gotowana marchew może (ale nie musi!) mniej uczulać niż świeża.

Leczenie alergii nie jest proste
Pierwszym krokiem w prawidłowym leczeniu jest wyeliminowanie z otoczenia i diety pacjenta alergenów uważanych powszechnie za uczulające. W praktyce oznacza to zastosowanie diety eliminacyjnej (np. unikamy spożywania mleka, jaj itp.), używanie odpowiednich ubrań, proszków do prania czy kosmetyków, pozbycie się dywanów i przedmiotów absorbujących kurz, nawilżanie pomieszczeń itp.

Leczenie konwencjonalne sprowadza się do terapii objawowej opartej na doustnych preparatach przeciwhistaminowych i trankwilizujących. Bardzo często stosowane są kortykosteroidy, w postaci kremów, aerozoli i maści. Wśród lekarzy pojawia się jednak pogląd, że w niedalekiej przyszłości nastąpi zmierzch ery kortykosteroidów w leczeniu alergicznych chorób skóry na rzecz leków. Silne sterydy będą zarezerwowane tylko dla bardzo ostrych stanów chorobowych. W przypadku AZS zalecana jest również psychoterapia (stres nasila dolegliwości) i fototerapia kombinacją promieni UVA i UVB. Skóra alergiczna dużo bardziej niż zdrowa wymaga właściwej pielęgnacji – stałego nawilżania i natłuszczania preparatami hypoalergicznymi.

W aptece dostępny jest szeroki asortyment hypoalergicznych płynów do kąpieli, balsamów, kremów i maści, których regularne stosowanie odbudowuje uszkodzony płaszcz lipidowy skóry alergicznej i chroni przed wnikaniem antygenów. Odpowiedni preparat doradzi farmaceuta. Nie zaleca się natomiast stosowania oliwki, bo zatrzymując wilgoć osłabia ona naturalne mechanizmy obronne. Alergia stanowi duży problem społeczny i ekonomiczny rozwijającej się cywilizacji, dlatego warto nauczyć się radzić sobie z nią.

#Alergeny wziewne

• kurz
• roztocze
• sierść zwierząt
• pyłki roślin
• grzyby pleśniowe
• pierze

Najczęstsze alergeny kontaktowe

• nikiel i kobalt (guziki, biżuteria, suwaki, oprawki okularów, zegarki)
• chrom (skóra, zapałki, barwniki materiałów, armatura łazienek i kuchni)
• lanolina
• parafenylodwuamina
• siarczan neomycyny
• formalina (ubrania, potniki, kosmetyki, szampony, papier toaletowy)
• terpentyna (leki do nacierania)
• wazelina żółta
• 1% anastezyna
• No-nox
• markaptobenzotiazol
• tiuran
• aseptini
• colophonium
• detreomycini
• balsam peruwiański
• chlorek rtęci
• lateks